Bỏ giấy phép xây dựng: Lo năng lực hậu kiểm khi nạn xây nhầm, xây trái phép, vượt tầng tràn lan

Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, sáng nay (14/11), Quốc hội thảo luận về dự thảo Luật Xây dựng (sửa đổi).

Một trong những nội dung sửa đổi đáng chú ý là của dự thảo luật là quy định miễn giấy phép xây dựng đối với một số loại công trình, theo hướng giảm “tiền kiểm”, tăng “hậu kiểm” trong việc quản lý các công trình xây dựng.

Đa phần các đại biểu tán thành chuyển sang hậu kiểm, song tỏ ra lo lắng về đội ngũ cán bộ cấp xã còn mỏng và cho rằng cần có cơ chế để việc hậu kiểm hiệu quả hơn.

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Hải Phòng).

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Hải Phòng) cho rằng, đây là nội dung phù hợp với mục tiêu cải cách, cắt giảm các thủ tục hành chính, giảm thời gian, chi phí thực hiện các thủ tục hành chính cho người dân, doanh nghiệp.

Tuy nhiên, thực tiễn nhiều năm qua cho thấy: tình trạng xây dựng không phép, sai phép, lấn chiếm vỉa hè, đất công, xây vượt tầng, thay đổi công năng… diễn ra ở nhiều nơi. Nhiều công trình không được phát hiện từ sớm, chỉ khi công trình đã xây gần xong hoặc hoàn thiện mới bị phát hiện và xử lý.

Thêm vào đó, trong bối cảnh thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp, đội ngũ cán bộ chuyên môn về xây dựng ở cấp xã rất mỏng, phần lớn là kiêm nhiệm, không có đủ lực lượng để thực hiện giám sát, phát hiện kịp thời vi phạm; ở một số địa phương còn thiếu cán bộ có chuyên môn sâu về xây dựng. Điều đó dẫn tới những khó khăn trong việc thực hiện kiểm tra, giám sát các công trình xây dựng trên thực tế.

"Vì vậy, song song với việc cắt giảm khâu “tiền kiểm”, miễn giấy phép xây dựng đối với một số công trình xây dựng, cần bổ sung các cơ chế tăng cường “hậu kiểm” để phát hiện và xử lý các sai phạm về xây dựng kịp thời; quy định rõ trách nhiệm của UBND cấp xã, trong việc kiểm tra, phát hiện và xử lý vi phạm các quy định xây dựng ngay từ giai đoạn đầu; bổ sung chế tài xử lý trách nhiệm người đứng đầu nếu không phát hiện hoặc xử lý kịp thời các sai phạm về công trình xây dựng; nghiên cứu bố trí lực lượng hỗ trợ quản lý xây dựng ở cấp cơ sở… để khâu “hậu kiểm” thực sự kịp thời và đạt hiệu quả. Tránh tình trạng mở cơ chế “hậu kiểm” nhưng không có đủ nguồn nhân lực, con người để thực hiện “hậu kiểm”, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga đề nghị.

Lấy ví dụ thực tiễn từ vụ "xây nhầm" nhà trên đất người khác tại Hải Phòng cũng như vụ "xây nhầm" 50 căn nhà trên đất người khác tại TP.HCM, đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) tán thành chuyển sang hậu kiểm song kiến nghị cần có giải pháp tăng hậu kiểm, tránh tình trạng sự đã rồi mới xử lý.

"Trách nhiệm của cơ quan chính quyền rất quan trọng trong hậu kiểm. Phải tránh tình trạng công trình hoàn thành xong rồi mới hậu kiểm, sau đó có tranh chấp xảy ra, sẽ tốn kém tiền của người dân. Nếu thực hiện tiền kiểm, cán bộ địa chính xuống chỉ định vị trí cho chủ nhà xây dựng thì làm gì có vụ xây dựng nhầm nhà như vừa qua. Việc chuyển tiền kiểm sang hậu kiểm là cần thiết. Nhưng chính quyền địa phương vẫn phải có trách nhiệm trong quá trình xây dựng. Người ta báo thì phải đến để kiểm tra, ghi nhận, nhắc nhở để thực hiện", đại biểu Hòa kiến nghị.

Để tránh tình trạng xây dựng vượt tầng, sai phép rồi mới xử lý vi phạm, đại biểu cho rằng, cần hậu kiểm từng phần, từng công trình trong quá trình thi công, ví dụ công trình được phép xây dựng 10 tầng thì tránh tình trạng xây được 13 tầng mới hậu kiểm.

"Đơn vị quản lý và cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng phải kiểm tra thường xuyên trong vấn đề hậu kiểm để cá nhân, tổ chức để hạn chế tối đa xây dựng sai quy định, hạn chế thiệt hại thấp nhất", ông Hòa kiến nghị.

Theo các đại biểu, cải cách thủ tục hành chính trong cấp phép và quản lý trật tự xây dựng là rất cần thiết, vì đây là thủ tục gần dân nhất. Tuy vậy, cần phải bổ sung chế tài mạnh đối với hành vi buông lỏng giám sát trật tự xây dựng của chính quyền cơ sở.

Để tăng trách nhiệm của người đứng đầu trong quản lý trật tự xây dựng, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (TP.HCM) đề nghị quy định cụ thể cơ chế ủy quyền cho UBND cấp xã quyền kiểm tra hiện trường, lập biên bản vi phạm, tạm dừng thi công đối với công trình nhà ở riêng lẻ, công trình nhỏ lẻ. Đồng thời, ban hành chế tài trách nhiệm người đứng đầu nếu để xảy ra vi phạm trật tự xây dựng kéo dài.

Ngoài trách nhiệm của chính quyền cơ sở, đại biểu Hà Sỹ Đồng (Quảng Trị) cũng cho rằng cần có quy định nâng cao năng lực chủ đầu tư, Ban quản lý dự án và trách nhiệm cá nhân.

Theo đại biểu, dự thảo Luật Xây dựng (sửa đổi) phải nhấn mạnh rõ hơn về việc chủ đầu tư phải chịu trách nhiệm toàn diện; Ban quản lý dự án có năng lực phù hợp với quy mô dự án; quy định rõ cơ chế truy trách nhiệm cá nhân trong khảo sát - thiết kế - thẩm định khi xảy ra sai sót; quy định cụ thể về lưu trữ hồ sơ phục vụ truy cứu trách nhiệm khi vi phạm.

T.L