Blockchain sẽ giúp tăng năng suất lao động cho người Việt như thế nào?

Khi thăm khu trưng bày Mạng Dịch vụ đa chuỗi Blockchain Việt Nam tại Đại hội đại biểu Đảng bộ Chính phủ lần thứ nhất, nhiệm kỳ 2025 - 2030, tại Hà Nội ngày 13.10, Tổng Bí thư Tô Lâm nói rằng: “Đây là cơ hội ứng dụng công nghệ blockchain để tăng năng suất lao động cho Việt Nam". Tuy nhiên, blockchain giúp tăng năng suất lao động như thế nào thì không phải ai cũng nắm rõ.

Tổng Bí thư Tô Lâm và các lãnh đạo Đảng, Chính phủ tham quan triển lãm và khu vực trưng bày Mạng Dịch vụ Đa chuỗi Blockchain Việt Nam ngày 13.10

Blockchain là công nghệ sổ cái phân tán tiên tiến, cho phép chia sẻ thông tin minh bạch trên một mạng lưới máy tính mà không cần bên trung gian. Dữ liệu được lưu trữ thành các khối liên kết chặt chẽ, không thể xóa hay sửa đổi nếu không có sự đồng thuận của toàn mạng lưới. Nhờ tính bất biến, minh bạch và phi tập trung của blockchain, mọi bên liên quan có thể truy cập chung một nguồn dữ liệu, giảm thiểu thủ tục giấy tờ và xác thực thủ công.

Do đó, blockchain có tiềm năng tăng năng suất lao động bằng cách tự động hóa nhiều công việc hành chính và giảm sai sót con người. Ví dụ, các hợp đồng thông minh có thể tự động thực thi điều kiện công việc hoặc thanh toán khi hoàn thành nhiệm vụ, không cần bàn tay con người. Như vậy, blockchain giúp tăng năng suất bằng cách loại bỏ khâu trung gian, đơn giản hóa quy trình và tăng tốc xử lý công việc.

Các cách blockchain góp phần cải thiện năng suất lao động

Giảm thời gian và chi phí quản lý dữ liệu

Blockchain cho phép lưu trữ và xác thực dữ liệu một cách tự động, không cần bên trung gian. Trong doanh nghiệp, điều này giúp giảm khối lượng công việc hành chính, đối chiếu giấy tờ và thời gian xử lý thủ tục. Ví dụ, trong lĩnh vực logistics, dữ liệu vận chuyển và hợp đồng thông minh có thể cập nhật tức thời, giúp nhân viên tập trung vào công việc giá trị cao hơn thay vì kiểm tra thủ công.

Tăng tính minh bạch và trách nhiệm

Nhờ sổ cái công khai, mọi giao dịch và thay đổi dữ liệu đều có thể được truy vết. Khi nhân viên, đối tác hay nhà cung ứng đều làm việc trên cùng một hệ thống minh bạch, khả năng gian lận, sai sót và mâu thuẫn nội bộ giảm mạnh, từ đó năng suất và hiệu quả tổ chức được nâng cao.

Tự động hóa quy trình bằng hợp đồng thông minh

Hợp đồng thông minh giúp tự động thực hiện các điều khoản hợp đồng khi điều kiện được đáp ứng (ví dụ thanh toán ngay khi hàng được giao). Điều này loại bỏ nhu cầu giám sát thủ công và giảm thời gian chờ, đồng nghĩa tăng tốc dòng công việc và giảm lỗi do con người.

Hỗ trợ làm việc từ xa và quản trị phi tập trung

Với blockchain, các tổ chức có thể vận hành theo mô hình DAO, tức là không cần cấp quản lý trung gian, mà mọi quyết định được thực hiện tự động qua biểu quyết minh bạch. Mô hình này có thể tối ưu năng suất nhóm làm việc từ xa, nơi các quy trình được số hóa hoàn toàn.

Xây dựng hệ thống đánh giá và thưởng minh bạch

Blockchain có thể được dùng để ghi nhận đóng góp của nhân viên, theo dõi KPI hoặc hiệu suất theo thời gian thực, giúp doanh nghiệp trả thưởng công bằng và động viên đúng người. Điều này đặc biệt hữu ích trong các dự án cộng tác mở hoặc nhóm làm việc phân tán toàn cầu.

Ứng dụng trong chuỗi cung ứng và sản xuất

Khi mọi thông tin về nguồn gốc, trạng thái hàng hóa hay lịch sử bảo trì được ghi lại trên blockchain, các bộ phận có thể phối hợp nhịp nhàng hơn, tránh trễ hạn và giảm chi phí kiểm tra. Năng suất lao động tăng lên vì dòng chảy thông tin trở nên thông suốt, ít bị gián đoạn hoặc sai lệch.

Tóm lại, blockchain không trực tiếp tăng tốc năng suất như robot hay AI (trí tuệ nhân tạo) nhưng giúp loại bỏ những trở ngại hành chính, gian lận và thiếu minh bạch, vốn là những yếu tố làm giảm năng suất trong tổ chức. Khi được kết hợp với AI và Internet vạn vật (IoT), blockchain có thể tạo ra hệ sinh thái tự động hóa toàn diện, giúp năng suất lao động được cải thiện đáng kể.

Những nơi trên thế giới áp dụng blockchain thành công để nâng cao hiệu quả công việc

Các công ty và chính quyền thành phố trên thế giới đã áp dụng blockchain để nâng cao hiệu quả công việc, rút ngắn thời gian xử lý và tiết kiệm chi phí. Những trường hợp dưới đây minh họa rõ nét khả năng đó:

Chuỗi cung ứng thực phẩm: Tập đoàn Walmart (Mỹ) sử dụng blockchain để truy xuất nguồn gốc thực phẩm. Thử nghiệm tìm nguồn gốc lô xoài theo cách truyền thống, Walmart mất 6 ngày 18 giờ để truy xuất thông tin. Sau khi áp dụng nền tảng blockchain Hyperledger Fabric, thời gian này giảm còn 2,2 giây. Như vậy, công nghệ blockchain giúp Walmart tiết kiệm khối lượng lớn thời gian và công sức trong kiểm tra chất lượng, từ đó nâng cao hiệu quả chuỗi cung ứng và giảm chi phí xử lý sự cố. Đây là ví dụ điển hình cho việc tự động hóa thông tin và rút ngắn quy trình bằng blockchain.

Quản lý giấy tờ công: Quận Sutter thuộc bang California (Mỹ) đã triển khai blockchain để cấp giấy khai sinh, giấy chứng tử. Kết quả là tăng hiệu quả, giảm chi phí và cải thiện trải nghiệm cho người dân nhờ mọi thông tin đều được lưu trên mạng blockchain an toàn. Thực tế, bang California còn số hóa 42 triệu giấy đăng ký xe trên blockchain, giúp phát hiện gian lận nhanh chóng.

Nhờ các ứng dụng này, nhân viên công vụ ít phải xử lý thủ tục giấy tờ rườm rà, từ đó dành nhiều thời gian hơn cho nghiệp vụ chuyên môn. Blockchain có thể giải quyết các thách thức lâu đời trong quản lý công, chẳng hạn hồ sơ cư dân hay giấy tờ xe cộ, nhờ đó làm tăng tính thông suốt và hiệu quả của chính quyền.

Dịch vụ công xuyên biên giới: Liên minh châu Âu (EU) xây dựng Mạng Dịch vụ Chuỗi khối châu Âu (EBSI) để kết nối gần 40 tổ chức công của 27 nước thành viên, cho phép chia sẻ dữ liệu liên quốc gia một cách liền mạch. Ví dụ, các trường đại học châu Âu có thể cấp văn bằng điện tử trên EBSI và được công nhận ngay lập tức ở mọi quốc gia thành viên. Nhờ vậy, sinh viên và doanh nghiệp không phải mất thời gian xác minh qua lại giữa các nước.

EBSI đã trở thành mạng blockchain công cộng lớn nhất châu Âu, chuyên hỗ trợ các dịch vụ công biên giới. Ý tưởng của EBSI là chia sẻ hạ tầng chung, giảm sức lao động thủ công trong giao dịch xuyên biên giới và tăng tính tin cậy cho dữ liệu quốc tế.

Hạ tầng phát triển blockchain: Trung Quốc xây dựng Mạng Dịch vụ Chuỗi khối (BSN) như một “chợ chung” cho các doanh nghiệp và cơ quan nhà nước phát triển ứng dụng blockchain. BSN cung cấp hạ tầng nền tảng đám mây, phần mềm khung đã cấu hình sẵn, giúp người dùng dễ dàng tạo ứng dụng blockchain mà không phải tự thiết lập toàn bộ hạ tầng từ đầu.

BSN cho phép doanh nghiệp, tổ chức chính phủ và các ngân hàng xây dựng hệ thống như dịch vụ và các ứng dụng blockchain một cách thuận tiện. Nhờ đó, chi phí và thời gian phát triển ứng dụng blockchain giảm đáng kể, nhân lực công nghệ được dùng hiệu quả hơn. Đây là mô hình hạ tầng nền cho phép nhân lực công nghệ tập trung vào sáng tạo ứng dụng thay vì lo chuyện cài đặt phức tạp.

Quản lý đô thị thông minh: Thành phố Reno thuộc bang Nevada (Mỹ) dùng blockchain để quản lý hồ sơ di tích lịch sử và các cơ sở công cộng. Mỗi khi có sửa đổi hồ sơ, tất cả cơ quan liên quan truy cập cùng dữ liệu cập nhật trên blockchain, nhờ đó tăng đáng kể hiệu quả của quy trình phê duyệt. Như lời một quan chức thành phố Reno, hệ thống blockchain giúp mọi bên liên quan cùng “xem và ghi” dữ liệu cập nhật cùng lúc, tránh tình trạng sai lệch hay trùng lặp, từ đó đẩy nhanh tốc độ xử lý hồ sơ.

Những nỗ lực như vậy cũng thu hút các hãng công nghệ và nhân tài đến Reno, giúp thành phố này khẳng định vị thế là nơi “quan tâm đến công nghệ tiên tiến, rất hấp dẫn với doanh nghiệp và cá nhân công nghệ”.

Những ví dụ quốc tế trên cho thấy blockchain có thể tự động hóa quy trình, lưu trữ dữ liệu tập trung nhưng vẫn đảm bảo minh bạch và tin cậy. Khi không phải làm nhiều thủ tục giấy tờ hay kiểm tra chéo thủ công, nhân viên sẽ có thêm thời gian cho công việc chính, từ đó năng suất lao động được cải thiện. Ngoài ra, chính quyền và doanh nghiệp cũng giảm được chi phí quản lý và gian lận nhờ hồ sơ công khai, kịp thời phát hiện sai sót.

Ứng dụng cụ thể cho Việt Nam

Tại Việt Nam, Mạng Dịch vụ Đa chuỗi Blockchain Việt Nam (VBSN) là dự án trọng điểm xây dựng hạ tầng blockchain quốc gia. Theo ông Phan Đức Trung - Chủ tịch Hiệp hội Blockchain Việt Nam, VBSN đã phát triển thành công 6 nền tảng blockchain riêng biệt, đạt tốc độ tối đa 300.000 giao dịch mỗi giây. Con số này cho thấy VBSN có khả năng phục vụ hàng loạt ứng dụng dữ liệu lớn, từ chuỗi cung ứng, bảo hiểm, đến các giao dịch vi mô. Ví dụ, mạng cho truy xuất nguồn gốc có thể xử lý ổn định 50.000 giao dịch/giây, trong khi mạng thanh toán vi mô ổn định 10.000 giao dịch/giây.

VBSN được thúc đẩy từ hệ sinh thái Techcombank - One Mount Group - Masterise Group - Techcom Securities và các đối tác uy tín như Sotatek, NCC, CMC Telecom, Sunteco, Amazon Web Services, True IDC, AlphaTrue… Dự án này được triển khai bởi công ty 1Matrix dưới sự tư vấn của hãng tư vấn chiến lược và quản lý hàng đầu Boston Consulting Group (Mỹ), Hiệp hội blockchain và Tài sản số Việt Nam (VBA) trên cơ sở học hỏi kinh nghiệm quốc tế, đặc biệt từ hai mạng khu vực EBSI (EU) và BSN (Trung Quốc).

Blockchain giúp tăng năng suất bằng cách loại bỏ khâu trung gian, đơn giản hóa quy trình và tăng tốc xử lý công việc

Ở khu vực công, VBSN được kỳ vọng làm nền tảng cho định danh số (e-ID), tài sản số, hợp đồng thông minh, truy xuất nguồn gốc và chia sẻ dữ liệu liên thông giữa các cơ quan. Giả sử Bộ Y tế, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Công an đều sử dụng VBSN để lưu trữ thông tin, các cơ quan có thể tra cứu dữ liệu lẫn nhau mà không phải giấy tờ giấy tờ nhiều lần, tránh tắc nghẽn thông tin. Trên thực tế, blockchain và mạng VBSN đã được đề xuất tích hợp trong hoạt động của Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Ban Chỉ đạo Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; UBND TP Đà Nẵng.

Ở khu vực tư nhân, VBSN được chia sẻ với nhiều đối tác trong nước như MSB, SHB, T&T Group, Dragon Capital… và đang được một số doanh nghiệp lớn nghiên cứu ứng dụng trong quản lý dữ liệu, tối ưu hệ thống vận hành và phát triển mô hình kinh doanh mới. Việc dùng blockchain trong tài chính giúp tự động đối soát giao dịch, thanh toán nhanh và giảm rủi ro lỗi so với quy trình truyền thống.

Ngoài ra, các công ty khởi nghiệp đang phát triển ứng dụng blockchain cho bảo hiểm, chuỗi cung ứng nông sản, hoặc hợp đồng điện tử. Chẳng hạn, các ứng dụng truy xuất nguồn gốc nông sản Việt Nam trên nền tảng blockchain không chỉ giúp nông dân chứng minh xuất xứ sản phẩm với người tiêu dùng (tăng giá trị hàng hóa), mà còn giảm thiểu khâu kiểm đếm thủ công tại các khâu trung gian. Tóm lại, nếu các doanh nghiệp Việt tận dụng blockchain để số hóa nhiều công đoạn kinh doanh lặp đi lặp lại, người lao động sẽ làm việc hiệu quả hơn.

Khuyến nghị cho Việt Nam

Tại Đại hội đại biểu Đảng bộ Chính phủ lần thứ nhất, Tổng Bí thư Tô Lâm nêu rõ: “Đây là cơ hội ứng dụng công nghệ blockchain để tăng năng suất lao động cho Việt Nam”. Để hiện thực hóa điều này, nước ta nên chú trọng một số hướng như sau:

Hoàn thiện khung pháp lý và hạ tầng: Cần có quy định rõ ràng về phát triển blockchain, bảo vệ dữ liệu cá nhân nhưng không cản trở đổi mới. Việt Nam nói chung hay các doanh nghiệp nói riêng nên đầu tư thêm vào hạ tầng CNTT, đảm bảo các nền tảng blockchain có khả năng mở rộng, an toàn và dễ sử dụng.

Đào tạo và phổ cập kiến thức: Để người lao động tận dụng công nghệ mới, cần phổ cập kiến thức về blockchain cho đội ngũ cán bộ, công chức và người lao động. Chương trình đào tạo cơ bản về blockchain, khóa học trực tuyến hoặc hội thảo chuyên đề sẽ giúp nhân viên nhanh chóng nắm bắt công cụ mới. Ví dụ, các trường đại học, trung tâm công nghệ thông tin có thể đưa blockchain vào chương trình giảng dạy để đào tạo nhân lực chất lượng cao cho thị trường.

Thúc đẩy ứng dụng thực tiễn: Khuyến khích các tổ chức, doanh nghiệp xây dựng thử nghiệm các ứng dụng cụ thể trên blockchain. Các tỉnh thành có thể đi đầu bằng các dự án mẫu như cấp chứng chỉ lao động, thanh toán dịch vụ công, theo dõi đầu tư công, qua đó sẽ cho thấy tác động rõ ràng và tạo niềm tin với người dân. Tại lễ phát động phong trào “bình dân học vụ số” giai đoạn 2025-2026, TP.HCM đã phấn đấu 100% người dân trưởng thành có kỹ năng số cơ bản, nên có thể xem xét mục tiêu tương tự cho blockchain trong khu vực nhà nước.

Hợp tác công tư: Việt Nam nên thúc đẩy mô hình hợp tác giữa nhà nước và doanh nghiệp (PPP) để phát triển các ứng dụng số. Kinh nghiệm từ thế giới cho thấy nhiều sáng kiến công nghệ thành công được hình thành nhờ sự phối hợp chặt chẽ giữa chính phủ, doanh nghiệp và trường đại học. Ở nước ta, hệ sinh thái Techcombank - One Mount Group - Masterise Group - Techcom Securities và các đối tác công nghệ uy tín là ví dụ. Trong thời gian tới, các cơ quan nhà nước, doanh nghiệp lớn, ngân hàng và tổ chức nghiên cứu trong nước cần mở rộng hợp tác với các hãng tài chính công nghệ và phát triển blockchain, đồng thời thu hút thêm nhà đầu tư nước ngoài có kinh nghiệm và công nghệ để tăng tốc phát triển lĩnh vực này.

Tập trung vào mục tiêu năng suất: Khi ứng dụng blockchain, điều quan trọng nhất là phải mang lại hiệu quả thực tế, chứ không chỉ chạy theo công nghệ mới. Các cơ quan, doanh nghiệp và nhà quản lý cần xác định rõ phương án đo lường năng suất, chẳng hạn như rút ngắn thời gian xử lý thủ tục, tăng số lượng giao dịch mỗi ngày hoặc giảm chi phí hành chính. Ngoài ra, cần đánh giá định kỳ kết quả triển khai, xem blockchain có thật sự giúp tiết kiệm nguồn lực và nâng cao hiệu quả làm việc hay không. Chỉ khi đó, chúng ta mới có thể xác định đúng giá trị của blockchain và nhân rộng những mô hình ứng dụng thành công trong toàn nền kinh tế.

Nhìn chung, blockchain hứa hẹn sẽ góp phần giảm bớt công việc thủ công, minh bạch hóa dữ liệu và kết nối các bên liên quan. Khi Việt Nam xây dựng vững chắc hạ tầng như VBSN và tận dụng kinh nghiệm quốc tế, người lao động sẽ được trang bị các nền tảng số hiện đại, chẳng hạn hệ thống quản lý dữ liệu, hợp đồng điện tử hay quy trình thanh toán tự động, giúp họ làm việc hiệu quả hơn. Điều đó không chỉ nâng cao năng suất cá nhân mà còn giúp nền kinh tế tăng trưởng bền vững, như Tổng Bí thư Tô Lâm kỳ vọng.

Sơn Vân