Blockchain là gì mà được nhắc nhiều, ứng dụng thực tế thế nào tại Việt Nam?

Ông Giáp Văn Đại, Nhà sáng lập và CEO Công ty Nami Foundation.

Nền tảng của nền kinh tế minh bạch

Theo ông Giáp Văn Đại, Nhà sáng lập và CEO Công ty Nami Foundation, điều cốt lõi nhất mà blockchain mang lại chính là hạ tầng của niềm tin số. Đây là môi trường mà mọi giao dịch, dữ liệu hay giá trị đều có thể được xác thực một cách minh bạch mà không cần phụ thuộc vào một bên trung gian duy nhất. Khác với các hệ thống truyền thống thường yêu cầu sự tin tưởng vào ngân hàng, công ty hay cơ quan nhà nước, blockchain cho phép các bên tham gia giao dịch trực tiếp với nhau thông qua cơ chế mã hóa và đồng thuận phân tán.

Ông Đại nhấn mạnh, blockchain hướng tới ba mục tiêu lớn. Đó là, một nền kinh tế bình đẳng hơn, cởi mở hơn và đáng tin cậy hơn. Trong đó, tính minh bạch và công bằng không chỉ là kết quả mà còn là phương tiện để đạt được những mục tiêu đó. Khi niềm tin được "lập trình hóa" - tức là được mã hóa thành các quy tắc tự động thực thi trên blockchain - các hoạt động tài chính trở nên minh bạch hơn, chuỗi cung ứng được kiểm chứng rõ ràng hơn, và quản trị doanh nghiệp có thể hướng tới sự bền vững và trách nhiệm hơn.

Công nghệ này đặc biệt phù hợp với khái niệm "nền kinh tế tự do" (freedom economy) mà ông Đại đề cập - nơi mọi chủ thể từ người dùng, doanh nghiệp đến cơ quan quản lý đều có thể tương tác trên nền tảng minh bạch và bình đẳng. Đây không phải là quan điểm mang tính suy đoán, mà là định hướng dựa trên kinh nghiệm thực tiễn triển khai các dự án blockchain tại Việt Nam.

Cơ hội từ trung tâm tài chính quốc tế

Với định hướng xây dựng các trung tâm tài chính quốc tế tại Đà Nẵng và TP.HCM, đây sẽ là bước đi chiến lược giúp Việt Nam hội nhập sâu hơn vào dòng chảy tài chính toàn cầu. Tuy nhiên, sự thành công của các trung tâm này không chỉ phụ thuộc vào lượng vốn đầu tư mà còn vào công nghệ và năng lực quản trị tài chính hiện đại.

Các doanh nghiệp fintech (công nghệ tài chính) và blockchain có thể đóng vai trò là hạ tầng vận hành cho các công cụ tài chính mới. Ông Đại đưa ra ví dụ cụ thể về tài sản số, hợp đồng thông minh (smart contracts - các chương trình tự động thực hiện điều khoản hợp đồng khi đủ điều kiện mà không cần can thiệp của bên thứ ba), hay các mô hình tài chính thích nghi phi tập trung (DAFi - Decentralized Adaptive Finance, hệ thống tài chính không do một tổ chức nào kiểm soát hoàn toàn mà vận hành tự động theo thuật toán). Nhờ blockchain, hệ thống tài chính có thể trở nên linh hoạt, minh bạch và ít phụ thuộc vào các tầng lớp trung gian, từ đó giảm chi phí giao dịch và tăng tốc độ xử lý.

Theo ông Đại, nếu Việt Nam phát triển được hạ tầng blockchain phục vụ cho các trung tâm tài chính này, đất nước có thể trở thành điểm đến hấp dẫn cho các nhà đầu tư quan tâm đến công nghệ tài chính và đổi mới sáng tạo. Điều này không chỉ giúp nâng cao năng lực cạnh tranh mà còn thu hút vốn đầu tư quốc tế vào Việt Nam.

Tiềm năng ứng dụng trong ba lĩnh vực trọng điểm

Việt Nam sở hữu một cộng đồng công nghệ blockchain rất năng động, đặc biệt trong các lĩnh vực như GameFi (trò chơi kết hợp tài chính phi tập trung) hay Metaverse (thế giới ảo), vốn đã được quốc tế ghi nhận. Tuy nhiên, ứng dụng blockchain trong các lĩnh vực truyền thống như thương mại, thị trường vốn hay lao động số vẫn còn khá hạn chế.

Ông Đại phân tích tiềm năng của blockchain trong ba lĩnh vực này. Với thị trường vốn, công nghệ blockchain giúp minh bạch hóa dòng vốn, hỗ trợ token hóa tài sản (tokenization - quá trình chuyển đổi quyền sở hữu tài sản thực như bất động sản, cổ phiếu thành các đơn vị số trên blockchain) và tạo điều kiện cho các giao dịch xuyên biên giới diễn ra nhanh chóng, an toàn. Trong lĩnh vực thương mại, blockchain giúp xây dựng hệ thống chuỗi cung ứng minh bạch, cho phép truy xuất nguồn gốc hàng hóa một cách chính xác - yếu tố ngày càng được người tiêu dùng và nhà nhập khẩu quốc tế coi trọng trong bối cảnh quan tâm đến tính bền vững và đạo đức kinh doanh.

Đối với lĩnh vực lao động số, blockchain có thể trở thành nền tảng cho danh tính số và quản lý hồ sơ nghề nghiệp minh bạch, giúp hình thành thị trường nhân lực toàn cầu. Điều này đặc biệt có ý nghĩa khi ngày càng nhiều người Việt Nam làm việc từ xa cho các công ty quốc tế.

Hiện nay, nhiều doanh nghiệp lớn trong lĩnh vực ngân hàng, logistics và bảo hiểm đã bắt đầu triển khai quy trình thử nghiệm có kiểm soát, qua đó dần hình thành các mô hình ứng dụng blockchain phù hợp với điều kiện pháp lý trong nước.

Chìa khóa cho sự phát triển bền vững

Khi blockchain ngày càng len sâu vào các lĩnh vực của nền kinh tế, các rủi ro về pháp lý, thanh khoản và đạo đức cũng trở thành mối quan tâm lớn. Theo ông Đại, cách tiếp cận phù hợp không phải là "cấm" hay "thả nổi", mà là "quản lý thích ứng" - tức vừa kiểm soát, vừa khuyến khích. Đây là tư duy mà ông cho rằng cần thiết trong kỷ nguyên công nghệ thay đổi nhanh như hiện nay.

Công cụ quan trọng mà ông Đại đề xuất là Cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (regulatory sandbox - môi trường thử nghiệm cho phép doanh nghiệp vận hành mô hình mới trong phạm vi giới hạn dưới sự giám sát của cơ quan quản lý). Qua cơ chế này, nhà quản lý có dữ liệu thực tế để hoàn thiện chính sách, còn doanh nghiệp có môi trường an toàn để sáng tạo mà không lo vi phạm quy định chưa rõ ràng.

Bên cạnh đó, cần phân loại rủi ro theo từng lĩnh vực ứng dụng cụ thể như truy xuất nguồn gốc, logistics, y tế hay tài sản số để có cơ chế quản trị phù hợp. Dù trong lĩnh vực nào, các nguyên tắc cốt lõi vẫn phải được đảm bảo: bảo vệ người dùng và nhà đầu tư, phòng chống rửa tiền, và đảm bảo an ninh tài chính quốc gia. Quan trọng nhất, theo ông, công nghệ phải lấy con người làm trung tâm, phục vụ sự phát triển bền vững thay vì chỉ chạy theo xu hướng ngắn hạn.

Xu hướng toàn cầu và bài học cho Việt Nam

Ở tầm quốc tế, nhiều quốc gia đang nỗ lực xây dựng khung pháp lý để quản lý blockchain và tài sản số. Đây là xu hướng tất yếu, bởi blockchain đã vượt qua giai đoạn thử nghiệm để chứng minh tiềm năng thật sự - không chỉ là xu hướng công nghệ nhất thời, mà là hạ tầng của nền kinh tế số toàn cầu.

Nhiều quốc gia hiện đã có cách tiếp cận cởi mở hơn, xem blockchain là công cụ tăng hiệu quả và minh bạch cho nền kinh tế. Ông Đại dẫn chứng cụ thể: Liên minh châu Âu đã ban hành khung MiCA (Markets in Crypto-Assets - Quy định về thị trường tài sản mã hóa) để quản lý tài sản số; các quốc gia như Nhật Bản, Singapore, UAE hay Hàn Quốc đều đang hình thành hệ thống quản lý chủ động, linh hoạt, dựa trên đối thoại và thử nghiệm thay vì cấm đoán hoàn toàn.

"Với Việt Nam, đây là thời điểm cần tận dụng để bứt phá. Chính phủ đang tích cực hoàn thiện hành lang pháp lý, hỗ trợ doanh nghiệp khai thác tiềm năng công nghệ mới. Tuy nhiên, yếu tố quan trọng là phải tăng cường đối thoại giữa cơ quan quản lý và doanh nghiệp, lắng nghe từ thực tiễn để điều chỉnh chính sách kịp thời.

Nếu Việt Nam làm được điều này, chúng ta hoàn toàn có thể vừa hội nhập sâu với dòng chảy toàn cầu, vừa xây dựng một thị trường blockchain an toàn, minh bạch và bền vững, góp phần quan trọng vào quá trình chuyển đổi số quốc gia", ông Đại nhấn mạnh thêm.

Qui Ánh