Biến vỏ trấu, xỉ thép thành vật liệu xây dựng

Nhiều giải pháp sáng tạo, đột phá nhằm biến chất thải công, nông nghiệp thành vật liệu xây dựng giá trị đã được các chuyên gia, nhà khoa học trong và ngoài nước đưa ra. Các ý kiến được trình bày tại hội thảo khoa học "Quản lý vật liệu, tái chế chất thải và hiện đại hóa nhằm phát triển bền vững trong xây dựng công trình và cơ sở hạ tầng" ngày 8-8 tại TP.HCM, mở ra hướng đi mới cho ngành xây dựng Việt Nam.

Từ nhà vỏ trấu siêu cách nhiệt đến gạch không nung từ xỉ thép

Mang đến hội thảo một góc nhìn đầy tính thực tiễn, Tiến sĩ Paul A. Olivier, nhà sáng lập Tổ chức EPWT (Trao quyền cho người nghèo thông qua chuyển đổi chất thải), đã gây ấn tượng mạnh với dự án xây nhà bằng vỏ trấu. Ông chỉ ra rằng Việt Nam mỗi năm thải ra gần 9 triệu tấn trấu (cụ thể là 8.809.200 tấn), phần lớn bị đốt bỏ gây ô nhiễm. Trong khi đó, vỏ trấu, với thành phần chứa khoảng 20% silica và một lượng lớn lignin, là một vật liệu cách nhiệt tự nhiên tuyệt vời.

Các kiểm nghiệm theo tiêu chuẩn Mỹ (ASTM) cho thấy vỏ trấu ở dạng thô đã vượt qua các yêu cầu khắt khe nhất về vật liệu xây dựng. Đáng kinh ngạc, Chỉ số Lan truyền Cháy (FSI) của trấu chỉ là 10 (so với yêu cầu ≤ 25) và Chỉ số Phát triển Khói (SDI) là 50 (so với yêu cầu ≤ 450). Theo ông Olivier, một ngôi nhà kết cấu cơ bản bằng trấu có thể xây với giá chỉ khoảng 40-60 USD/m² (khoảng 1 - 1,5 triệu đồng).

Tiến sĩ Paul A. Olivier, nhà sáng lập Tổ chức EPWT chia sẻ về dự án xây nhà bằng vỏ trấu. Ảnh: QH

"Mục tiêu chính của tôi là cung cấp cho các hộ gia đình nghèo tất cả những gì cần thiết để có một cuộc sống an toàn và thoải mái mà không nhất thiết phải tốn kém" - TS Paul A. Olivier chia sẻ.

Cùng hướng tiếp cận biến rác thành tài nguyên, ông Mai Quốc Ấn, Chủ tịch Doanh nghiệp khoa học công nghệ SafeBrick Việt Nam, giới thiệu công nghệ sản xuất gạch không nung từ xỉ thép. Giải pháp này không chỉ giải quyết bài toán môi trường từ chất thải rắn của ngành thép mà còn mang lại lợi ích kinh tế trực tiếp.

Ông Ấn phân tích, việc hợp tác tái chế xỉ thép giúp các nhà máy tiết kiệm chi phí xử lý chất thải (có thể lên tới 800.000 – 2.000.000 đồng/tấn), đồng thời tạo ra sản phẩm xanh, tăng năng lực cạnh tranh khi xuất khẩu sang các thị trường yêu cầu tuân thủ thuế carbon biên giới (CBAM) như EU.

Tương tự, ông Nguyễn Minh Tâm, CEO Công ty Cổ phần vật liệu xây dựng Sư Tử Biển cho biết, vật liệu gia cố STB từ nguyên liệu tro xỉ nhiệt điện đã được nghiên cứu thành công và đủ tiêu chuẩn làm nền đường, giải quyết tình trạng thiếu hụt khoảng 50% lượng cát san lấp cho các dự án hạ tầng ở Đồng bằng sông Cửu Long.

Cần cơ chế đủ mạnh để chính sách đi vào cuộc sống

Dù tiềm năng và các giải pháp đã rõ ràng, con đường để vật liệu xanh trở nên phổ biến tại Việt Nam vẫn còn nhiều chông gai. Tiến sĩ Lê Văn Quang, Giám đốc Phân viện Vật liệu xây dựng Miền Nam, cho biết dù Chính phủ đã ban hành đầy đủ chiến lược, quy hoạch và hành lang pháp lý, việc tiêu thụ vật liệu xây dựng tái chế còn rất khiêm tốn. "Tỷ lệ tro xỉ, thạch cao, bùn đỏ được sử dụng mới đạt khoảng 30-50%, trong khi hàng chục triệu tấn vẫn đang tồn đọng" - ông Quang trăn trở.

Sự chậm trễ trong ứng dụng thực tế là một rào cản lớn. Ông Nguyễn Minh Tâm, CEO Công ty Cổ phần vật liệu xây dựng Sư Tử Biển chỉ ra một thực tế đáng buồn: "Mặc dù sau 6 năm triển khai nghiên cứu và đã có tiêu chuẩn quốc gia, đến nay chưa có dự án đường cao tốc nào ở Đồng bằng sông Cửu Long chính thức ứng dụng kết quả nghiên cứu này vào thực tế".

Để giải quyết các vướng mắc này, Tiến sĩ Lê Hữu Thăng, giảng viên Khoa Kỹ thuật và Quản lý Xây dựng, Đại học Bang California Northridge (Mỹ), cho rằng Việt Nam cần một chiến lược đồng bộ để phát triển hạ tầng xanh. Dựa trên kinh nghiệm quốc tế, ông Thắng khuyến nghị Việt Nam phải tích hợp hạ tầng xanh vào quy hoạch đô thị tổng thể.

Ông Mai Quốc Ấn, Chủ tịch Doanh nghiệp khoa học công nghệ SafeBrick Việt Nam giới thiệu công nghệ sản xuất gạch không nung từ xỉ thép giải quyết bài toán môi trường từ chất thải rắn của ngành thép. Ảnh: QH

"Cùng với đó là việc ban hành các chính sách và hướng dẫn kỹ thuật rõ ràng. Cần có các chương trình đào tạo chuyên sâu cho đội ngũ cán bộ quy hoạch, kỹ sư, kiến trúc sư để nâng cao năng lực thực thi" - TS Thăng phân tích.

Ngoài ra, theo TS Thăng, việc khuyến khích đầu tư tư nhân thông qua các ưu đãi tài chính và đẩy mạnh hợp tác quốc tế (với World Bank, ADB, UN-Habitat) để tiếp cận vốn, công nghệ là những giải pháp cấp thiết để các mô hình xây dựng xanh, bền vững sớm đi vào cuộc sống, góp phần hiện thực hóa cam kết Net-Zero của Việt Nam.

QUANG HUY - THU HÀ