Biến tấu cùng muối chấm

Thế nhưng, các loại thức chấm được chế biến từ muối kết hợp với một số loại gia vị đặc biệt của người dân bản địa cũng là đặc sản khiến thực khách không nỡ chối từ.

Các nguyên liệu chính để làm món muối cá trích. Ảnh: V.T.T

Tại cuộc thi nghề đan lát, dệt thổ cẩm và ẩm thực truyền thống tạo ra các sản phẩm phục vụ du lịch trên địa bàn tỉnh do Sở Văn hóa-Thể thao và Du lịch tổ chức vào cuối tháng 4-2025, mâm cơm dự thi của huyện Krông Pa có nhiều loại muối chấm như: muối rau răm, muối lá é, muối sả ớt, muối cua núi, muối ngò tàu, muối kiến, muối cá khô giã lá é… Tất cả được bày biện trên lá chuối rất bắt mắt và hấp dẫn.

Trong số đó, thực khách đặc biệt ấn tượng với món muối cua núi qua lời giới thiệu của chị Nguyễn Quyền Anh Châu (thôn Thắng Lợi, xã Phú Cần, huyện Krông Pa). Nguyên liệu chính của thức chấm này là cua núi ở vùng đất “chảo lửa”, chắc thịt và có vị thơm đặc trưng. Cua được làm sạch, chỉ giữ lại thịt và càng cua. Sau khi rửa sạch, để ráo nước, cua tiếp tục được nướng trên lửa nhỏ đến khi vàng giòn thì mang đi giã đều tay cùng với các loại gia vị và rau tàu bay-một loại rau có tác dụng dung hòa vị tanh của cua núi.

Muối cỏ thơm (người địa phương gọi là groach) cũng rất được ưa chuộng bởi vị ngon ngọt rất lạ và có hương thơm độc đáo, cay nồng. Ảnh: V.T.T

Vì tất cả nguyên liệu đều làm tươi nên thời gian bảo quản khá ngắn. Nếu ở nhiệt độ bình thường, loại muối này giữ được tầm 2-3 ngày và khoảng 7-10 ngày nếu bảo quản trong tủ lạnh. Muối cua núi ngon nhất là ăn cùng cơm nóng, khi ăn có thể vắt thêm vào vài giọt nước chanh sẽ tạo vị đậm đà.

Ngoài ra, từ những nguyên liệu có hương thơm và vị đặc trưng như: cỏ thơm, lá é, tiang liang, lá chanh, rau răm, rau thơm, ngò tàu, sả, gừng, củ nén, củ riềng... đồng bào Jrai cũng đã tạo nên các loại gia vị ăn kèm rất hấp dẫn. Chị Rơ Ô HLinh (SN 1998, buôn Kơ Jing, xã Ia Hdreh, huyện Krông Pa) là người chuyên bán các loại muối chấm trên trang “Đặc sản Gia Lai”. Chị cho biết: Các loại muối vốn rất quen thuộc nên hầu như ai cũng có thể tự làm được. Ngoài bán tại nhà, chị Linh chủ yếu tiêu thụ qua kênh bán hàng online và ngày càng được nhiều người biết đến nhờ vào nguồn hàng chất lượng.

Tiang liang với vị đắng đặc trưng là loại gia vị độc đáo làm muối chấm. Ảnh: V.T.T

Chia sẻ về quy trình làm muối kiến để ăn cùng với thịt bò một nắng, chị Linh chia sẻ: Kiến được thu mua của người dân trong làng sau khi họ lên rừng hay đi rẫy bắt về; tiếp đến làm sạch, nhặt bỏ các loại lá, côn trùng có trong kiến rồi đem đi phơi qua nắng tầm 1 ngày cho kiến ráo bớt nước. Cuối cùng đem đi giã cùng với các loại gia vị.

Trong số các loại muối chế biến cùng kiến thì muối kiến sả và muối kiến tiang liang được đặt mua nhiều nhất. Ngoài chấm thịt, muối kiến còn được dùng trộn với xoài non, đu đủ xanh, cà pháo, dưa leo… tạo nên hương vị lạ miệng và thơm ngon. Muối kiến hoàn toàn không dùng chất bảo quản hay chất tạo màu, phụ gia. Tùy vào trọng lượng và nguyên liệu, giá sản phẩm dao động trong khoảng 40-200 ngàn đồng.

Ngoài chấm thịt, muối kiến trộn với xoài non, đu đủ xanh, cà pháo, dưa leo… cũng rất ngon. Ảnh: V.T.T

Muối cá nục thành phẩm ăn cùng cơm nóng rất ngon miệng. Ảnh: V.T.T

Các loại muối khi chế biến cùng cá cũng cho ra món ăn no khá hao cơm. Muối cá nục, muối cá trích, muối cá lá é, muối cá tỏi lá chanh, muối cá tiang liang… là những món rất hợp vị thực khách. Để chế biến muối cá, theo chị Linh, đầu tiên, muối hạt phải được rang kỹ. Cá sau khi qua công đoạn nướng, nhặt gỡ bỏ xương sẽ đem giã với muối, tỏi, ớt và gia vị. Sau cùng đem đi rang và đóng hũ.

Gia vị thường dùng là lá é, cỏ thơm, lá tiang liang, lá chanh… Còn muối cỏ thơm (groach) với vị ngon ngọt, cay nồng cũng được nhiều người ưa chuộng. Loại muối này thường dùng ăn kèm với thịt bò/trâu/heo gác bếp, hun khói hay các loại hải sản, thịt nướng và trái cây.

Với những đặc trưng rất riêng, các loại muối chấm của người Jrai được nhiều thực khách gần xa đặt mua, không chỉ để ăn mà còn làm quà tặng người thân, bạn bè. Để rồi, ai đã một lần nếm qua đều lưu luyến mãi hương vị của núi rừng.

VÕ THANH THẢO