Biến tài sản công dôi dư sau sắp xếp đơn vị hành chính thành động lực phát triển

Trụ sở cơ quan Tài Nguyên và Môi trường tỉnh Cà Mau (trên đường Phan Ngọc Hiển, thành phố Cà Mau) không còn sử dụng sau khi di dời về vị trí mới. (Ảnh: Kim Há/TTXVN)

Cuộc tổng kiểm kê tài sản công toàn quốc năm 2025 theo Quyết định số 213/QĐ-TTg không chỉ nhằm chuẩn hóa dữ liệu, tăng cường minh bạch mà còn mở ra cơ hội biến khối tài sản dôi dư sau sắp xếp đơn vị hành chính thành nguồn lực phát triển.

Đây không chỉ là hoạt động kỹ thuật mà còn là nhiệm vụ chiến lược nhằm chuẩn hóa dữ liệu, tăng cường minh bạch, tạo nền tảng cho việc khai thác hiệu quả nguồn lực công phục vụ phát triển kinh tế-xã hội.

Điểm đáng chú ý là cuộc tổng kiểm kê diễn ra trong bối cảnh nhiều tỉnh, thành vừa hoàn tất sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã, cấp huyện, chính thức vận hành mô hình chính quyền hai cấp, kéo theo yêu cầu bức thiết phải xử lý khối lượng lớn tài sản công dôi dư.

Theo Bộ Tài chính, đến cuối năm 2024, cả nước còn hơn 11.000 cơ sở nhà, đất công chưa được xử lý hiệu quả, nhiều công trình bị chiếm dụng hoặc xuống cấp. Việc xóa bỏ cấp huyện tại nhiều địa phương đã làm lượng tài sản dôi dư tăng mạnh.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho biết, trong số hơn 38.000 trụ sở công thuộc 52 địa phương đã sắp xếp (trừ 11 địa phương giữ nguyên), có tới 4.226 trụ sở bị dôi dư.

Tại một số tỉnh, tình trạng trụ sở cũ xuống cấp, lãng phí ngân sách duy tu vẫn diễn ra. Các chuyên gia cảnh báo, nếu không có biện pháp quyết liệt, tình trạng này sẽ trở thành gánh nặng kép, vừa tốn chi phí duy trì, vừa bỏ lỡ cơ hội phát triển.

Trước thực trạng đó, Bộ Tài chính với vai trò cơ quan thường trực đã ban hành kế hoạch chi tiết, hướng dẫn các bộ, ngành và địa phương triển khai đồng bộ kiểm kê.

Nội dung bao gồm toàn bộ đất đai, trụ sở, công trình kết cấu hạ tầng do Nhà nước đầu tư; các loại tài sản giá trị lớn như ôtô công, tài sản chuyên dùng; tài sản thuộc dự án đã hoàn thành nhưng chưa bàn giao.

Việc này cũng nhằm phục vụ xây dựng chiến lược, kế hoạch phát triển kinh tế -xã hội; cung cấp thông tin để lập báo cáo tài chính nhà nước, thực hành tiết kiệm, chống lãng phí.

Một số địa phương đã cho thấy cách làm hiệu quả sau xử lý tài sản công dôi dư. Đơn cử như thành phố Hải Phòng, sau sắp xếp đơn vị hành chính, đã xử lý gần 90% trụ sở cũ bằng đấu giá công khai hoặc chuyển đổi mục đích sử dụng, thu về hơn 600 tỷ đồng cho ngân sách.

Trụ sở các đơn vị sự nghiệp thuộc Ủy ban Nhân dânThành phố Thái Bình (cũ) được cải tạo thành 4 phòng học, 7 phòng bộ môn và 10 phòng chức năng giúp giải bài toán về cơ sở vật chất cho trường Trung học cơ sở Trần Phú. (Ảnh: Thế Duyệt/TTXVN)

Nhờ vậy, những tài sản tưởng như không sử dụng được biến thành nguồn lực phát triển hạ tầng đô thị, giáo dục, y tế. Đây là minh chứng cho thấy nếu có quyết tâm chính trị và cách làm bài bản, tài sản công dôi dư có thể trở thành động lực phát triển thay vì gánh nặng.

Theo Thứ trưởng Bộ Tài chính Bùi Văn Khắng, xử lý tài sản công dôi dư là nhiệm vụ khó, phức tạp nhưng bắt buộc. Nếu làm không nghiêm túc sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả điều hành, quản lý và phát triển kinh tế-xã hội.

Do đó, Bộ Tài chính yêu cầu các đơn vị tập trung xây dựng kế hoạch khai thác, xử lý đúng quy định; đồng thời tăng cường thanh tra, kiểm tra để kịp thời phát hiện, xử lý các trường hợp thực hiện chậm hoặc sai quy định.

Một nguyên tắc quan trọng được Bộ Tài chính nhiều lần nhấn mạnh là khi sắp xếp tài sản công dôi dư, cần đảm bảo hoạt động ổn định của bộ máy sau sắp xếp. Không khuyến khích bán hoặc chuyển nhượng bằng mọi giá, mà ưu tiên bố trí cho các mục đích công như giáo dục, y tế, văn hóa xã hội, hoặc điều chuyển cho cơ quan trung ương đóng tại địa phương.

Song song với đó, trách nhiệm giải trình của người đứng đầu đơn vị quản lý, sử dụng tài sản công được đặt ra rõ ràng hơn, kèm theo các chế tài nghiêm khắc đối với hành vi vi phạm.

Tiến sỹ Lê Quang Minh (Trường Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội) nêu vấn đề việc hợp nhất các đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã, thực hiện đơn vị hành chính hai cấp đang tạo ra một thực tế khi rất nhiều trụ sở, mảnh đất công trở nên dôi dư trong cùng một thời điểm.

Điều này đặt ra 3 yêu cầu mang tính cấp thiết, đó là yêu cầu định danh và định giá lại toàn bộ quỹ đất công dôi dư, điểm đáng nói là hầu hết các trụ sở ở địa phương và bộ ban ngành đều nằm ở các vị trí đắc địa.

Tiếp theo, đó là yêu cầu có một "bài toán tổng thể", chiến lược tổng thể cấp quốc gia hoặc cấp tỉnh để tối ưu hóa giá trị của quỹ đất này. Cùng với đó là yêu cầu về sự minh bạch tuyệt đối để chống tham nhũng, lợi ích nhóm.

Bất động sản công dôi dư nếu không được quản lý một cách hiệu quả chính là mảnh đất màu mỡ cho tiêu cực. Bất kỳ sự thiếu minh bạch nào trong việc điều chuyển, đấu giá hay chuyển đổi mục đích đều có thể gây thất thoát cho nhà nước hàng ngàn tỷ đồng.

Trong bối cảnh này, Chính phủ điện tử không phải là một lựa chọn, mà là công cụ giải quyết bài toán này một cách khoa học và minh bạch. Vai trò của nó phải là xây dựng một "Cuốn sổ địa chính điện tử quốc gia về tài sản công" - nơi tập hợp toàn bộ dữ liệu về quỹ đất, trụ sở công trên cả nước.

Mỗi thửa đất, mỗi tòa nhà phải được số hóa hồ sơ, gán một mã định danh duy nhất và định vị trên bản đồ số. Chính phủ điện tử trở thành nền tảng cho việc ra quyết định dựa trên dữ liệu (Data-Driven).

"Thay vì quyết định cảm tính, lãnh đạo có thể nhìn vào bản đồ số, phân tích dữ liệu để biết nên điều chuyển trụ sở nào cho đơn vị khác, khu đất nào phù hợp để xây trường học, bệnh viện và khu đất "vàng" nào cần đưa ra đấu giá công khai để tạo nguồn thu cho ngân sách," tiến sỹ Lê Quang Minh chia sẻ./.

(TTXVN/Vietnam+)