Bí thư tỉnh ủy không phải người địa phương - Bài cuối: Ngăn ngừa lạm dụng chức vụ và 'nâng đỡ không trong sáng'

Cùng với việc phòng ngừa, ngăn chặn những tiêu cực trong công tác cán bộ, làm thế nào để cán bộ "ngoài địa phương" khắc phục được những hạn chế về hiểu biết văn hóa, con người, điều kiện kinh tế – xã hội ở nơi công tác mới? Đâu là thước đo chính xác, công bằng nhất để đánh giá năng lực, phẩm chất của cán bộ được điều động, luân chuyển? Báo Tiền Phong có cuộc trao đổi với TS. Trần Anh Tuấn – Chủ tịch Hiệp hội Khoa học Hành chính Việt Nam, nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ xung quanh vấn đề này.

Thưa ông, Bộ Chính trị đã quyết định thực hiện chủ trương bí thư cấp tỉnh không phải người địa phương, và tới đây sẽ mở rộng với cả các chức danh chủ tịch UBND tỉnh, chủ nhiệm ủy ban kiểm tra, chánh án TAND tỉnh. Theo ông, đâu là thông điệp chính trị quan trọng nhất mà Đảng muốn gửi gắm qua quyết sách này?

Việc thực hiện chủ trương người đứng đầu một số cơ quan không phải người địa phương là một quyết sách chiến lược quan trọng đổi mới mạnh mẽ công tác cán bộ của Đảng.

Tổng Bí thư Tô Lâm phát biểu khai mạc Hội nghị lần thứ mười ba, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII.

Thông điệp chính trị quan trọng nhất của quyết sách này chính là, ngăn ngừa từ gốc rễ việc lạm dụng chức vụ, quyền hạn trong lãnh đạo, thực hiện các chủ trương, quyết sách. Nói cách khác, đây là quyết sách tuyên chiến với chủ nghĩa thân tộc, thân hữu đang có xu hướng phát triển ở nước ta, góp phần bảo đảm tính vô tư, khách quan trong tổ chức và hoạt động của Đảng và bộ máy chính quyền địa phương, ngăn ngừa tình trạng cục bộ, bè phái, địa phương chủ nghĩa, phòng chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí.

Quyết sách này sẽ tạo điều kiện cho người đứng đầu ở địa phương công tâm, khách quan, "rộng tay”, không “vướng víu”; đặc biệt khi lựa chọn những người xứng đáng, có năng lực, làm việc tâm huyết, trách nhiệm và hiệu quả cũng như quyết định các vấn đề về kinh tế xã hội vì lợi ích chung và sự phát triển của địa phương; không bị ràng buộc bởi quan hệ dòng tộc, họ hàng, gia đình, thân hữu; tránh đi vào sai lầm “nâng đỡ không trong sáng”, nhúng chàm hoặc cục bộ, bè phái.

Có quan điểm cho rằng, việc bố trí lãnh đạo chủ chốt không phải người địa phương, nhằm chặn đứng tình trạng “cả nhà làm quan”, nạn cục bộ, bè phái, lợi ích nhóm, thậm chí là tình trạng sai phạm mang tính tập thể. Nhìn nhận, quan điểm của ông ra sao về vấn đề này?

Tôi đồng tình quan điểm này. Nhưng nếu nói là “tình trạng” thì không chính xác, bởi nếu là “tình trạng” nghĩa là rất phổ biến. Thời gian qua, ở địa phương nào mà có biểu hiện “cả nhà làm quan”, bè phái, lợi ích nhóm, hoặc sai phạm mang tính tập thể mà truyền thông báo chí phản ánh, hoặc qua hoạt động điều tra, giám sát phát hiện, đều bị cơ quan có thẩm quyền kiểm tra, ngăn chặn và xử lý theo quy định của Đảng và của pháp luật.

Thông qua thực hiện việc bố trí lãnh đạo chủ chốt “không phải người địa phương”, sẽ bảo đảm nguyên tắc, quy trình, quy định, công tâm, khách quan khi lựa chọn cán bộ. Những người xứng đáng, có năng lực, làm việc hiệu quả sẽ được trọng dụng, không bị sức ép, tác động bởi các quan hệ gia đình, họ hàng, thân hữu.

Chủ trương này không chỉ phòng ngừa, ngăn chặn xu hướng “cả nhà làm quan”, bè phái, lợi ích nhóm, sai phạm mang tính tập thể mà còn giúp xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức thực sự là những người xứng đáng, có năng lực, có trách nhiệm, có tinh thần cống hiến, vô tư, khách quan trong thực thi công vụ, hết lòng hết sức vì sự nghiệp phát triển của địa phương, của đất nước. Đặc biệt là thực hiện được chính sách thu hút, trọng dụng nhân tài.

Đất nước ta, không chỉ trong đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức mà ở trong khu vực doanh nghiệp, kinh tế tư nhân và nói chung là trong xã hội cũng còn rất nhiều người giỏi nhưng chưa được phát hiện và trọng dụng. Đây cũng là một sự lãng phí lớn. Việc quy định người đứng đầu không phải người địa phương cũng là để thực hiện tốt hơn chính sách thu hút, trọng dụng nhân tài - bất cứ ai có tài năng, có nhiệt huyết, có tố chất đều xứng đáng được trọng dụng, không vì thân sơ, họ hàng, dòng tộc.

Cũng có ý kiến băn khoăn, cán bộ được luân chuyển về địa phương, nhưng vì tâm lý “ngại va chạm”, “không quen đất, không thuộc người” nên chỉ làm cho có, để rồi không tạo ra dấu ấn hay chuyển biến nào rõ nét. Theo ông, làm sao để những người được điều động, luân chuyển thực sự dám nghĩ, dám làm, và dám chịu trách nhiệm?

Những người không dám va chạm, không dám đối diện, nhìn thẳng vào khó khăn để vượt qua, thực hiện chức trách, nhiệm vụ vì mục tiêu phát triển thì đó không phải do tâm lý mà đó là vì thiếu bản lĩnh, thiếu tố chất để làm người đứng đầu, làm người lãnh đạo. Tôi nghĩ cấp có thẩm quyền sẽ không bao giờ lựa chọn những người đó.

Ủy viên Bộ Chính Trị, Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam Đỗ Văn Chiến trao quyết định chỉ định 62 người tham gia Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Quảng Trị. Ông Lê Ngọc Quang (51 tuổi, quê quán tỉnh Thanh Hóa) được chỉ định giữ chức Bí thư Tỉnh ủy Quảng Trị nhiệm kỳ 2025 – 2030.

Việc lấy lý do “không quen đất, không thuộc người” để chỉ làm cho có, là sự bao biện, che đậy sự quan liêu, quan cách, không gần gũi nhân dân và thiếu gắn bó, tâm huyết với địa phương, thiếu năng lực và trách nhiệm khi được giao chức trách, nhiệm vụ. Tôi biết nhiều cán bộ được luân chuyển về địa phương nhưng chỉ trong thời gian rất ngắn, 1 - 2 tháng đã “thuộc người” và "quen đất”, nắm chắc tình hình và chỉ đạo mọi việc hiệu quả, sát với yêu cầu của địa phương.

Tuy nhiên, thực tế hiện nay, nếu kiểm tra sẽ thấy một số nơi có tình trạng cán bộ, công chức “chỉ làm cho có”, để coi như “đã hoàn thành nhiệm vụ, đúng tiến độ” nhưng thực chất không có hiệu quả. Có thể nói, tình trạng “chỉ làm cho có”, không cần biết kết quả ra sao, thiếu trách nhiệm cũng là nguyên nhân chính đang hạn chế và tạo nên “sức ỳ” của sự phát triển.

Việc “làm chỉ cho có”, không tạo được dấu ấn hoặc chuyển biến nào rõ nét là một tư duy, một biểu hiện về chất lượng trong tuyển chọn cán bộ. Luân chuyển là cơ hội và thách thức để cán bộ bộc lộ, thể hiện tài năng. Nhưng nếu không thể hiện được thì phải thực hiện phương châm cán bộ “có vào, có ra”, “có lên, có xuống”, ai không làm được thì nên để người khác xứng đáng hơn thay thế.

Để những người được điều động, luân chuyển thực sự dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung, trước tiên, cần lựa chọn đúng người đủ năng lực, tố chất, thực sự vì lợi ích chung, vô tư, khách quan trong công việc, có phương pháp làm việc khoa học, gần dân, sát dân.

Bên cạnh đó, hệ thống pháp luật phải đảm bảo chất lượng, rõ ràng, đồng bộ và “số lượng ít mà tốt”; pháp luật ban hành phải chứa đựng các quy định giải quyết được các đòi hỏi của cuộc sống, “tuổi thọ” dài, ít phải sớm sửa đổi.

Đồng thời, việc đẩy mạnh phân quyền, phân cấp phải đồng bộ với sửa đổi, đơn giản hóa quy trình, thủ tục để thực hiện ngay quyền hạn được giao. Mọi hoạt động hành chính, điều hành, triển khai phải được thực hiện theo chế độ thủ trưởng – người đứng đầu phải được quyết định, tránh bàn bạc, họp hành nhiều, mất thời gian.

Điểm quan trọng khác, cần đổi mới việc đánh giá người đứng đầu theo hướng gắn với mục tiêu, kết quả hoạt động của cơ quan, tổ chức; cấp nào quản lý, cấp đó có trách nhiệm và thẩm quyền đánh giá. Trong công tác quy hoạch cán bộ, nhất là cán bộ cấp chiến lược phải được thực hiện “từ sớm, từ xa” để phát hiện trọng dụng nhân tài, nhất là cán bộ ở cơ sở; có cơ chế bảo vệ những người dám làm, dám quyết, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung, đúng với chủ trương của Đảng.

Thượng tướng Thái Đại Ngọc (sinh năm 1966; quê quán thành phố Đà Nẵng) được Bộ Chính trị chỉ định giữ chức Bí thư Tỉnh ủy tỉnh Gia Lai nhiệm kỳ 2025 - 2030.

Trong bối cảnh như vậy, lãnh đạo chủ chốt được điều động, luân chuyển không phải người địa phương cần phải làm gì để khắc phục cho được những bất cập đặt ra, như những hạn chế về hiểu biết đặc thù văn hóa, con người, điều kiện kinh tế – xã hội?

Theo tôi, chúng ta không nên quá nặng nề, tuyệt đối hóa vấn đề đặc thù về văn hóa và con người địa phương. Lãnh đạo không phải người địa phương đương nhiên lúc ban đầu sẽ có khó khăn tạm thời về hiểu biết đặc thù văn hóa, con người, điều kiện kinh tế xã hội. Tuy nhiên, những hạn chế ban đầu đó không phải là cơ bản, sẽ được bù đắp thông qua các hoạt động thực tiễn và sự bổ sung, hỗ trợ của các thành viên trong tập thể lãnh đạo là người địa phương và các cơ quan tham mưu, giúp việc.

Để khắc phục các hạn chế ban đầu này trong thời gian ngắn, qua nghiên cứu và trao đổi kinh nghiệm với một số nhà lãnh đạo chủ chốt đã từng được điều động, luân chuyển không phải người địa phương, tôi thấy có một số điểm cần chú ý. Trước tiên, trong mọi hoạt động lãnh đạo, chỉ đạo, cần nắm chắc và thực hiện thật tốt các nguyên tắc, chủ trương của Đảng và quy định của pháp luật; thực hiện tốt nguyên tắc tập trung dân chủ; tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách; và phải thực sự gần dân, sát dân, dựa vào dân để xây dựng Đảng, chính quyền.

Cùng với đó, phát huy tối đa vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị xã hội, tổ chức xã hội, xã hội nghề nghiệp và doanh nghiệp tại địa phương để xây dựng sự đoàn kết, phấn đấu, quyết tâm thực hiện thắng lợi Nghị quyết của Đảng ở từng địa phương, cơ quan, đơn vị.

Đồng thời, bản thân mỗi cán bộ được luân chuyển, điều động cũng phải tự nghiên cứu, tìm hiểu về lịch sử hình thành, bản sắc văn hóa, truyền thống và cuộc sống của nhân dân địa phương; tranh thủ sự giúp đỡ của đồng chí, đồng nghiệp để tiếp cận, hiểu biết nhanh nhất về địa phương nơi mình đến công tác.

Như vậy, cán bộ được điều động, luân chuyển sẽ lãnh đạo, chỉ đạo và triển khai thực hiện các mục tiêu và nhiệm vụ quản trị địa phương, phát triển kinh tế- xã hội, phục vụ nhân dân đạt hiệu quả.

Ông Nguyễn Hữu Nghĩa (sinh năm 1972, quê quán thành phố Hà Nội) được chỉ định tiếp tục làm Bí thư Tỉnh ủy Hưng Yên, nhiệm kỳ 2025-2030.

Theo ông, đâu là tiêu chí đánh giá đúng nhất, sát nhất về năng lực, phẩm chất của cán bộ lãnh đạo trong diện được điều động, luân chuyển?

Khi đánh giá về năng lực, phẩm chất của lãnh đạo trong diện điều động, luân chuyển thường sẽ phải căn cứ vào các tiêu chí: chính trị tư tưởng, đạo đức lối sống; năng lực lãnh đạo, điều hành; tác phong, lề lối làm việc và kết quả thực hiện nhiệm vụ.

Đảng ta luôn coi trọng cán bộ phải có đức, có tài. Trong các tiêu chí đánh giá thì kết quả thực hiện nhiệm vụ là quan trọng nhất, bởi chỉ tiêu chí này phản ánh tập trung các tiêu chí khác và có thể đo đếm, định lượng được một cách khách quan.

Trong đó, kết quả thực hiện nhiệm vụ bao gồm mục tiêu, thời gian thực hiện, định hướng phát triển địa phương với các tiêu chí, chỉ tiêu đã được đề ra. Muốn đạt được kết quả mong đợi, mục tiêu đề ra, đều phải bắt nguồn từ chính trị tư tưởng, từ đạo đức lối sống, từ năng lực lãnh đạo, điều hành và tác phong lề lối làm việc. Những tiêu chí này có tốt, có đạt yêu cầu thì thực hiện nhiệm vụ mới có kết quả.

Không thể nói đạt tiêu chí về đạo đức, lối sống chung chung nếu không thực hiện cần kiệm liêm chính, chí công vô tư, không nêu gương trách nhiệm, sáng tạo, dám nghĩ dám làm và không ngừng tu dưỡng, học tập, rèn luyện để nâng cao bản lĩnh và đạo đức.

Cũng không thể nói năng lực lãnh đạo, điều hành tốt nếu không hoạch định và tổ chức được công việc; không truyền được cảm hứng và tạo động lực cho đội ngũ cán bộ, công chức làm việc theo mục tiêu đặt ra; thiếu năng lực giải quyết và quyết định đúng vấn đề hoặc xử lý các xung đột; quy tụ anh em và xây dựng sự đoàn kết, thống nhất trong cơ quan, tổ chức...

Ông Nguyễn Tiến Hải (sinh năm 1965, quê quán tỉnh Cà Mau) được chỉ định tiếp tục giữ chức Bí thư Tỉnh ủy An Giang.

Kết quả thực hiện nhiệm vụ là thành quả của chính trị tư tưởng, đạo đức lối sống, năng lực lãnh đạo, điều hành… Mọi năng lực, phẩm chất cuối cùng cũng quy vào kết quả đạt được.

Cho nên, trong các tiêu chí đánh giá thì tiêu chí đánh giá đúng nhất, sát nhất về năng lực, phẩm chất của lãnh đạo diện điều động, luân chuyển (kể cả cán bộ, công chức nói chung) chính là kết quả thực hiện nhiệm vụ. Tiêu chí này khẳng định, thời gian luân chuyển anh hay chị đã làm được gì, không nói chung chung mà có thể định lượng đo đếm được cụ thể.

Như thế, việc đánh giá mới chính xác, mới đúng và có sức thuyết phục, mới so sánh được với các trường hợp luân chuyển khác.

Trân trọng cảm ơn ông!

Nội dung: Luân Dũng | Đồ họa: Kiều Tú