Bệnh dại – hiểm họa từ thói quen thả rông và nuôi chó mèo thiếu trách nhiệm

Bệnh dại lây truyền chủ yếu qua nước bọt của động vật nhiễm bệnh khi chúng cắn, cào hoặc liếm vào vết thương hở hay niêm mạc mắt, miệng.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm có khoảng 59.000 người chết vì bệnh dại tại hơn 150 quốc gia, trong đó 95% các ca tử vong xảy ra ở châu Phi và châu Á. Khu vực Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam, được đánh giá là “điểm nóng” bởi tình trạng chó thả rông nhiều, tỷ lệ tiêm phòng cho vật nuôi còn thấp, trong khi hoạt động buôn bán và giết mổ chó, mèo để lấy thịt vẫn tồn tại.

Tại Việt Nam, số ca tử vong do bệnh dại vẫn duy trì ở mức cao. Năm 2024, cả nước ghi nhận 89 ca tử vong (tăng 7 ca so với năm 2023). Chỉ tính riêng từ đầu năm 2025 đến nay đã có 59 ca tử vong được báo cáo. Điều đáng nói là 100% nạn nhân đều không được tiêm vaccine hoặc huyết thanh kháng dại sau khi bị động vật cắn. Con số này phản ánh thực tế đáng lo ngại: người dân vẫn còn chủ quan, thiếu hiểu biết và chưa tiếp cận kịp thời với biện pháp y tế duy nhất có hiệu quả.

Riêng tại Hà Nội, tuy hai năm gần đây chưa ghi nhận ca tử vong ở người, nhưng các ổ dịch dại trên đàn chó lại gia tăng. Năm 2023, thành phố chỉ có 2 ổ dịch tại huyện Mê Linh; sang năm 2024, con số này đã tăng lên 8, xuất hiện ở nhiều địa bàn như Nội Bài, Kim Anh, Trung Giã, Đa Phúc. Sự gia tăng ổ dịch cho thấy nguy cơ bùng phát bệnh dại vẫn hiện hữu và hoàn toàn có thể lây sang người nếu không được kiểm soát.

Một nguyên nhân phổ biến là thói quen chủ quan của người dân, cho rằng “chó nhà cắn thì không sao”. Không ít trường hợp ngại chi phí điều trị, tin vào thuốc nam, thuốc đông y, thậm chí bỏ qua khi trẻ nhỏ bị cắn mà không xử lý kịp thời. Đây chính là nguyên nhân dẫn đến hậu quả nghiêm trọng, bởi khi đã phát bệnh thì không còn cơ hội cứu chữa.

Bệnh dại lây truyền chủ yếu qua nước bọt của động vật nhiễm bệnh khi chúng cắn, cào hoặc liếm vào vết thương hở hay niêm mạc mắt, miệng. Thời gian ủ bệnh thường kéo dài 1–3 tháng, nhưng có thể ngắn chỉ một tuần hoặc lâu tới hơn một năm.

Khi virus đã xâm nhập vào hệ thần kinh trung ương, người bệnh sẽ xuất hiện các triệu chứng nặng nề: sốt, đau đầu, kích động, sợ nước, sợ ánh sáng, chảy nước dãi, ảo giác. Các cơn co giật, rối loạn hành vi khiến bệnh nhân vô cùng đau đớn trước khi rơi vào hôn mê và tử vong. Hiện nay, y học chưa có thuốc điều trị đặc hiệu cho bệnh dại, vì vậy cách duy nhất để bảo vệ tính mạng là chủ động phòng ngừa.

Kinh nghiệm thực tế cho thấy: nếu bị động vật nghi dại cắn, việc rửa vết thương nhiều lần dưới vòi nước chảy bằng xà phòng, sau đó đến ngay cơ sở y tế để được tiêm vaccine và huyết thanh kháng dại kịp thời là biện pháp duy nhất ngăn ngừa tử vong. Ngược lại, các phương pháp tự chữa bằng thuốc nam, thuốc đông y hay mê tín dị đoan đều không có tác dụng và dễ dẫn đến mất mạng.

Thực hiện Quyết định số 2151/QĐ-TTg ngày 21/12/2021 về Chương trình Quốc gia phòng chống bệnh dại giai đoạn 2022–2030, cùng Chỉ thị số 11/CT-TTg ngày 21/4/2023 của Thủ tướng Chính phủ, mục tiêu đặt ra là “Không còn người chết vì bệnh dại từ năm 2030”. Tại Hà Nội, ngành Y tế đang phối hợp chặt chẽ với ngành Thú y để giám sát, kiểm soát nguồn lây, quản lý đàn chó mèo, đồng thời đẩy mạnh tiêm phòng cho vật nuôi. Đây được coi là giải pháp căn cơ, vừa bảo vệ sức khỏe cộng đồng, vừa ngăn chặn nguy cơ dịch bệnh lan rộng.

Để phòng bệnh dại hiệu quả, ngành Y tế khuyến cáo người dân:

- Nuôi chó mèo có trách nhiệm, đưa vật nuôi đi tiêm phòng đầy đủ.

- Không thả rông chó mèo, không trêu chọc động vật, đặc biệt là chó mèo lạ.

- Không tham gia buôn bán, giết mổ chó mèo làm thực phẩm nhằm hạn chế nguy cơ lây lan virus.

- Khi bị động vật cắn hoặc cào, cần nhanh chóng rửa vết thương kỹ bằng xà phòng dưới vòi nước, sau đó đến cơ sở y tế để được khám và tiêm vắc xin phòng dại.

- Tuyệt đối không tự ý điều trị tại nhà, không nghe theo các phương pháp dân gian hoặc mê tín dị đoan.

Vân Lê