Bát nháo thị trường dầu ăn giá rẻ: Vạch trần các chiêu trò gian lận

Dầu ăn giá rẻ được bày bán tràn lan tại các chợ đầu mối. (Ảnh: Sĩ Dũng/Vietnam+)

Thị trường dầu ăn Việt Nam với doanh số ước đạt 30.000 tỷ đồng/năm đang trở thành mảnh đất màu mỡ thu hút nhiều doanh nghiệp đầu tư. Tuy nhiên, sự "trăm hoa đua nở" của các sản phẩm dầu ăn cũng kéo theo tình trạng nhãn mác bát nháo, chất lượng thật giả lẫn lộn khiến người tiêu dùng khó lòng phân biệt.

Lợi nhuận "khủng" từ gian lận thể tích

Hành vi gian lận về thể tích và khối lượng đang mang lại siêu lợi nhuận cho các cơ sở kinh doanh bất chính. Theo ghi nhận, không ít cơ sở sản xuất dầu ăn giá rẻ hoạt động theo mô hình đơn giản: nhập dầu thô bằng xe bồn, sau đó sang chiết vào các loại can lớn nhỏ để phân phối. Phần lớn các cơ sở này không có nhà máy tinh luyện hay dây chuyền lọc tạp chất.

Lợi nhuận thu được từ việc bán buôn dầu ăn giá rẻ là rất lớn, đặc biệt khi áp dụng chiêu trò "thiếu lít, nhẹ ký." Nhiều trường hợp, một can dầu 5 lít được nhập về với giá 150.000 đồng, bán ra 160.000 đồng đã có lời 10.000 đồng. Tuy nhiên, bằng cách cố ý sang chiết chỉ 4 lít nhưng bán với giá của 5 lít, người bán có thể hưởng lợi từ 30.000-40.000 đồng mỗi can.

Trung bình, mức lợi nhuận thu được từ việc gian lận thể tích có thể lên tới 25% tổng giá trị sản phẩm.

Các hành vi gian lận này diễn ra hết sức linh hoạt. Các cơ sở sẵn sàng sang chiết dầu ăn theo yêu cầu của đại lý, nhà phân phối, với mức thiếu hụt có thể là 0,5 lít, 0,7 lít, 1 lít, thậm chí hơn.

Việc thiếu hụt thể tích còn được điều chỉnh theo biến động giá dầu thế giới nhằm bù lỗ cho giá nhập cao. Ước tính có tới 80% cơ sở "sản xuất" dầu ăn giá rẻ đang sử dụng thủ đoạn này để trục lợi, gây thiệt hại nghiêm trọng cho người tiêu dùng.

Tình trạng nhãn mác dầu ăn cũng hết sức bát nháo. Nhiều sản phẩm dầu ăn giá rẻ thường gắn chữ "Gold" trên nhãn như Vita Gold, Goldwin, CP Gold, Fami Gold. Tuy nhiên, thông tin ghi trên nhãn, đặc biệt là về thể tích, thường không khớp với thực tế.

Chai dầu ăn nhãn hiệu Vita Gold của Công ty Minh Phúc không ghi cụ thể trọng lượng. (Ảnh: Sĩ Dũng/Vietnam+)

Ví dụ, một can dầu nhãn hiệu O'food ghi "Thể tích thực ở 20 độ C: 7.000ml" nhưng khi cân thực tế chỉ nặng khoảng 6,2kg (thiếu 0,8kg). Tương tự, can dầu O'food với nhãn mác ghi "Thể tích thực ở 20 độ C: 9000-9.800ml" nhưng khi cân trên thực tế, can dầu chỉ có khối lượng 7,83kg (tương đương 7.830ml), thiếu hẳn 1,17-1,97kg.

Nhiều nhãn hàng khác như Goldwin (thiếu 1l/can), Chica (thiếu 1,7l), Happy One (thiếu 1kg) cũng ghi nhận tình trạng thiếu hụt thể tích. Thậm chí, một số nhãn hàng như Vita Gold còn ghi thông số thể tích mập mờ bằng "mã SP" khiến người mua không thể xác định được dung tích thực của sản phẩm.

Những hành vi gian dối, móc túi người tiêu dùng này là hành vi vi phạm pháp luật. Theo luật sư Hồ Nguyên Lễ, Thông tư số 21/2014/TT-BKHCN và Nghị định 43/2017/NĐ-CP của Chính phủ quy định rõ về việc ghi nhãn hàng hóa phải trung thực, rõ ràng, chính xác, phản ánh đúng bản chất của hàng hóa. Việc các nhãn hiệu dầu ăn ghi nhãn không trung thực, gian dối trong việc sang chiết, đóng chai thiếu là hành vi vi phạm pháp luật nghiêm trọng.

Điển hình gần đây là vụ việc của Công ty Trách nhiệm hữu hạn Famimoto Việt Nam tại Phú Thọ. Công ty này đã mua dầu ăn về, sang chiết và đóng chai thành các sản phẩm như "Dầu ăn thượng hạng Boat Brand - thương hiệu xuất xứ Singapore" và "Dầu thực vật Fami Gold - sản xuất từ 100% nguyên liệu nhập khẩu từ Singapore."

Tại thời điểm kiểm tra, lực lượng chức năng đã tạm giữ hơn 71.000 lít dầu ăn có dấu hiệu hàng giả, cùng 1,6 triệu vỏ bao bì, can nhựa. Kết quả giám định của Viện Khoa học hình sự-Bộ Công an cho thấy thành phần, định lượng, định tính giá trị dinh dưỡng của dầu ăn do Famimoto Việt Nam sản xuất đều không đạt so với các chỉ tiêu công bố hoặc ghi trên nhãn sản phẩm.

Cơ quan điều tra bước đầu xác định Công ty Trách nhiệm hữu hạn Famimoto Việt Nam đã tiêu thụ ra thị trường 144 tấn dầu ăn. Đáng chú ý, các sản phẩm này đã được bán cho các bếp ăn tập thể, bếp ăn tại các khu công nghiệp ở Hà Nội và hơn 10 tỉnh phía Bắc, tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng sức khỏe hàng trăm nghìn người lao động.

Góc khuất về vitamin A

Mặc dù các quy chuẩn kỹ thuật quốc gia và nghị định của Chính phủ đã quy định rõ ràng về việc bắt buộc bổ sung vitamin A vào dầu ăn nhưng nhiều sản phẩm mang nhãn mác "cao cấp" giá rẻ lại không đáp ứng được yêu cầu này, tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng.

Theo Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia (QCVN 9-2:2011/BYT) và Nghị định số 09/2016/NĐ-CP, dầu ăn (đặc biệt là dầu đậu nành, dầu cọ, dầu hạt cải và dầu lạc) bắt buộc phải được tăng cường vitamin A với hàm lượng tối thiểu 2,75mg/100g và tối đa 5,50mg/100g.

Các văn bản này cũng yêu cầu doanh nghiệp phải ghi rõ trên nhãn sản phẩm dòng chữ "Thực phẩm bổ sung vi chất dinh dưỡng." Việc bổ sung vitamin A vào dầu ăn là cần thiết bởi vi chất này đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ thị lực, hỗ trợ sự phát triển của tế bào ở trẻ em, duy trì khả năng sinh sản, phát triển thai nhi và tăng cường khả năng miễn dịch của cơ thể.

Dầu ăn giá rẻ được bày bán tràn lan. (Ảnh: Sĩ Dũng/Vietnam+)

Tuy nhiên, khảo sát thị trường cho thấy các sản phẩm như Freon, OCI, TOT và Apollo Oil thường không ghi rõ thành phần vi chất dinh dưỡng (vitamin A) trên nhãn mác. Tương tự, dầu ăn nhãn hiệu Chica, vốn được các quán ăn, nhà hàng và cơ sở chế biến suất ăn công nghiệp sử dụng phổ biến, cũng không ghi bổ sung vitamin A.

Việc không công bố thành phần vitamin A trên nhãn mác cho thấy khả năng cao các loại dầu ăn này không được bổ sung vi chất dinh dưỡng theo quy định.

Ngoài ra, một số nhãn mác dầu ăn còn nhập nhèm về thành phần sản xuất, chỉ ghi chung chung "supper olein cọ cao cấp" hoặc "dầu đậu nành tinh luyện" mà không nêu rõ tỷ lệ phần trăm.

Các thông số dinh dưỡng quan trọng như năng lượng, chất đạm, chất béo, carbohydrate, natri, cholesterol cũng thường bị bỏ qua. Sự mập mờ này khiến người tiêu dùng khó có thể nắm bắt chính xác chất lượng sản phẩm.

Nghiêm trọng hơn, có những doanh nghiệp sử dụng nguyên liệu không rõ nguồn gốc, dầu thải loại, dầu tái chế không đảm bảo chất lượng, hoặc dầu nhập khẩu để sản xuất thức ăn chăn nuôi nhưng lại đóng chai bán cho người tiêu dùng. Việc tái sử dụng các can đã qua sử dụng để sang chiết dầu cũng là một vi phạm quy định của Bộ Y tế về an toàn thực phẩm.

Dầu ăn giá rẻ loại 10-20 lít vẫn được các quán hàng sử dụng. (Ảnh: Sĩ Dũng/Vietnam+)

Các hành vi vi phạm này diễn ra phổ biến và trong thời gian dài. Đáng nói là các đại lý kinh doanh, quán ăn, nhà hàng, bếp ăn công nghiệp thường biết rõ nhưng vẫn cố tình nhập hàng số lượng lớn do giá rẻ và lợi nhuận cao.

Trước thực trạng bát nháo của thị trường dầu ăn, việc tăng cường kiểm tra, giám sát của các cơ quan chức năng là vô cùng cấp thiết. Các cơ quan quản lý cần kiểm tra toàn diện thị trường dầu ăn, kiểm tra chất lượng sản phẩm và hoạt động của các doanh nghiệp sản xuất dầu ăn, qua đó kịp thời chấn chỉnh, ngăn chặn các hành vi gian lận, sản xuất dầu ăn không đạt tiêu chuẩn, thiếu vitamin A, thiếu định lượng để tránh tác hại xấu đến sức khỏe người dân.

Đặc biệt, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa Bộ Y tế, Bộ Khoa học và Công nghệ và lực lượng công an để xử lý nghiêm minh các trường hợp vi phạm, nhất là những trường hợp liên quan đến sản xuất hàng giả, sử dụng nguyên liệu không rõ nguồn gốc và gian lận định lượng. Việc xử lý phải đủ sức răn đe để đảm bảo thị trường thực phẩm minh bạch và an toàn./.

(Vietnam+)