Bắt kịp xu hướng trong bảo vệ và phát huy giá trị di sản

Tử Cấm Thành, Trung Quốc

Vì vậy, trên thế giới, việc bảo vệ hiện vật và cổ vật quý trong các bảo tàng là lĩnh vực được đầu tư rất bài bản. Các giải pháp được triển khai toàn diện, kết hợp với khoa học, công nghệ, chuyên môn trong lĩnh vực bảo tồn và công tác an ninh.

Trung Quốc nổi tiếng với quần thể kiến trúc cung điện lớn nhất thế giới - Tử Cấm Thành ở Bắc Kinh, nơi lưu giữ hơn 1 triệu cổ vật. Quốc gia này luôn đặt ưu tiên trong công tác bảo tồn tốt nhất những cổ vật lưu giữ tại Tử Cấm Thành, địa điểm từng là nơi ở của nhiều hoàng đế Trung Hoa và là trung tâm quyền lực suốt hàng trăm năm.

Nhằm đảm bảo an ninh tốt nhất cho công tác bảo vệ di sản văn hóa thế giới, Tử Cấm Thành luôn được trang bị hàng ngàn camera bố trí kín đáo, và có kết nối trực tiếp với trung tâm kiểm soát hoạt động 24/7 để giám sát toàn bộ không gian.

Nhân viên an ninh cũng được bố trí như khách tham quan để nhanh chóng ứng phó khi gặp sự cố. Về công nghệ, các bảo tàng ở Tử Cấm Thành đều sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để theo dõi ánh mắt, hành vi, cử chỉ bất thường của du khách tham quan, trong trường hợp dừng lại quá lâu hoặc tiếp cận hiện vật quá gần, AI sẽ gửi tình báo đến đội an ninh chỉ trong vài giây.

Trung Quốc ban hành Luật Bảo vệ di sản văn hóa vào năm 1982. Sau hơn 20 năm, vào ngày 1.3.2025, luật này được sửa đổi lần thứ 2, đề cập đến tăng mức hình phạt đối với hành vi vi phạm luật di tích văn hóa.

Những hành vi vi phạm nghiêm trọng như vi phạm quy định cấp phép hành chính về bảo vệ di tích văn hóa; gây thiệt hại đến di tích văn hóa và các công trình lịch sử xung quanh, mức phạt tăng gấp 20 lần.

Cụ thể, mức phạt tối đa trước đây là 500.000 nhân dân tệ (khoảng 1,8 tỉ đồng) nay được nâng lên mức 10 triệu nhân dân tệ (khoảng 36 tỉ đồng) đối với một hành vi vi phạm.

Luật mới cũng siết chặt việc quy trách nhiệm, xử lý đối với từng cá nhân, đơn vị, người đứng đầu trong việc bảo vệ di tích văn hóa ở từng địa phương, khu vực. Đồng thời, yêu cầu các tổ chức phải chịu chi phí liên quan, giảm hoặc thậm chí thu hồi chứng chỉ hành nghề, nhằm tăng cường tính răn đe của luật đối với các hành vi vi phạm nghiêm trọng.

Tại bảo tàng Lourve ở Paris (Pháp), bức Mona Lisa của danh họa Leonardo da Vinci đã từng bị phá hoại nhiều lần, bao gồm cả vụ trộm và các vụ tấn công bằng các vật dụng như bánh kem, súp và axit. Trước những vụ việc bất ngờ xảy ra, nước Pháp đã nâng cao công tác bảo vệ các kiệt tác nghệ thuật và bảo vật trong các bảo tàng.

Bức họa Mona Lisa - biểu tượng bất hủ của bảo tàng Lourve ở Paris được bảo vệ bằng nhiều lớp an ninh, bao gồm kính chống va đập, chống đạn cùng với cảm biến hiện đại. Trong khi đó, các nhân viên an ninh được huấn luyện bài bản không chỉ ở kỹ thuật quan sát và xử lý mà còn là tâm lý học hành vi nhằm giúp nhận diện kịp thời các đối tượng khả nghi trước khi xảy ra sự cố.

Trong khi đó Italia đã thông qua dự luật phạt nặng những kẻ phá hoại, làm hư hại các di tích hoặc các địa điểm văn hóa. Cụ thể, du khách sẽ bị phạt cho hành vi phá hoại mức ít nhất 10.000 euro (11.102 USD) và cao nhất 60.000 euro (66.615 USD), tương đương hơn 1,5 tỉ đồng.

Có thể thấy trong bối cảnh hiện nay, với các mối đe dọa ngày càng tinh vi với những điểm đến di sản, nhiều quốc gia trên thế giới không ngừng nâng cấp hệ thống an ninh, ứng dụng công nghệ tiên tiến đồng thời vẫn đảm bảo sự thân thiện với khách tham quan nhằm nâng cao công tác quản lý bảo vệ di sản.

HỒNG NHUNG