Bắt buộc bán xăng E10 từ đầu năm sau, thị trường liệu đã sẵn sàng?

Tại Dự thảo “Thông tư Quy định lộ trình áp dụng tỷ lệ phối trộn nhiên liệu sinh học với nhiên liệu truyền thống tại Việt Nam”, Bộ Công Thương đề xuất từ 1/1/2026 - 31/12/2030, bắt buộc toàn bộ xăng khoáng truyền thống (RON92, RON95 và các loại khác khoáng khác) pha với E100 thành xăng sinh học E10 để sử dụng cho phương tiện cơ giới dùng động cơ xăng trên toàn quốc.

Từ đầu năm 2031 sẽ chuyển sang xăng E15 hoặc xăng sinh học với tỷ lệ phối trộn khác do Bộ trưởng Bộ Công Thương quy định căn cứ theo thực trạng.

Lộ trình bắt buộc bán xăng E10 từ đầu năm 2026 là bước đi quan trọng trong tiến trình xanh hóa năng lượng tại Việt Nam.

Xu thế tất yếu

Việc chuyển đổi năng lượng theo hướng “xanh hóa” để ứng phó với biến đổi khí hậu, giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch và bảo đảm an ninh năng lượng là xu thế tất yếu và phát triển mạnh mẽ trên phạm vi toàn cầu.

Trong xu thế đó, nhiên liệu sinh học được xem là một trong những giải pháp chiến lược. Không chỉ góp phần giảm phát thải khí nhà kính, phát triển ngành công nghiệp nhiên liệu sinh học còn gia tăng giá trị cho ngành nông nghiệp, mở ra cơ hội phát triển mới cho nền kinh tế xanh, nhất là đối với một quốc gia có tiềm năng, thế mạnh về nguồn nguyên liệu phát triển nhiên liệu sinh học như Việt Nam.

Những năm qua, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách khuyến khích phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, coi đây là động lực mới thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trong kỷ nguyên mới. Đồng thời đẩy mạnh chuyển dịch năng lượng theo hướng ưu tiên phát triển các nguồn năng lượng sạch, thân thiện với môi trường gắn với sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả theo tinh thần Nghị quyết 55 của Bộ Chính trị và cam kết mạnh mẽ của Việt Nam về trung hòa carbon vào năm 2050.

Theo tài liệu của Bộ Công Thương, việc thay thế hoàn toàn xăng RON95 và RON92 bằng E10 sẽ tạo cơ hội gia tăng nhập khẩu ethanol và ngô từ Mỹ, quốc gia đang là đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam. Động thái này cũng nhằm thu hẹp tình trạng thặng dư thương mại vốn ở mức cao, khi năm ngoái Mỹ ghi nhận mức thâm hụt 123 tỷ USD với Việt Nam.

Để hỗ trợ kế hoạch, từ tháng 3, thuế nhập khẩu ethanol đã được cắt giảm từ 10% xuống 5%. Đáng chú ý, trong tháng 7, Tổng thống Donald Trump khẳng định Việt Nam có thể nhập khẩu một số mặt hàng của Mỹ với mức thuế bằng 0.

Hiện Việt Nam tiêu thụ chưa đến 30 triệu tấn sản phẩm dầu mỏ mỗi năm. Sáu nhà máy sản xuất ethanol trong nước với công suất khoảng 600.000 m³/năm chỉ đáp ứng được 40% nhu cầu cho sản xuất xăng E10. Do đó, nguồn cung từ Mỹ được dự báo sẽ đóng vai trò quan trọng.

Bên cạnh nhiên liệu sinh học, Việt Nam cũng cam kết mở rộng nhập khẩu các sản phẩm khác từ Mỹ như máy bay, khí tự nhiên hóa lỏng (LNG), dầu thô và nông sản. Dữ liệu hải quan cho thấy trong bảy tháng đầu năm, kim ngạch nhập khẩu từ Mỹ đã tăng 22,7% lên 10,54 tỷ USD, dù ethanol và ngô chưa xuất hiện rõ trong cơ cấu hàng hóa.

Doanh nghiệp thử nghiệm, người tiêu dùng vẫn dè dặt

“Phát triển nhiên liệu sinh học được xác định là một trong những định hướng quan trọng trong chiến lược phát triển năng lượng quốc gia”, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên khẳng định tại hội thảo về phát triển nhiên liệu sinh học tổ chức mới đây.

Theo Bộ trưởng, hiện nay xăng E10 đã được cung cấp thí điểm tại một số thành phố lớn và bước đầu ghi nhận sự quan tâm tích cực từ người tiêu dùng.

Các doanh nghiệp đầu mối như Petrolimex, PVOIL, Sài Gòn Petro… đã sẵn sàng về hạ tầng phối trộn và phân phối, bảo đảm cung ứng xăng E10 đồng bộ từ ngày 1/1/2026 trên phạm vi cả nước.

Tuy nhiên, Bộ trưởng cũng thẳng thắn chỉ ra, để hiện thực hóa mục tiêu phát triển nhiên liệu sinh học thay thế hoàn toàn xăng khoáng, cần vượt qua những thách thức lớn về công nghệ, chính sách và thị trường.

“Năng lực sản xuất nhiên liệu sinh học trong nước còn hạn chế, hiện mới đáp ứng được khoảng 40% nhu cầu, phần còn lại phải nhập khẩu từ Mỹ, Brazil và các đối tác quốc tế.

Điều này đặt ra yêu cầu cấp bách về mở rộng vùng nguyên liệu, nâng công suất sản xuất ethanol, đồng thời xây dựng cơ chế, chính sách đủ mạnh, khả thi để khuyến khích sản xuất, nhập khẩu và dự trữ chiến lược nhiên liệu sinh học”, Bộ trưởng Bộ Công Thương nhìn nhận.

Ở góc nhìn của chuyên gia quốc tế, ông Gabriel Ho, đại diện Trung tâm nhiên liệu xanh toàn cầu cảnh báo, chuỗi cung ứng nhiên liệu trong nước đang đứng trước áp lực lớn bởi lượng ethanol cần nhập khẩu và pha trộn tăng gấp đôi. Các cảng và kho chứa sẽ buộc phải mở rộng năng lực lưu trữ và cải tiến kỹ thuật đáp ứng yêu cầu an toàn do ethanol dễ cháy và hút ẩm cao, đặc biệt khi cháy ngọn lửa gần như vô hình. Yêu cầu bắt buộc là phải đầu tư hệ thống bồn chứa có lớp lót kháng ethanol, bọt chữa cháy chuyên dụng và đào tạo nhân viên vận hành.

Ở góc độ doanh nghiệp, các đại diện PVOIL, Petrolimex, PVN đều bày tỏ sự đồng thuận với mốc 1/1/2026 nhưng mong Thông tư sớm được ban hành để doanh nghiệp có cơ sở đầu tư, chuẩn bị, từ hạ tầng, nguồn cung, năng lực pha chế đến logistics. Nếu chậm, doanh nghiệp sẽ khó xoay xở kịp.

“Chúng tôi cũng đề xuất Bộ Công Thương phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ và Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng, hỗ trợ các đơn vị trong công tác đánh giá, chứng nhận pha chế, bởi thời gian còn lại chỉ 4 - 5 tháng, trong khi mỗi lần đánh giá cần nhiều thủ tục, không thể hoàn tất trong 1 - 2 ngày. Đồng thời, đề nghị ban hành sớm tiêu chuẩn chất lượng để các đơn vị triển khai", ông Lê Trung Hưng, Phó Tổng Giám đốc PVOIL nêu tại hội thảo góp ý dự thảo Thông tư.

Từ phía người tiêu dùng, sự yên tâm mới là yếu tố quan trọng.

Không chỉ doanh nghiệp, tâm lý người dân cũng sẽ quyết định việc lộ trình E10 có thành công hay không. Chị H., một khách hàng thường xuyên đổ xăng ở Hà Nội, chia sẻ thói quen của chị là chọn trụ bơm nào ít người để tiết kiệm thời gian, “lúc thì tôi đổ E5, lúc thì xăng khoáng, miễn nhanh là được, vì ở Hà Nội xếp hàng đổ xăng rất lâu”.

Khi E5 mới ra mắt, chị H. từng ưu tiên chọn loại này vì rẻ hơn và nghe nói tốt cho môi trường, dù xung quanh cũng có ý kiến trái chiều như “E5 hại xe”. Tuy nhiên, theo chị, số lượng trụ bơm E5 ngày càng ít dần. “Nhiều lần đổ xăng, tôi để ý cả cây xăng không có trụ nào bán E5. Giờ lại nghe đến E10 thì cũng thấy lo. Cá nhân tôi dùng E5 bao lâu chưa thấy vấn đề, nhưng tâm lý lo lắng vẫn có”.

Câu chuyện của chị H. phản ánh một thực tế là người tiêu dùng không chỉ quan tâm đến giá cả hay chất lượng, mà còn bị ảnh hưởng bởi thói quen và những lo lắng chưa được giải đáp.

Ông Nguyễn Quang Dũng, Phó Tổng giám đốc Petrolimex - đơn vị đã triển khai bán thử nghiệm thay toàn bộ E5 RON92 bằng E10 RON95 ở 36 cửa hàng tại TP HCM đầu tháng 8, cho biết đến nay chưa có khách hàng nào khiếu nại về chất lượng xăng. "Xe máy vẫn chiếm tỷ trọng lớn, ô tô cũng đã sử dụng, kết quả đều tốt", ông nói.

Theo ông Dũng, doanh nghiệp bảo đảm cung ứng nhiên liệu đạt chuẩn, nhưng để người dân yên tâm sử dụng thì cần tiếng nói chính thức từ các hiệp hội và hãng xe, công bố rộng rãi trên truyền thông.

“Thực tế, Petrolimex triển khai E5 từ 2018 đến nay chưa ghi nhận trường hợp khiếu nại nào. Cá nhân tôi cũng sử dụng E5 cho cả ô tô, xe máy, không gặp vấn đề. Với E10, chúng tôi đã thử nghiệm trên nhiều loại xe, kể cả xe sang như Mercedes, BMW, Land Rover… đều vận hành bình thường", ông khẳng định.

Đại diện doanh nghiệp cho rằng hiện giá E10 RON95 thấp hơn RON95-V nhưng chênh lệch chưa đủ hấp dẫn người tiêu dùng, do đó đề nghị Nhà nước có thêm chính sách hỗ trợ.

Đỗ Kiều