Bảo vệ môi trường để phát triển bền vững - Kỳ 2: Hướng đến tăng trưởng xanh

Nhìn bức tranh kinh tế - xã hội của TP. Huế hôm nay, không ít người đã nhớ dấu mốc mà tỉnh (nay TP. Huế) bắt tay triển khai thực hiện Nghị quyết 54-NQ/TW, ngày 10/12/2019 của Bộ Chính trị về xây dựng và phát triển tỉnh Thừa Thiên Huế (nay là TP. Huế) đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Trong đó, mục tiêu, tầm nhìn là trở thành thành phố trực thuộc Trung ương vào năm 2025 trên nền tảng bảo tồn, phát huy giá trị di sản Cố đô và bản sắc văn hóa Huế, với đặc trưng văn hóa, di sản, sinh thái, cảnh quan, thân thiện với môi trường và thông minh...

Từ thời điểm đó, TP. Huế đã bước vào chu kỳ phát triển mới. Cấp ủy, chính quyền địa phương triển khai nhiều giải pháp, mở rộng không gian đô thị; trong đó mốc mà người dân Huế đáng nhớ TP. Huế là địa giới hành chỉnh tỉnh Thừa Thiên Huế (cũ) đã được mở rộng diện tích gấp 4 lần trước đó. Đồng thời, thúc đẩy các quy hoạch cho thành phố mới, tăng tốc đầu tư cơ sở hạ tầng, mở rộng các trung tâm đô thị. Nhiều khu dân cư, đô thị mới hình thành; hàng loạt dự án hạ tầng, như cầu, đường, hệ thống thoát nước… được đầu tư.

Dù vậy, quá trình phát triển đó cũng đi kèm với lượng rác sinh hoạt tăng vọt, chất thải xây dựng ngày càng nhiều và áp lực lớn lên hệ thống thoát nước đô thị cũng lớn. Trong khi đó, năng lực xử lý rác, nước của thành phố vẫn còn thiếu tính đồng bộ.

TS. Nguyễn Hồ Minh Trang, Trường Đại học Kinh tế- Đại học Huế chia sẻ tại hội thảo quốc gia với chủ đề: Phát triển đô thị Huế: Xanh, thông minh - bền vững” diễn ra tại Huế mới đây cho rằng, công tác bảo vệ môi trường (BVMT) của thành phố có nhiều kết quả đáng ghi nhận. Tuy nhiên, với tốc độ tăng trưởng GRDP cho một thành phố Trung ương đặc trưng như Huế, câu chuyện môi trường rất cần được quan tâm.

Vấn đề khác cũng được người dân quan tâm là chất thải nạo vét và chất thải nguy hại khi triển khai các dự án phát triển kinh tế chưa được xử lý triệt để. Trong khi đó, địa phương chưa có cơ chế rõ ràng, minh bạch trong quy hoạch khu vực xử lý đồng bộ, hợp lý, nhất là dự án (DA) đầu tư, cải tạo cảng biển, sông hồ… Nếu không sớm có giải pháp sẽ ảnh hưởng đến môi trường lẫn hoạt động thu hút đầu tư.

Các chuyên gia môi trường cho rằng, TP. Huế đang cùng đất nước bước vào thời kỳ phát triển thịnh vượng khi phấn đấu mức tăng trưởng kinh tế đạt 2 con số. Với Huế, muốn tăng trưởng GRDP ở mức cao nhưng vẫn giữ hình ảnh đô thị di sản, sinh thái, cần chú trọng đến yếu tố môi trường. Muốn phát triển vùng nào, khu vực nào thì phải xây dựng kịch bản đi kèm tăng trưởng GRDP ở vùng đó. Khi có kịch bản rõ ràng, thành phố sẽ biết khu vực nào lượng chất thải gia tăng, loại chất thải gì phát sinh, từ đó đầu tư hạ tầng, công nghệ và nguồn nhân lực một cách chủ động, hiệu quả. Giải pháp này được xem là hướng đi tất yếu, giúp thành phố vừa tăng trưởng nhanh, vừa kiểm soát được các “điểm nóng” về môi trường.

Mới đây, trong buổi giám sát của Đoàn Đại biểu Quốc hội (ĐBQH) thành phố về thực hiện chính sách, pháp luật môi trường, Đoàn ĐBQH thành phố khuyến nghị thành phố cần có giải pháp nhằm bảo đảm khả năng, sức chịu tải của môi trường, nhất là có giải pháp đột phá giúp thành phố tăng trưởng 2 con số. Theo đó, cần thay đổi tư duy trong cách tiếp cận giải quyết các vấn đề môi trường. Bên cạnh các DA đã hình thành, góp phần cho thành phố sạch đẹp, cần đẩy mạnh mô hình hình xử lý rác sinh hoạt trên phạm vi rộng, phân loại rác tại nguồn (PLRTN) lớn; kêu gọi đầu tư các nhà máy tái chế, tái sử dụng, xử lý chất thải thực phẩm, bùn thải...

Không chỉ chú trọng xử lý chất thải, nước thải tại đô thị, các khu công nghiệp mà cần chú ý đến vùng nông thôn để BVMT hợp lý. Cụ thể, thay vì chỉ tập trung đầu tư nhà máy điện rác quy mô lớn, giá thành cao, thành phố nên xem xét triển khai mô hình xử lý phân hữu cơ tại các vùng ven đô, nông thôn, gần khu vực sản xuất nông nghiệp. Đây là giải pháp tiết kiệm chi phí, dễ triển khai và cho hiệu quả kinh tế, môi trường cao hơn.

Tại các cụm công nghiệp (CCN), làng nghề, cơ sở sản xuất trong khu dân cư tạo ra nước thải, khí thải nhưng chưa được thu gom, xử lý triệt để. Với các điểm, khu vực này, TP. Huế cần có các trạm xử lý nước thải, áp dụng công nghệ phù hợp; đồng thời cập nhật các quy định mới về phân loại nước thải để giảm gánh nặng cho hệ thống xử lý tập trung…

TP. Huế đặt mục tiêu hướng đến đô thị xanh - di sản - sinh thái - thông minh. Hơn 10 năm qua, thành phố liên tục được đánh giá cao về các sáng kiến BVMT. Năm 2016, TP. Huế là địa phương đầu tiên của Việt Nam được Tổ chức Bảo tồn thiên nhiên thế giới (WWF) công nhận là “Thành phố xanh quốc gia”. Thành phố tiếp tục duy trì mục tiêu đến năm 2030 sẽ trở thành đô thị xanh, phát triển bền vững. Trước mắt vào năm 2026, TP. Huế tiếp tục tham gia chương trình "Thành phố xanh quốc gia" Việt Nam do Quỹ WWF tổ chức nhằm khuyến khích các thành phố trên toàn cầu thực hiện cam kết các hành động bền vững, giảm phát thải khí nhà kính và đóng góp vào mục tiêu của thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu (BĐKH).

Để thực hiện mục tiêu trên, TP. Huế tiếp tục phát triển kinh tế xanh, không vì tăng trưởng nóng để đánh đổi môi trường. Đồng thời, sẽ thu hút đầu tư, phát triển doanh nghiệp theo hướng sản xuất xanh, tuần hoàn; xây dựng các chính sách khuyến khích doanh nghiệp ứng dụng công nghệ sản xuất sạch, giảm phát thải carbon và sử dụng tiết kiệm, hiệu quả về năng lượng, tài nguyên; sử dụng các nguyên, nhiên, vật liệu thân thiện với môi trường.

Thành phố cũng xúc tiến các dự án đầu tư có tính thích ứng với BĐKH, chuyển đổi xanh; triển khai các hoạt động thúc đẩy về xanh hóa tiêu dùng, mua sắm xanh, đầu tư công xanh và các chiến dịch tuyên truyền nhằm nâng cao nhận thức của doanh nghiệp, người tiêu dùng về tầm quan trọng của các tiêu chuẩn, nhãn hiệu, truy xuất nguồn gốc, chứng nhận môi trường; thúc đẩy, hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận với các nguồn vốn tín dụng xanh đối với các ngành sản xuất, tiêu dùng ít phát thải carbon, phát triển thị trường carbon, trong đó có nội dung trao đổi tín chỉ carbon rừng...

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường, một trong những nhiệm vụ trọng tâm là thúc đẩy PLRTN, khuyến khích tái chế, tái sử dụng, tiến tới giảm dần lượng rác phải chôn lấp. Thành phố cũng sẽ rà soát toàn bộ quy hoạch về hạ tầng xử lý chất thải, xử lý nước thải, đảm bảo các khu vực phát triển mới đều có hệ thống thu gom, xử lý phù hợp.

Tại khu vực ở cửa ngõ bắc - nam và đông - tây của thành phố, nơi đã quy hoạch các đô thị trung tâm và vệ tinh, thành phố sẽ ưu tiên đầu tư hệ thống xử lý nước thải, tránh ô nhiễm lan rộng từ ban đầu.

Lãnh đạo Sở Xây dựng thông tin, sở đang đề xuất thành phố ưu tiên nguồn lực đầu tư cho các đô thị mới, khu vực phát triển nhanh, đảm bảo chất lượng môi trường sống và nước sinh hoạt.

TS. Nguyễn Thị Sửu, Phó Trưởng đoàn ĐBQH thành phố cho rằng: “Nếu TP. Huế tháo gỡ được các vướng mắc về xử lý chất thải, đặc biệt là tại các CCN và khu dân cư, thì đó là đòn bẩy quan trọng thúc đẩy khu vực kinh tế tư nhân phát triển mạnh mẽ, góp phần hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng 2 con số ở địa phương”.

TP. Huế đang đứng trước cơ hội mới nhưng cũng có không ít thách thức. Nếu giữ vững mục tiêu phát triển xanh, không đánh đổi môi trường, thành phố sẽ trở thành hình mẫu cho các đô thị di sản trong kỷ nguyên mới. Điều quan trọng là sự kiên định trong chỉ đạo, đồng bộ trong triển khai, linh hoạt trong tiếp cận và mạnh mẽ trong đầu tư vào hạ tầng và công nghệ môi trường... cần được thực hiện xuyên suốt trong cả hệ thống chính trị.

Kỳ 3: Tầm nhìn cho tương lai