Bảo vệ, bảo tồn Di tích khảo cổ tháp Vĩnh Hưng tránh xuống cấp, hư hỏng

Mặt phía sau của tháp Vĩnh Hưng bị xuống cấp nghiêm trọng. (Ảnh: Chanh Đa/TTXVN)

Di tích khảo cổ Vĩnh Hưng ở xã Châu Thới, tỉnh Cà Mau (trước đây thuộc xã Vĩnh Hưng A, huyện Vĩnh Lợi, tỉnh Bạc Liêu) được Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 694/QĐ-TTg ngày 18/7/2024 xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt.

Ủy ban Nhân dân tỉnh Bạc Liêu (cũ) đã tổ chức lễ đón nhận Bằng xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt Di tích khảo cổ Vĩnh Hưng vào ngày 26/4/2025. Đây không chỉ là niềm tự hào của nhân dân địa phương mà còn góp phần thiết thực trong việc giữ gìn sự phong phú, đa dạng của kho tàng di sản văn hóa vật thể của Việt Nam.

Sau khi được xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt, Di tích khảo cổ Vĩnh Hưng vẫn chưa có gì thay đổi nhiều so với trước đây. Đặc biệt, trong mùa mưa, một phần khu vực tháp cổ bị nước bao quanh, cỏ dại mọc nhiều. Nước tù đọng lâu ngày làm rong rêu phát triển nhanh.

Ông Lê Anh Duy, nhân viên quản lý tại khu di tích cho biết, thời điểm mưa lớn, nước ngập lên bậc tam cấp đầu tiên của chân tháp. Nhân viên di tích có dùng hệ thống máy bơm nước ra ngoài nhưng cũng không xử lý kịp thời. Về lâu dài, rất mong các cấp, ngành sớm xem xét khắc phục tình trạng ngập nước này.

Di tích khảo cổ Vĩnh Hưng được xác định có niên đại từ thế kỷ VII-VIII sau Công nguyên, thuộc giai đoạn phát triển cuối của nền văn hóa Óc Eo. Tháp Vĩnh Hưng còn có tên gọi khác là tháp Trà Long, Lục Hiền.

Từ tư liệu khảo cổ học có thể thấy, tháp Vĩnh Hưng có quy hoạch tổng thể được sử dụng trong thời gian khá dài, với nhiều lần trùng tu, sửa chữa bởi các cộng đồng cư dân cổ. Tháp Vĩnh Hưng đã qua 3 lần khai quật, khảo cổ vào các năm 2002, 2006, 2011.

Hiện vật phát hiện được qua các cuộc thám sát, khai quật khảo cổ tại di tích với số lượng lớn, phong phú về thể loại, chất liệu giúp nhận diện, khẳng định giá trị của Di tích khảo cổ Vĩnh Hưng trong hệ thống di sản văn hóa của dân tộc.

Trong số hiện vật được tìm thấy tại Di tích khảo cổ Vĩnh Hưng đã có 5 hiện vật được công nhận là Bảo vật quốc gia: Tượng Sadasiva được công nhận năm 2015; tượng Nam thần được công nhận năm 2015; tượng Nữ thần Parvati được công nhận năm 2015; tượng Nam thần trang trí nhiều mô tuýp được công nhận năm 2020; tượng nữ thần UMA được công nhận năm 2023.

Về kết cấu, móng tháp Vĩnh Hưng sử dụng xen kẽ đá, gạch để chống sụp lún. Kiến trúc tháp có hình vuông, có bẻ góc phía trước và phía sau, có 3 lần bẻ góc đối xứng nhau cả phía trước lẫn phía sau.

Bình đồ và vật liệu kiến trúc cùng những tàn tích trong sinh hoạt cho thấy, các vết tích văn hóa vật chất tìm được ở tháp Vĩnh Hưng mang đậm sắc thái văn hóa, kỹ thuật ở vùng Đồng bằng Nam Bộ trong cùng một bình tuyến và truyền thống phát triển.

Tháp Vĩnh Hưng có diện tích bình diện khá lớn (chiều Đông-Tây rộng 191m, chiều Bắc-Nam dài 6,9m) và được xây cao hơn 10m với các bức tường gạch khá dày, tạo ra một tải trọng hàng vạn tấn sau khi xây dựng xong.

Tháp được xây dựng trên nền đất yếu, việc sử dụng móng dàn trải trên một không gian rộng để chống sụp lún là giải pháp thông minh của cư dân xưa.

Sau hơn một ngàn năm tồn tại, độ lún của tháp không đáng kể. Phía bên trong lòng tháp Vĩnh Hưng thờ biểu tượng Linga - Yoni, đây là nguồn gốc của mọi sự sáng tạo trong tín ngưỡng phồn thực của cư dân Óc Eo.

Trước đó, tại buổi lễ đón nhận Bằng xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt Di tích khảo cổ Vĩnh Hưng, ông Phạm Văn Thiều, Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh Bạc Liêu cũ, nay là Chủ tịch Hội đồng Nhân dân tỉnh Cà Mau, đã đề nghị Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch chủ trì phối hợp các cơ quan khẩn trương xây dựng Quy hoạch di tích, kịp thời xác định nội dung và biện pháp bảo quản, tu bổ, phục hồi các yếu tố gốc của di tích.

Từ đó nhằm phát huy giá trị di tích quốc gia đặc biệt, từng bước xây dựng nơi đây trở thành Trung tâm nghiên cứu, bảo tồn nền văn hóa Óc Eo của khu vực Nam Bộ.

Nhất là triển khai tốt công tác bảo tồn và phát huy giá trị di tích theo đúng quy định của pháp luật về di sản văn hóa. Cấp ủy, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc, lực lượng vũ trang và đoàn thể các cấp thường xuyên có kế hoạch tổ chức về nguồn, viếng thăm di tích.

Tuy nhiên, ghi nhận thực tế sau nhiều tháng được công nhận, xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt, Di tích khảo cổ Vĩnh Hưng vẫn còn trơ trọi, vắng khách viếng thăm và nhất là chịu tác động lớn của mưa gió, nước đọng quanh khu vực tháp…/.

(TTXVN/Vietnam+)