Bảo vật quốc gia - Những kiệt tác di sản tại TP HCM

Tính đến năm 2025, Việt Nam có 327 hiện vật, nhóm hiện vật được Thủ tướng Chính phủ công nhận là Bảo vật quốc gia. Trong đó, TP HCM có 17 Bảo vật quốc gia đang lưu giữ tại Bảo tàng Lịch sử TP HCM, Bảo tàng TP HCM, Bảo tàng Mỹ thuật TP HCM và nhà sưu tập tư nhân Phạm Gia Chi Bảo (diễn viên Chi Bảo).

Những kiệt tác di sản

Với mục đích tôn vinh giá trị của Bảo vật quốc gia, Sở Văn hóa và Thể thao TP HCM tổ chức lễ công bố quyết định của Thủ tướng Chính phủ về việc công nhận Bảo vật quốc gia "Chõ gốm Đông Sơn" của nhà sưu tập tư nhân Phạm Gia Chi Bảo, vào sáng 29-6 tại Bảo tàng Lịch sử TP HCM.

Dịp này, TP HCM tổ chức khai mạc trưng bày chuyên đề "Bảo vật quốc gia - Những kiệt tác di sản tại TP HCM", diễn ra tại Bảo tàng Lịch sử TP HCM, kéo dài đến ngày 10-8. Đây không chỉ là một sự kiện văn hóa - lịch sử quan trọng mà còn là cầu nối giữa quá khứ, hiện tại và tương lai, giúp công chúng hiểu rõ hơn về giá trị của di sản văn hóa dân tộc, góp phần lan tỏa ý thức bảo vệ, gìn giữ và phát huy các giá trị di sản văn hóa Việt Nam.

Lễ công bố quyết định của Thủ tướng Chính phủ về việc công nhận Bảo vật quốc gia “Chõ gốm Đông Sơn”, sáng 29-6 tại Bảo tàng Lịch sử TP HCM. (Ảnh: BẢO TÀNG LỊCH SỬ TP HCM)

"Chõ gốm Đông Sơn" có niên đại khoảng 2.500-2.000 năm cách ngày nay. Hiện vật được công nhận là Bảo vật quốc gia năm 2024. "Chõ gốm Đông Sơn" được tìm thấy trên địa bàn gần sông Mã, xã Đông Tiến, huyện Đông Sơn, TP Thanh Hóa, hiện trạng còn gần nguyên vẹn, thành miệng có vài vết sứt nhỏ, trên thân nứt một vết, đã được vá lại với màu sắc khác để người xem dễ phân biệt.

Căn cứ chất liệu, màu sắc, kỹ thuật chế tác, nghệ thuật trang trí, những đối sánh của các nhà nghiên cứu khảo cổ học và hội đồng giám định cho thấy bảo vật thuộc giai đoạn văn hóa Đông Sơn, dùng để đun, nấu, hấp chín đồ ăn bằng hơi nước.

Bảo vật quốc gia “Chõ gốm Đông Sơn”

Tài liệu của Cục Di sản Văn hóa cho biết hiện vật có thể nằm trong mộ táng, do khi được tìm thấy vẫn còn nguyên vẹn. Hiện vật gắn liền với đời sống của một bộ phận cư dân Đông Sơn có địa vị cao trong xã hội lúc đó. So với các loại đồ gốm khác như nồi, chậu, thạp, bát, bình, vò, nồi nấu đồng, khuôn đúc, rất ít chõ được phát hiện. Vì quý hiếm nên khi người sở hữu qua đời thường được chôn cùng bảo vật.

Diễn viên Chi Bảo cho biết anh sở hữu "Chõ gốm Đông Sơn" với tư cách nhà sưu tập. "Tôi đặc biệt có niềm đam mê với gốm. Tôi nghĩ mình phải có trách nhiệm lan tỏa văn hóa đến thế hệ trẻ thông qua những cổ vật. Đó là cách chúng ta gìn giữ văn hóa ngàn đời của dân tộc" - anh bày tỏ.

Cục Di sản Văn hóa nhận định "Chõ gốm Đông Sơn" là nguồn sử liệu quan trọng về khoa học để nhận biết đời sống vật chất, tinh thần, tâm linh, ngành nghề truyền thống, kỹ thuật của người Việt cổ. Bảo vật cũng là tư liệu vật chất minh chứng cho những lễ nghi liên quan tín ngưỡng nông nghiệp của cư dân thời Đông Sơn.

Trưng bày 17 Bảo vật quốc gia

Lần đầu tiên, 17 Bảo vật quốc gia của các bảo tàng công lập và nhà sưu tập tư nhân tại TP HCM được trưng bày, tạo nên một bức tranh tổng thể về lịch sử - văn hóa Việt Nam từ thời tiền sử đến hiện đại.

Ngoài "Chõ gốm Đông Sơn", trưng bày chuyên đề "Bảo vật quốc gia - Những kiệt tác di sản tại TP HCM" còn giới thiệu các bảo vật quốc gia bao gồm: Tượng Phật Đồng Dương, tượng nữ thần Devi, tượng Avalokitesvara Hoài Nhơn, tượng Avalokitesvara Đại Hữu, tượng Vishnu Tân Hội, tượng thần Surya, tượng Avalokitesvara Ngãi Hòa Thượng, tượng nữ thần Durga, tượng Phật Sơn Thọ, tượng Phật Bình Hòa, tượng Phật Lợi Mỹ, tượng Phật Sa Đéc; các tác phẩm tranh sơn mài: "Vườn xuân Trung Nam Bắc", "Thanh niên Thành đồng"; khuôn in tín phiếu mệnh giá 5 đồng; ấn đồng Lương Tài Hầu chi ấn…

Tác phẩm tranh sơn mài “Vườn xuân Trung Nam Bắc”

Trong đó, Bảo tàng Lịch sử TP HCM có 12 Bảo vật quốc gia. Các Bảo vật quốc gia lưu giữ ở Bảo tàng Lịch sử TP HCM đều thuộc nghệ thuật Phật giáo và Hindu giáo của nền văn hóa Phù Nam - Óc Eo (thế kỷ I - VII) và văn hóa Chăm Pa (thế kỷ II - XVII) phát triển từ xa xưa ở Nam Bộ và Trung Bộ.

Đây là những tác phẩm nghệ thuật vừa thể hiện giá trị lịch sử văn hóa - tín ngưỡng tộc người, vừa thể hiện giá trị thẩm mỹ của kỹ thuật đương thời mang tính bản địa của các thành phần dân tộc Việt Nam trong quá khứ, góp phần làm phong phú kho tàng di sản văn hóa Việt Nam.

Các hiện vật phong phú về chất liệu, niên đại và phong cách nghệ thuật, phản ánh chiều sâu văn hóa và sự sáng tạo vượt thời gian của dân tộc Việt. Trưng bày không chỉ tôn vinh giá trị lịch sử, nghệ thuật và văn hóa của các bảo vật, mà còn góp phần quảng bá di sản quốc gia đến với công chúng trong và ngoài nước.

Đây cũng là hoạt động giáo dục ý nghĩa, giúp thế hệ trẻ nâng cao nhận thức bảo tồn di sản, khẳng định vai trò của TP HCM trong công cuộc gìn giữ và phát huy giá trị văn hóa Việt Nam.

THÙY TRANG