Bảo tồn di sản văn hóa trên núi Bà Đen

Múa trống Chhay dăm, còn gọi là Sa dăm của đồng bào Khmer

Sau những ngày mưa, thời tiết ở miền Tây ấm áp trở lại nên nhiều đoàn du khách trong và ngoài nước tiếp tục đến Khu du lịch Quốc gia núi Bà Đen (Tây Ninh) để trải nghiệm 3 tuyến cáp treo tham quan các chùa và chinh phục đỉnh núi ở độ cao 986 m.

Cuối tháng 11/2025, tuyến cáp từ chân núi lên đỉnh Vân Sơn được bảo trì 4 ngày nhưng không làm gián đoạn hoạt động tham quan du lịch vì 2 tuyến cáp còn lại hoạt động bình thường, du khách vẫn di chuyển tốt từ chân núi lên Chùa Hang, từ Chùa Hang lên đỉnh núi và ngược lại.

Hiện, tuyến cáp Chùa Hang đang bảo trì đến ngày 4/12 nhưng tuyến Tâm An (đỉnh núi đến Chùa Hàng) và tuyến từ ga Bà Đen ở chân núi lên đỉnh Vân Sơn vẫn hoạt động bình thường.

Nơi du khách dừng chân là ga Bà Đen và phía trên là đỉnh Vân Sơn. Nhà ga tại Khu du lịch Quốc gia núi Bà Đen được Tổ chức Kỷ lục thế giới Guinness công nhận là nhà ga cáp treo lớn nhất thế giới với diện tích lên đến 10.959 m2.

Vừa đặt chân lên đỉnh núi Bà Đen, du khách đã nghe được âm vang của núi rừng tại sân khấu nhà ga Vân Sơn với nhiều tiết mục nghệ thuật đặc sắc. Trong đó, “Múa trống Chhay dăm” (Sa dăm) là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia theo Quyết định số 4205/QĐ-BVHTTDL ngày 19/12/2014 của Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch.

Múa trống Chhay dăm là đặc trưng trong các lễ hội truyền thống của dân tộc Khmer. Muốn thể hiện vũ điệu Chhay dăm thú vị, người Khmer thường dùng trống và chiêng để làm nhạc cụ đệm và đạo cụ múa. Đây là loại trống bịt da một mặt, tang trống làm bằng thân cau già đục rỗng ruột. Nhạc cụ phục vụ cho tiết mục múa Chhay dăm thường có từ 4 - 6 cái trống, 2 cái cuôl (chiêng) cùng với chul (chũm chọe) và krap (gõ sênh).

Để có thể thực hiện các động tác trong bài múa Chhay dăm, người múa phải có sức khỏe, sự dẻo dai, biết khéo léo kết hợp hài hòa giữa tiết tấu của trống với điệu bộ hình thể. Khi múa, người múa đeo trống trước bụng. Múa trống Chhay dăm có động tác đánh trống, múa trống và múa tay, lúc múa đơn, lúc múa đôi, múa ba, múa tư và cả múa tập thể.

Hiện nay, nhiều tỉnh thành khu vực Đồng bằng sông Cửu Long đang “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch” (Đề án 6) thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng dân tộc thiểu số và miền núi, giai đoạn 2021-2030 (Chương trình 1719). Vì vậy, không chỉ Tây Ninh mà An Giang, Cần Thơ, Vĩnh Long, Cà Mau… cũng thực hiện khá tốt Đề án 6.

Tại An Giang, múa trống Chhay dăm là biểu tượng gắn liền với đời sống của người Khmer ở vùng Bảy Núi, được biểu diễn trong nhiều dịp lễ, Tết như Chôl Chnăm Thmây, dâng y Kathina, Sene Dolta, Oóc Om Bóc…

Không chỉ có múa trồng Chhay dăm, trên đỉnh núi Bà Đen những ngày này còn có múa mâm vàng. Năm 2020, lần đầu tiên điệu múa mâm vàng cùng tiếng trống hội được biểu diễn trên đỉnh núi Bà Đen ở độ 986 m và tại nhà ga Bà Đen, nhà ga lớn nhất thế giới. Nhiều năm qua, điệu múa mâm vàng cùng múa trống Chhay dăm thường xuyên diễn ra giữa núi rừng, nơi hòa quyện giữa đất, trời và con người.

Trên đỉnh núi Bà Đen – chốn “bồng lai tiên cảnh”, du khách được gắm nhìn các cô gái xinh đẹp trong điệu múa mâm vàng khiến tất cả người xem cùng hòa mình vào không khí lành lạnh giữa mây trời. Tại đây, du khách được chiêm bái tượng Phật Bà bằng đồng cao nhất Châu Á. Tượng Phật Bà Tây Bổ Đà Sơn cao 72 m, được tạo tác từ 170 tấn đồng. Đây là “Tượng Phật Bà bằng đồng cao nhất Việt Nam tọa lạc trên đỉnh núi”.

Trên đỉnh Vân Sơn, ngoài những tuyệt tác của núi rừng, du khách còn chiêm bái thêm tượng Phật Di Lặc được ghép từ 6.688 viên đá sa thạch tự nhiên. Đây là Tôn tượng Bồ Tát Di Lặc trên đỉnh núi Bà Đen. Bức tượng cao 36 m, nặng 5.112 tấn nhìn về phía hồ Dầu Tiếng.

Tọa lạc ở độ cao 986 m, quần thể công trình tâm linh trên đỉnh núi Bà Đen không chỉ có tượng Phật Bà Tây Bổ Đà Sơn, Tôn tượng Bồ Tát Di Lặc mà còn bao gồm nhiều không gian trải nghiệm mang đậm văn hóa Phật giáo. Trên ngọn núi thiêng này là một trong số nơi rất hiếm hoi ở Việt Nam có hồng phước được cung nghinh và lưu giữ ngọc xá lợi đức Phật.

Đây là ngọc xá lợi của Đức Phật Thích Ca Mâu Ni do Liên đoàn Phật giáo thế giới tại Bồ Đề Đạo Tràng Ấn Độ trao tặng vào năm 2014, với mong ước Phật giáo Việt Nam phát triển tốt đẹp, ngày càng thịnh vượng, hộ quốc an dân. Sau gần 10 năm lưu giữ tại chùa Thiên Hưng (Bình Định), ngọc xá lợi đức Phật đã được chùa Thiên Hưng cúng dường về núi Bà, đỉnh núi thiêng của vùng Nam Bộ, như một lời nguyện cầu quốc thái dân an, vạn phước lành đến với chúng sanh.

Múa mâm vàng trên đỉnh núi Bà Đen

Duy Khang