Bão số 11: Ứng phó lũ còn bị động, chưa giám sát chặt chẽ thủy điện nhỏ

Ngày 15-10, Bộ NN&MT có báo cáo gửi Thủ tướng Chính phủ về giải pháp khắc phục hậu quả mưa lũ sau bão số 11.

Phương án ứng phó với lũ lịch sử còn bị động, nhiều tồn tại

Theo báo cáo, bão số 11 không gây gió mạnh trên biển và đất liền nước ta. Tuy nhiên, hoàn lưu bão kết hợp với đới gió đông nam của áp cao cận nhiệt đới đã gây mưa rất lớn tại các tỉnh phía đông Bắc Bộ, bao gồm Lạng Sơn, Cao Bằng, Thái Nguyên, Bắc Ninh và Thủ đô Hà Nội. Đặc biệt, tỉnh Thái Nguyên đã xảy ra mưa đặc biệt lớn với tổng lượng mưa 300-400mm, cá biệt một số nơi trên 560mm.

Do mưa rất lớn, tập trung trong thời gian ngắn, đã làm lũ trên sông Cầu, sông Thương, sông Cà Lồ, sông Trung lên rất nhanh và 9 trạm/5 tuyến sông vượt mức lũ lịch sử.

Ngập lụt sâu diện rộng tại Thái Nguyên, Bắc Ninh, Hà Nội, Lạng Sơn, Cao Bằng; thời gian ngập duy trì trong 3-5 ngày.

Tỉnh Thái Nguyên ngập lụt diện rộng, thiệt hại nặng do ảnh hưởng của mưa lũ sau bão số 11. Ảnh: AH

“Đây là một trong những đợt thiên tai nghiêm trọng, lũ chồng lũ trên diện rộng ở các tỉnh nêu trên. Và xảy ra gần như đồng thời các loại hình thiên tai đặc biệt nguy hiểm như lũ lớn, đặc biệt lớn, vượt lịch sử. Ngập lụt và lũ quét, sạt lở đất, gây thiệt hại nghiêm trọng về tính mạng, tài sản của nhân dân và các công trình đê điều, hồ chứa và cơ sở hạ tầng thiết yếu”, Bộ NN&MT đánh giá.

Cập nhật đến 13 giờ ngày 15-10, mưa lũ sau bão số 11 đã làm 18 người chết, mất tích. Về kinh tế thiệt hại trên 16.920 tỉ đồng, trong đó Lạng Sơn 1.050 tỉ đồng, Cao Bằng 2.000 tỉ đồng, Thái Nguyên 12.200 tỉ đồng, Bắc Ninh 1.670 tỉ đồng.

Bộ NN&MT cho biết, công tác ứng phó, khắc phục hậu quả các đợt thiên tai đã được thực hiện từ sớm, từ xa, kịp thời, hiệu quả, bám sát tình hình và đạt được một số kết quả quan trọng. Tuy nhiên, Bộ này cũng thẳng thắn nhìn nhận công tác ứng phó mưa lũ sau bão số 11 còn bộc lộ một số vấn đề tồn tại hạn chế.

Đó là công tác dự báo mưa lớn cực đoan, lũ đặc biệt lớn, vượt lịch sử còn hạn chế, chưa dự báo sớm được các giá trị vượt lịch sử trong đợt mưa lũ. Tình trạng ngập sâu, chia cắt, cô lập tại các khu vực vùng sâu, vùng xa và các đô thị lớn (Thái Nguyên, Bắc Ninh), ảnh hưởng nghiêm trọng đến công tác tiếp cận hiện trường, chỉ huy, chỉ đạo ứng phó.

Năng lực chống chịu trước thiên tai của các công trình cơ sở hạ tầng còn hạn chế, nhất là với tình huống đặc biệt lớn, vượt lịch sử. Năng lực theo dõi giám sát thiên tai, cứu hộ, cứu nạn còn hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Phương tiện, trang thiết bị phục vụ công tác ứng phó thiên tai, cứu hộ cứu nạn còn thiếu, chưa đáp ứng được yêu cầu, nhất là với khu vực vùng sâu, vùng xa.

Phương án ứng phó với lũ lịch sử còn bị động, nhiều tồn tại; hồ chứa thủy điện nhỏ chưa được quản lý, theo dõi giám sát chặt chẽ từ khâu xây dựng, quản lý hồ sơ, vận hành… dẫn đến sự cố hồ Bắc Khê 1 ở Lạng Sơn đã bị vỡ do lưu lượng lũ về hồ tăng nhanh.

Theo Bộ NN&MT, nguyên nhân là thiên tai diễn ra dồn dập và đặc biệt khốc liệt, mang nhiều yếu tố bất thường, vượt mức lịch sử, xảy ra trên diện rộng, nhất là lũ chồng lũ, là nguyên nhân khách quan gây thiệt hại lớn về người, tài sản.

Mức độ đầu tư cho cơ sở hạ tầng phòng chống thiên tai (hệ thống đê điều, hồ đập, dự báo, cảnh báo…), hạ tầng công cộng và nhà dân chưa đủ sức chống chịu với sức tàn phá thiên tai, lũ lụt.

Nghiên cứu, điều chỉnh thẩm quyền chỉ đạo điều hành chống lũ trên lưu vực sông

Trước thực trạng như trên, Bộ NN&MT đề ra các nhóm giải pháp trước mắt và lâu dài.

Trước mắt, các Bộ, ngành địa phương liên quan cần tiếp tục thực hiện các nhóm nhiệm vụ bảo vệ tính mạng, an toàn, sức khỏe của Nhân dân; hỗ trợ khôi phục các hoạt động đời sống, xã hội để ổn định cuộc sống Nhân dân; hỗ trợ khôi phục chuỗi sản xuất, cung ứng, lao động, phục hồi và thúc đẩy phát triển sản xuất, kinh doanh và khắc phục cấp bách cơ sở hạ tầng, nâng cao năng lực ứng phó, chống chịu.

Nhiều nhà dân ngập sâu ở Bắc Ninh do ảnh hưởng mưa lũ sau bão số 11. Ảnh: AH

Cùng đó, tiếp tục thực hiện các giải pháp về cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính để triển khai các chính sách hỗ trợ; kiểm soát lạm phát, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Về lâu dài, Bộ này cho biết sẽ tổ chức nghiên cứu, đánh giá diễn biến, xác định nguyên nhân trận lũ lịch sử vừa qua làm cơ sở đề xuất, điều chỉnh các quy định có liên quan. Nghiên cứu, điều chỉnh thẩm quyền chỉ đạo điều hành chống lũ trên lưu vực sông trong mùa mưa, lũ hoặc khi có tình huống thiên tai bất thường theo hướng giao một cơ quan chỉ đạo, điều hành xuyên suốt để bảo đảm tính thống nhất.

Bộ NN&MT đề nghị các Bộ, ngành và địa phương tổ chức thực hiện và tăng cường kiểm tra thực hiện nghiêm túc các quy hoạch liên quan đến đê điều, phòng chống thiên tai, quy hoạch phát triển kinh tế xã hội…

Bộ cũng đề xuất cần có cơ chế, chính sách đào tạo, bổ sung nguồn nhân lực có trình độ chuyên môn đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong phòng chống thiên tai, đê điều, thủy lợi, nhất là đối với các xã có đê, hồ chứa.

Đầu tư, nâng cấp hệ thống đê điều, hồ đập, công trình cơ sở hạ tầng khác có trọng tâm, trọng điểm; đặc biệt ưu tiên nguồn lực xử lý dứt điểm các trọng điểm đê điều, hồ đập theo hướng bền vững, chống được bão, lũ lịch sử đã xảy ra.

AN HIỀN