Bảo đảm các cơ chế thực sự đặc thù, vượt trội và cần thiết

Sáng 8/12, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải, Quốc hội đã thảo luận tại hội trường về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về những cơ chế, chính sách đặc thù để triển khai các dự án lớn tại địa bàn Thủ đô; dự thảo Nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều Nghị quyết số 98/2023/QH15 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP. Hồ Chí Minh; dự thảo Nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều Nghị quyết số 136/2024/QH15 về tổ chức chính quyền đô thị và thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP. Đà Nẵng và việc bổ sung ngân sách nhà nước đợt 2 (nguồn vốn không hoàn lại nước ngoài) năm 2025.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải điều hành phiên họp. Ảnh: Phạm Thắng

Chỉ quy định một số cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội, phù hợp, thực sự cần thiết

Thống nhất cao với việc Quốc hội xem xét, quyết định sửa đổi, bổ sung các Nghị quyết về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù để triển khai các dự án lớn tại địa bàn Thủ đô, phát triển TP. Hồ Chí Minh và Đà Nẵng, ĐBQH, Hòa thượng Thích Thanh Quyết (Quảng Ninh) cũng nhấn mạnh, đây là 3 địa phương giữ vai trò động lực phát triển, là hạt nhân tăng trưởng, trung tâm kết nối vùng và cửa ngõ giao thương của đất nước. Việc sửa đổi, bổ sung cơ chế, chính sách đặc thù không chỉ nhằm tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc hiện hữu mà còn mang ý nghĩa chiến lược để “mô hình hóa” cách tiếp cận phát triển đô thị mới, hiệu quả hơn, bền vững hơn, phù hợp với yêu cầu của giai đoạn phát triển tiếp theo.

ĐBQH, Hòa thượng Thích Thanh Quyết (Quảng Ninh) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Góp ý cụ thể vào dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về những cơ chế, chính sách đặc thù để triển khai các dự án lớn tại địa bàn Thủ đô, ĐBQH, Hòa thượng Thích Thanh Quyết bày tỏ đồng tình với việc dự thảo Nghị quyết sẽ trao quyền chủ động lớn hơn cho Thành phố trong quy hoạch, lựa chọn dự án ưu tiên, phương thức huy động vốn và mô hình hợp tác với các địa phương như Bắc Ninh, Hưng Yên, Hải Phòng và toàn bộ vùng sông Hồng - duyên hải Bắc Bộ, tạo động lực lan tỏa mạnh mẽ.

Về hạ tầng, đặc biệt là đường sắt đô thị, ĐBQH, Hòa thượng Thích Thanh Quyết nhấn mạnh, đây là trục xương sống để tái cấu trúc không gian đô thị. Dự thảo Nghị quyết cho phép Hà Nội chủ động quyết định mô hình đầu tư, thẩm định, lựa chọn nhà đầu tư và bố trí nguồn lực cho các tuyến đường sắt đô thị. Khi hệ thống này được hoàn thiện, Thành phố mới có thể xây dựng các khu chung cư hiện đại, văn minh, từ đó giãn dân khỏi lõi đô thị, giảm tải giao thông và kết nối hiệu quả với các đô thị vệ tinh.

Các đại biểu Quốc hộ tham dự phiên họp. Ảnh: Phạm Thắng

Để Hà Nội hoàn thành vai trò đầu tàu vùng Thủ đô và cả nước, ĐBQH, Hòa thượng Thích Thanh Quyết cũng đề nghị, dự thảo Nghị quyết cần đặt trọng tâm vào mô hình đô thị giao thông công cộng, lấy đường sắt đô thị làm trục phát triển; thúc đẩy xu hướng nhà chung cư để hướng thay dần cho nhà mặt đất; phát triển các khu đô thị gắn với hạ tầng hiện đại; đồng thời tái thiết khu vực nội đô lịch sử theo hướng văn minh, bền vững. Đây là giải pháp chiến lược, toàn diện, tạo điều kiện để Hà Nội giảm tải nội đô, nâng cao chất lượng sống và thực sự trở thành hạt nhân phát triển của vùng Thủ đô.

ĐBQH Lê Hữu Trí (Khánh Hòa) đề nghị, cần rà soát kỹ lưỡng để bảo đảm tính nguyên tắc, chỉ quy định một số cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội, phù hợp, thực sự cần thiết để thực hiện các dự án lớn quan trọng trên địa bàn Thủ đô. Các cơ chế này phải thuộc thẩm quyền quyết định của Quốc hội nhưng chưa có luật điều chỉnh hoặc khác với quy định của luật hiện hành.

Mặt khác, đại biểu Lê Hữu Trí đề nghị Chính phủ, TP. Hà Nội cần rà soát, đánh giá kỹ lưỡng tác động của cơ chế, chính sách đối với các giai cấp, tầng lớp xã hội và những kẽ hở có thể phát sinh tiêu cực, tham nhũng. Cần ban hành các quy định xác định rõ trách nhiệm của từng cấp, tỉnh, ngành, đặc biệt là trách nhiệm của người đứng đầu trong lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức triển khai và thanh tra, kiểm tra việc thực hiện các cơ chế, chính sách.

ĐBQH Lê Hữu Trí (Khánh Hòa) phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

Đồng thời, ban hành các trình tự, thủ tục chặt chẽ, bảo đảm kiểm soát được quyền lực, phòng ngừa rủi ro, không để phát sinh phức tạp về an ninh trật tự và xử lý nghiêm tổ chức, cá nhân có hành vi trục lợi cơ chế chính sách để tiêu cực, tham nhũng hoặc thiếu trách nhiệm để xảy ra tiêu cực, tham nhũng gây thiệt hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, tài sản của Nhà nước và uy tín của quốc gia, dân tộc.

Tăng cường phân cấp, phân quyền cho địa phương

Tán thành với dự thảo Nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều Nghị quyết số 98/2023/QH15 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP. Hồ Chí Minh, ĐBQH Hoàng Văn Cường (Hà Nội) cũng đề nghị, rà soát, loại bỏ toàn bộ những quy định đang làm cho các cơ chế đặc thù sẽ không thực hiện được.
Đơn cử, ngay khoản đầu tiên quy định rằng, HĐND Thành phố được quyền sử dụng ngân sách địa phương để làm một loạt nhiệm vụ, nhưng lại gắn vào điều kiện “tuân thủ theo quy định của pháp luật”. Theo đại biểu, “nếu làm như thế thì các cơ chế bên trên không cần xin làm gì cả, vì quy định pháp luật như thế nào chúng ta cứ thế mà làm”.

Các đại biểu tham dự phiên họp. Ảnh: Phạm Thắng

Đại biểu Hoàng Văn Cường cũng đề nghị, dự thảo Nghị quyết không liệt kê mà chỉ quy định những nguyên tắc, tiêu chí và sau đó giao cho HĐND Thành phố tự quyết định danh mục các dự án cần ưu tiên thu hút đầu tư chiến lược.

Bổ sung vào dự thảo Nghị quyết quy định: trường hợp cần có các quy định đặc thù khác so với quy định của pháp luật hiện hành thì HĐND Thành phố được ra nghị quyết và báo cáo Chính phủ để trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, báo cáo Quốc hội tại kỳ họp gần nhất.

ĐBQH Trần Khánh Thu (Hưng Yên) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

ĐBQH Trần Khánh Thu (Hưng Yên) nhấn mạnh, điều quan trọng nhất khi sửa đổi Nghị quyết 98 là phải tạo được cơ chế thực sự hấp dẫn để thu hút các nhà đầu tư chiến lược, đồng thời xử lý tốt các vấn đề quản lý, sử dụng đất đai. Với cách đặt vấn đề đó, đại biểu Trần Khánh Thu đề nghị, cơ quan soạn thảo tiếp tục rà soát các danh mục dự án cần được khái quát theo mục tiêu, bản chất và vấn đề cần giải quyết. Tránh mô tả quá chi tiết từng hạng mục vì điều đó sẽ lạc hậu và hạn chế tính linh hoạt, làm mất cơ hội thu hút những mô hình, công nghệ mới. Tương tự, tiêu chí vốn tối thiểu cũng cần được xem xét lại. “Điều quyết định không phải là số tiền đầu tư mà phải là giải pháp và công nghệ dự án mang lại”, đại biểu Trần Khánh Thu lưu ý.

Tăng trách nhiệm giải trình và cơ chế giám sát từ HĐND các cấp

Đồng tình với việc ban hành dự thảo Nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều Nghị quyết số 136/2024/QH15 về tổ chức chính quyền đô thị và thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP. Đà Nẵng, ĐBQH Dương Khắc Mai (Lâm Đồng) cũng lưu ý, khi ban hành cơ chế đặc thù cho Đà Nẵng trước đây, Quốc hội đã xác định đây là trung tâm đầu tàu của khu vực, đóng vai trò dẫn dắt phát triển kinh tế - xã hội của vùng và của cả nước.

ĐBQH Dương Khắc Mai (Lâm Đồng) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Tuy nhiên, một số nội dung của Nghị quyết 136 hiện đang bị bó hẹp bởi chính các quy định của pháp luật chuyên ngành, khiến “tính đặc thù chưa đủ mạnh để tạo đột phá”. Điểm nghẽn lớn nhất hiện nay chính là nhiều nội dung vẫn tiếp tục phải “xin ý kiến Trung ương”, trong khi mục tiêu của cơ chế đặc thù lại nhằm trao quyền tự chủ nhiều hơn cho địa phương. Do đó, đại biểu đề nghị cần sửa đổi triệt để các điểm đang là “nút thắt thể chế”, đồng thời phải xác định rõ những nội dung nào cần vượt khác với quy định pháp luật hiện hành thì phải quy định ngay trong nghị quyết, thay vì tiếp tục dẫn chiếu sang luật chuyên ngành.

Về cơ chế phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng (TOD) tại khoản 5 Điều 9 dự thảo Nghị quyết, ĐBQH Nguyễn Tâm Hùng (TP. Hồ Chí Minh) ủng hộ việc cho phép Đà Nẵng quyết định các chỉ tiêu quy hoạch - kỹ thuật khác quy chuẩn quốc gia tại khu vực TOD, cũng như cho phép phát triển đa chức năng trên đất nhà ga, depot và giữ lại 100% nguồn thu từ TOD để đầu tư lại cho đường sắt đô thị. Đây là cơ chế phù hợp thông lệ quốc tế, tạo động lực hình thành các cực tăng trưởng mới. Tuy nhiên, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng đề nghị, cần bổ sung yêu cầu đi kèm: bảo đảm đầy đủ hạ tầng kỹ thuật - xã hội và kiểm soát mật độ dân cư, tránh phát triển tự phát.

ĐBQH Nguyễn Tâm Hùng (TP. Hồ Chí Minh) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Nhất trí với cơ chế cho phép lập đồng thời nhiệm vụ và quy hoạch chi tiết, lấy ý kiến một lần và cho phép nhà đầu tư tham gia lập quy hoạch khi đã được lựa chọn nhằm rút gọn trình tự, thủ tục quy hoạch, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng cũng nhấn mạnh, đây là bước cải cách lớn, phù hợp Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn năm 2024 và thực tiễn của các thành phố động lực. Cơ chế này sẽ giúp Đà Nẵng tăng tốc độ lập quy hoạch, rút ngắn thời gian chuẩn bị dự án, giảm chi phí thủ tục hành chính và thu hút các nhà đầu tư chiến lược.

Bên cạnh đó, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng đề nghị, cần minh bạch hóa cơ chế tài chính - đất đai trong TOD của địa phương; kiểm soát chất lượng quy hoạch theo các tiêu chí bắt buộc, tránh phát triển “nóng”; tăng trách nhiệm giải trình và cơ chế giám sát từ HĐND các cấp để Nghị quyết thực thi hiệu quả.

Thanh Chi