Bảo đảm an sinh và bảo tồn di tích khi đầu tư Cảng hàng không quốc tế Gia Bình

Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh điều hành Phiên thảo luận về chủ trương đầu tư dự án xây dựng Cảng HKQT Gia Bình. Ảnh: Media Quốc hội.

Thảo luận ở Hội trường, các ý kiến nhất trí với sự cần thiết đầu tư Cảng HKQT Gia Bình. Đại biểu Dương Khắc Mai (đoàn Lâm Đồng) khẳng định một sân bay quốc tế cấp 4F sẽ mở ra không gian phát triển mới cho khu vực, đặc biệt với các ngành công nghiệp chế biến, chế tạo, logistics, thương mại và công nghiệp phụ trợ hàng không. Theo đại biểu, dự án mang tầm chiến lược quốc gia, có chức năng lưỡng dụng, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế gắn với bảo đảm quốc phòng, an ninh trong bối cảnh khu vực còn nhiều yếu tố khó dự báo.

Về sự phù hợp quy hoạch, đại biểu đồng tình với nhận định của Ủy ban Kinh tế và Tài chính rằng dự án đã có vị trí cụ thể trong hệ thống quy hoạch quốc gia, song đề nghị tiếp tục rà soát để bảo đảm thống nhất với quy hoạch tỉnh Bắc Ninh, kể cả khi có phương án hợp nhất Bắc Ninh – Bắc Giang và với các quy hoạch chuyên ngành. Đại biểu lưu ý phạm vi sử dụng đất lớn, đặc biệt là đất lúa hai vụ – yếu tố quan trọng đối với an ninh lương thực quốc gia.

Đối với quy mô và mục tiêu, đại biểu thống nhất với định hướng đầu tư cảng hàng không 4F theo tiêu chuẩn ICAO để phục vụ tàu bay thân rộng, đường dài, hướng tới vai trò trung tâm trung chuyển khu vực phía Bắc. Tuy vậy, một số chỉ tiêu kỹ thuật như mục tiêu đạt chuẩn 5 sao hay các cam kết Net Zero cần được lượng hóa theo từng giai đoạn, tránh đặt mục tiêu quá cao dẫn đến đội vốn và ảnh hưởng tính khả thi.

Ở góc độ an sinh xã hội, đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân (đoàn TP.HCM) đề nghị làm rõ tác động tới đời sống của 7.100 hộ dân bị ảnh hưởng, trong đó có 5.800 hộ phải tái định cư. Đại biểu nhấn mạnh không thể chỉ chú trọng tiến độ hạ tầng mà bỏ quên cuộc sống người dân, và đề xuất Quốc hội yêu cầu thực hiện bắt buộc đánh giá tác động đến đời sống, độc lập và tách biệt với báo cáo kinh tế – kỹ thuật. Kết quả đánh giá phải làm căn cứ xây dựng chính sách sinh kế dài hạn, thay vì chỉ bồi thường một lần.

Đại biểu cũng đề nghị quy định trách nhiệm đồng hành của nhà đầu tư với đời sống người dân thông qua việc bắt buộc đóng góp vào Quỹ phát triển sinh kế vùng dự án, nhằm đào tạo nghề, hỗ trợ việc làm và hỗ trợ nhóm yếu thế. Cùng với đó, cần theo dõi đời sống người dân trong 10–20 năm sau tái định cư để bảo đảm không ai bị bỏ lại phía sau.

Quan tâm vấn đề di dời di tích lịch sử, văn hóa theo dự thảo nghị quyết, đại biểu Trần Văn Tiến (đoàn Phú Thọ) nêu băn khoăn về việc bảo đảm tính lịch sử của di tích khi thay đổi địa điểm, viện dẫn các quy định của Luật Di sản văn hóa năm 2024 yêu cầu di tích phải gắn với không gian mang yếu tố lịch sử. Đại biểu đề nghị nghiên cứu kỹ để bảo đảm di tích sau di dời vẫn giữ được giá trị lịch sử vốn có. Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (đoàn TP.HCM) đề nghị bổ sung yêu cầu công khai hồ sơ khoa học từng di tích trước – sau di dời và nêu rõ giải pháp bảo tồn giá trị nguyên gốc.

Ở phần giải trình, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh cho biết Cảng HKQT Nội Bài đã quá tải và việc mở rộng gặp nhiều vướng mắc do nhu cầu giải phóng mặt bằng lớn, đặc biệt đối với đường cất – hạ cánh độc lập. Việc quy hoạch và đầu tư sân bay Gia Bình vì vậy mang tính chiến lược, góp phần tái cấu trúc mạng lưới hàng không vùng Thủ đô theo mô hình chùm cảng kép; đồng thời tạo thêm khoảng 10.000 việc làm và thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương.

Về mô hình vận hành sân bay kép, Bộ trưởng cho biết nhiều quốc gia đã áp dụng hiệu quả. Đối với cụm Nội Bài – Gia Bình, vùng trời sẽ được điều hành thống nhất, phân khu tiếp cận và thiết kế đường bay riêng cho từng cảng bằng công nghệ dẫn đường vệ tinh và radar mặt đất, bảo đảm an toàn và tối ưu khai thác.

Liên quan đến giải phóng mặt bằng và di dời di tích, Bộ trưởng thông tin khoảng 900 ha đất lúa sẽ thu hồi, hiện đã giải phóng khoảng 100 ha. Bắc Ninh đã quy hoạch hai khu di dời di tích theo đúng Luật Di sản văn hóa, với tinh thần bảo tồn tối đa hình thái kiến trúc và phục hồi khi chuyển đến vị trí mới, đáp ứng yêu cầu bảo tồn và nguyện vọng nhân dân.

Minh Kiệt