Báo chí trên mặt trận kinh tế: Hội nhập nền tảng số phát triển cùng đất nước

Nhiếp ảnh gia Nguyễn Á giới thiệu, kể chuyện về các tác phẩm ảnh xuất sắc cho học viên tại lớp tập huấn “Kể chuyện bằng hình ảnh trên các loại hình truyền thông” (Lai Châu, 25/8/2022). (Ảnh: Quý Trung/TTXVN)

Ngành báo chí đã và đang đứng trước ngã rẽ lịch sử, với làn sóng tái cấu trúc toàn diện như kết thúc hoạt động, sáp nhập, tinh gọn, chuyển đổi số và tự chủ tài chính... để phát triển bền vững, cũng như nâng cao năng lực cạnh tranh trên mặt trận thông tin.

Hơn thế nữa, bối cảnh hội nhập và số hóa đòi hỏi ngành phải có những định hướng mô hình đa phương tiện mới có thể đáp ứng yêu cầu thông tin, truyền thông, không chỉ đảm bảo cơ chế cho phát triển báo chí bền vững, mà còn đồng hành phát triển cùng mọi lĩnh vực kinh tế-xã hội đất nước.

Vai trò người gác cổng "tin rác"

Những vụ việc quảng cáo sai sự thật, thiếu kiểm chứng, lan truyền tin giả trên mạng xã hội... đang gây tổn thương sâu sắc cho nền kinh tế, có thể trở thành "quốc nạn."

Cùng với đó, trong kỷ nguyên số, xuất hiện ngày càng nhiều tin tức "thật giả lẫn lộn," chưa được kiểm chứng nhưng lại lan truyền với tốc độ "chóng mặt," dễ dàng gieo rắc hoang mang, góp phần khuếch đại khủng hoảng truyền thông đa phương tiện.

Theo thống kê của Hội Quảng cáo Thành phố Hồ Chí Minh, người trẻ Việt Nam dành trung bình đến 7 giờ mỗi ngày trên mạng xã hội, với một trong những mục đích hàng đầu là tìm kiếm, cập nhật thông tin thời sự. Nhưng không phải tất cả thông tin trên không gian mạng đều đáng tin cậy.

Livestream bán hàng trên nền tảng Tik Tok. (Ảnh: Trần Việt/TTXVN)

Trao đổi với phóng viên TTXVN, Chủ tịch Hội Quảng cáo Thành phố Hồ Chí Minh Nguyễn Thanh Đảo chia sẻ báo chí cần giữ vai trò kiểm chứng độc lập, không chạy theo tin giật gân, đồng thời phối hợp với cơ quan chuyên môn để phổ biến thông tin đúng và chính xác.

Ngoài ra, để thực hiện tốt sứ mệnh “gác cổng” và dẫn dắt dư luận, cơ quan báo chí trước hết phải tuân thủ nghiêm đạo đức nghề nghiệp, tham gia hoàn thiện thể chế ở lĩnh vực quảng cáo, khuyến khích doanh nghiệp đồng hành cùng cơ quan chức năng chủ động xây dựng bộ nguyên tắc xử lý khủng hoảng truyền thông.

Trên cơ sở này, cơ quan báo chí góp phần giải quyết những yếu kém trong kiểm soát nội dung truyền thông hay sự thiếu đồng bộ trong hệ thống pháp lý và giám sát truyền thông số.

Còn theo bà Nguyễn Thị Minh Nhâm, Giám đốc, Tổng Biên tập Đài Phát thanh-Truyền hình và Báo Bình Phước, mô hình hợp nhất báo-đài đã được tỉnh này vận hành nhiều năm nay, đồng thời đặt ra yêu cầu đội ngũ những người làm báo phải học thêm kỹ năng mới đáp ứng yêu cầu tạo ra sản phẩm cho nhiều nền tảng, từ báo in, báo nói, báo hình... cho đến báo điện tử, truyền thông số...

Để giải bài toán nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động mô hình đa phương tiện, Đài Phát thanh-Truyền hình và Báo Bình Phước đã và đang lựa chọn cách làm đặc thù, hướng đến tối ưu nguồn lực là phóng viên hiện trường thu thập đủ "nguyên liệu" phục vụ sản phẩm cho cả bốn loại hình. Tiếp theo, phóng viên hiện trường gửi về cho biên tập viên ở tòa soạn "chế biến" nhằm đảm bảo được tốc độ và sản lượng tin bài đến công chúng.

Báo Quảng Ngãi khánh thành và đưa vào sử dụng phòng điều hành tòa soạn hội tụ đa phương tiện, phòng trường quay (studio). (Ảnh: Phạm Cường/TTXVN)

Với bối cảnh đòi hỏi ngành báo chí tái cấu trúc toàn diện như hiện nay, sáp nhập báo-đài càng không chỉ trên phương diện hình thức mang tính cơ học, sau sáp nhập cần thể hiện rõ nét hiệu quả hoạt động, đáp ứng đúng yêu cầu của thời đại.

Cùng với đó, áp lực cạnh tranh, chuyển đổi số và tự chủ tài chính, thì việc đổi tên cơ quan báo chí cần được nhìn nhận như một phần trong chiến lược tái định vị nhưng không nên xem là tất cả. Điều quan trọng hơn là cơ quan báo chí phải đổi mới tư duy làm báo, cách tổ chức sản xuất nội dung và vận hành đội ngũ trong mô hình hội tụ.

Cùng quan điểm, nhà báo Mai Ngọc Phước, Tổng Biên tập Báo Pháp luật Thành phố Hồ Chí Minh, cho hay không nên băn khoăn nên đặt tên đơn vị sau sắp xếp, vấn đề cần phải quan tâm là sau sắp xếp thì cơ quan báo chí đó phải hoạt động mạnh hơn theo đúng chủ trương, tận dụng mọi cơ sở vật chất, nguồn lực con người để phát triển sau khi hợp nhất.

Ở góc độ tích cực, tiến trình hội nhập, sáp nhập và chuyển đổi số như hiện nay tạo nhiều áp lực cho đội ngũ người làm báo, phóng viên, biên tập viên... phải năng động và đa nhiệm hơn, với viết, chụp ảnh, quay phim...

Ngoài ra, báo chí có thể ứng dụng công nghệ nhưng không được phụ thuộc vào công nghệ, bởi nó không thể giúp người viết thể hiện cảm xúc, lập trường, quan điểm trong các bài báo.

Cơ chế kinh tế cho báo chí đa phương tiện

Đại diện một số cơ quan báo chí khác cho rằng, với chức năng đơn vị sự nghiệp, cơ quan báo chí đang có "hai vai" là vừa vận hành như doanh nghiệp trong môi trường cạnh tranh gay gắt với phương tiện truyền thông xã hội khác, vừa thực hiện nhiệm vụ chính trị. Do đó, vấn đề cấp thiết hiện nay đòi hỏi hành lang pháp luật và cơ chế chính sách phải có những quy định mới để giúp cơ quan báo chí tự chủ, nhất là lĩnh vực tài chính.

Luật Báo chí sửa đổi phải nói rõ mô hình hoạt động tên gọi, cơ chế tạo điều kiện cho cơ quan báo chí, tổ hợp truyền thông, tập đoàn truyền thông... hoạt động gồm thuế, thu nhập...

Cùng với đó, bản thân cơ quan báo chí cần mạnh dạn đào tạo nguồn nhân lực tại chỗ, xây dựng cơ cấu hoạt động tốt hơn, mở rộng hoạt động kinh tế báo chí mới như tổ chức sự kiện, truyền thông số... để nâng cao năng lực tự chủ tốt hơn; còn chính quyền địa phương hỗ trợ cơ quan báo chí đào tạo nguồn nhân lực, hỗ trợ chuyển đổi số.

Ứng dụng Vietnam News Daily trên điện thoại thông minh, bạn đọc có thể tiếp cận báo Việt Nam News ở mọi nơi, mọi lúc. (Ảnh: TTXVN phát)

Ông Nguyễn Thanh Quang, Quyền Giám đốc Đài Phát thanh-Truyền hình Bình Dương, phân tích giai đoạn 2023-2024, Đài Phát thanh-Truyền hình Bình Dương đã phải tìm đủ mọi cách xoay xở, đảm bảo đời sống cho người làm báo, người lao động trong cơ quan.

Từ những thách thức thực tế trong giai đoạn này cho thấy cơ quan báo chí phải có định hướng rõ để phát triển kinh tế báo chí thì mới ổn định được hoạt động.

Thời gian qua, không ít cơ quan báo chí đã đẩy mạnh triển khai cơ chế đặt hàng, tăng cường tổ chức sự kiện, mời tài trợ, cộng với đa dạng nguồn thu từ quảng cáo, phát triển nguồn thu từ kênh Youtube, Tiktok và nền tảng mạng xã hội khác dựa trên chuyển đổi số, cũng như mô hình tòa soạn hội tụ.

Trong khi đó, nhằm giải bài toán kinh tế báo chí, nhà báo Tô Đình Tuân, Tổng Biên tập báo Người Lao Động, chỉ ra rằng điều lưu lại trong lòng bạn đọc lâu nhất là những gì cơ quan báo chí đã cống hiến cho cộng đồng xã hội, đất nước.

Cùng với hoạt động dịch vụ đôi bên cùng có lợi, góp phần giải quyết vấn đề thời sự, truyền thông chính sách, diễn đàn kinh tế... báo Người Lao Động cũng triển khai nhiều chương trình phi lợi nhuận, không thu phí, hoặc thu bao nhiêu thì chia sẻ lại cho cộng đồng bấy nhiêu.

“Báo chí muốn trụ vững và phát triển phải có một chiến lược phát triển tổng thể, trong tổng thể có từng phần chi tiết, nhất là đầu tư cho con người và công nghệ là then chốt để báo chí theo kịp với thời đại, dù đòi hỏi nguồn kinh phí lớn. Vấn đề chuyển đổi số đã được Ban Biên tập báo Người Lao động đưa ra thảo luận từ năm 2021 và đi đến thống nhất là sẽ có những bước áp dụng công nghệ. Từ đó, báo đã cho ra đời chuyên mục dành cho bạn đọc VIP, đưa giọng nói vào báo điện tử, áp dụng các công nghệ mới..., đến nay đã xây dựng 20 kênh mạng xã hội, cũng là những thành công bước đầu để tiếp tục đẩy mạnh chuyển đổi số thời gian tới,” nhà báo Tô Đình Tuân nhấn mạnh.

Liên quan đến vấn đề phát triển kinh tế báo chí, các chuyên gia nhận định, là cơ quan báo chí truyền thống, nhiệm vụ chính trị là hàng đầu nhưng đồng thời phải đảm bảo được đời sống cho đội ngũ cán bộ, phóng viên, biên tập viên, nhân viên, đồng thời hoạt động kinh tế không được chi phối, can thiệp vào nhiệm vụ chính trị của cơ quan.

Làm được điều này đòi hỏi Ban Lãnh đạo, Ban Biên tập các cơ quan báo chí phải giám sát và công tâm mới có thể đẩy mạnh hội nhập nền tảng số và đồng hành cùng phát triển kinh tế-xã hội đất nước./.

(TTXVN/Vietnam+)