Báo chí là 'tường lửa tinh thần', thiết chế bảo vệ chủ quyền đất nước

Đại biểu Phạm Trọng Nhân (Đoàn thành phố Hồ Chí Minh) phát biểu thảo luận. Ảnh: quochoi.vn

Góp ý về quản lý nền tảng xuyên biên giới, đại biểu Phạm Trọng Nhân (Đoàn thành phố Hồ Chí Minh) cho biết, hiện tại dự thảo đề cập đến quản lý dịch vụ thông tin, tuy nhiên chưa có quy định nào ràng buộc các nền tảng xuyên biên giới, như: Facebook, Youtube hay Tiktok… Trong khi đó, lực lượng chống phá sử dụng chính các nền tảng này để triển khai Deepfake, điều khiển thuật toán, tạo xu hướng giả nhằm dẫn dắt tâm lý đám đông. Vì vậy, cần bổ sung chế định độc lập về nền tảng xuyên biên giới, bởi lẽ, không phải báo chí, mà chính các nền tảng này mới đang nắm quyền lực thao túng nhận thức xã hội.

Đại biểu cho rằng, dự thảo Luật Báo chí sửa đổi phải yêu cầu các nền tảng xuyên biên giới có đại diện pháp lý tại Việt Nam công khai thuật toán đề xuất; gỡ bỏ tin giả trong 24 giờ; định danh tài khoản và hợp tác truy vết chiến dịch thao túng thông tin; kết nối API cảnh báo sớm với Bộ Khoa học và Công nghệ. Nếu không có API cảnh báo sớm, chúng ta luôn đi sau sự thật có thể đến 48 giờ. Trong thời đại AI, chậm 24 phút cũng đủ để gây khủng hoảng nhận thức cho một cá nhân, một tập thể, thậm chí cả xã hội. Mặc dù các quy định này đã nằm rải rác trong dự thảo Luật An ninh mạng (sửa đổi), nhưng đó là quy định nhằm bảo vệ an ninh quốc gia.

Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự thảo Luật Báo chí sửa đổi. Ảnh: quochoi.vn

Theo đại biểu, TikTok, Facebook, YouTube đang trở thành các kênh phân phối thông tin có sức lan tỏa cực lớn, vượt xa mô hình truyền thống và có ảnh hưởng đáng kể tới hành vi tiếp nhận thông tin của công chúng. Do đó, đại biểu cho rằng Luật Báo chí sửa đổi bắt buộc phải đặt ra nghĩa vụ minh bạch thuật toán, nghĩa vụ cảnh báo sớm, nghĩa vụ phối hợp xử lý thông tin sai lệch và nghĩa vụ bảo đảm ưu tiên cho thông tin chính thống.

“Đây là những nội dung mà Luật An ninh mạng không bao quát. Nếu không quy định rõ các nghĩa vụ này thì mọi nỗ lực bảo vệ chủ quyền thông tin sẽ chỉ là hình thức”, đại biểu Phạm Trọng Nhân nêu quan điểm.

Đại biểu Đoàn thành phố Hồ Chí Minh cho rằng, trong thời đại AI, tấn công truyền thông chính là tấn công an ninh quốc gia. Báo chí hôm nay không chỉ là phương tiện đưa tin mà là lá chắn nhận thức sai lệch, “tường lửa tinh thần”, thiết chế bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, chủ quyền đất nước trước làn sóng thông tin xuyên biên giới.

Đại biểu nhấn mạnh, nếu không có báo chí mạnh, chính xác, có khả năng sử dụng AI thì thông tin xấu độc sẽ lấn át thông tin chính thống, thuật toán sẽ dẫn dắt thay vì sự thật dẫn dắt và chủ quyền thông tin sẽ bị xâm hại ngay trong đời sống hằng ngày.

Do đó, dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) phải tạo hành lang để báo chí trở thành năng lực mềm của quốc gia trong cuộc chiến bảo vệ tư tưởng trên không gian mạng. Đây không chỉ là luật của ngành báo chí, mà còn là trụ cột pháp lý trong chiến lược bảo vệ Tổ quốc trên không gian mạng.

Đại biểu Trịnh Thị Tú Anh (Đoàn Lâm Đồng) phát biểu thảo luận. Ảnh: quochoi.vn

Thảo luận về nội dung này, đại biểu Trịnh Thị Tú Anh (Đoàn Lâm Đồng) cho biết, trong bối cảnh AI và các nền tảng mạng xã hội phát triển mạnh mẽ, đang diễn ra tình trạng một bộ phận tổ chức, cá nhân không phải cơ quan báo chí liên tục trích dẫn, đăng lại nội dung từ các bài báo chính thống nhưng đặt tiêu đề sai lệch, cắt xén, xuyên tạc nghiêm trọng nội dung gốc nhằm thu hút tương tác và doanh thu quảng cáo, điều này đã và đang đe dọa trực tiếp mô hình kinh tế báo chí chuyên nghiệp thông qua hai cơ chế chính.

Cụ thể, mất giá trị nội dung: Các cơ quan, cá nhân không phải báo chí đang "trích dẫn miễn phí" các bài phân tích sâu, báo cáo điều tra có chi phí sản xuất lớn của báo chí chính thống. Việc sử dụng tiêu đề sai lệch, giật gân để "câu view" khiến độc giả không còn động lực chi tiền cho nội dung gốc, làm suy giảm nghiêm trọng nguồn thu từ mô hình thu phí.

Từ thực tiễn hiện nay, đại biểu Trịnh Thị Tú Anh đề nghị Quốc hội xem xét bổ sung quy định về quyền liên quan của cơ quan báo chí trên không gian mạng; đồng thời, giao Chính phủ nghiên cứu các cơ chế thương lượng, chia sẻ doanh thu giữa các cơ quan báo chí với các nền tảng số lớn theo nguyên tắc đã thành công tại nhiều nước trên thế giới.

Theo đại biểu, quy định này không hạn chế quyền tự do ngôn luận của người dân, mà chỉ nhằm bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ và quyền liên quan của cơ quan báo chí - những chủ thể đã bỏ chi phí lớn để sản xuất thông tin có trách nhiệm, được xác minh theo đúng quy định của Luật Báo chí.

Đình Hiệp