Báo chí đa nền tảng: Cần hành lang pháp lý cho tổ hợp báo chí truyền thông

Lần đầu tiên, trong Dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi), khái niệm tổ hợp báo chí truyền thông được đề cập như một bước đột phá nhằm xây dựng cơ chế pháp lý mới cho mô hình báo chí đa nền tảng.

Theo tờ trình của Bộ VH-TT&DL, khái niệm này mô tả cơ quan báo chí chủ lực vừa thực hiện chức năng thông tin, vừa quản lý báo điện tử, phát thanh, truyền hình và kênh số cùng lúc, cam kết đóng vai trò định hướng dư luận xã hội.

Cấp bách và cần thiết

Mô hình "Tổ hợp báo chí truyền thông" được đề cập tại Dự thảo Luật Báo chí sửa đổi lần này quy định, cơ quan báo chí hoạt động theo mô hình Tổ hợp báo chí truyền thông được phép có một số cơ quan báo chí trực thuộc; được có cơ chế tài chính, lao động, tiền lương như doanh nghiệp; được phép có doanh nghiệp trực thuộc hoặc góp vốn tại doanh nghiệp.

Có hai mô hình là tổ hợp báo chí truyền thông chủ lực đa phương tiện và tổ hợp báo chí truyền thông địa phương. Chính phủ là cơ quan được giao quy định chi tiết về điều kiện, tiêu chí, thẩm quyền thành lập, mô hình hoạt động, cơ chế tài chính của tổ hợp báo chí truyền thông.

Tại Hội thảo “Hoàn thiện pháp luật để báo chí phát triển trong kỷ nguyên số” gần đây, TS Lê Hải, Ủy viên Ban Biên tập, Trưởng Ban Tạp chí Cộng sản điện tử (Tạp chí Cộng sản) nêu thông tin, Trung Quốc coi báo chí là đơn vị sự nghiệp, nhưng hoạt động và quản lý theo mô hình doanh nghiệp.

Từ thực tiễn hình thành và phát triển các tập đoàn truyền thông của nước ngoài, TS Lê Hải cho rằng, việc hình thành các tổ hợp truyền thông hoạt động tương tự như các tập đoàn truyền thông của nước ngoài, là nhu cầu phát triển khách quan và nội tại của báo chí Việt Nam.

Đài Truyền hình Việt Nam (VTV) được tổ chức theo mô hình tổ hợp báo chí. Ảnh: VTV

Việc tổ chức các tổ hợp truyền thông tại Việt Nam hiện nay là hết sức cần thiết. Tổ hợp truyền thông ra đời là nhân tố góp phần hoàn thiện những vấn đề đang còn thiếu và yếu của nền truyền thông nước ta, như về thể chế, điều kiện, môi trường báo chí, mô hình tổ chức cơ quan báo chí, chiến lược quy hoạch...

Đặc biệt, TS Lê Hải chỉ ra, hầu hết các cơ quan báo chí của Việt Nam chưa tiếp cận mô hình tổ chức hiện đại, giữ mô hình tổ chức cũ với phương thức quản trị hiệu quả không cao. Khi phát triển tới một trình độ nhất định, mô hình tổ chức cũ sẽ mâu thuẫn với trình độ lực lượng sản xuất mới, cản trở phát triển.

"Tổ hợp truyền thông ra đời là nhân tố góp phần hoàn thiện những vấn đề đang còn khuyết thiếu và yếu của nền truyền thông nước ta, như về thể chế, điều kiện, môi trường báo chí, mô hình tổ chức cơ quan báo chí, chiến lược quy hoạch...",ông Hải nêu ý kiến.

Còn theo ông Phạm Mạnh Hùng, Phó Tổng Giám đốc Đài Tiếng nói Việt Nam (VOV), mô hình tổ hợp truyền thông báo chí đã được triển khai tại nhiều quốc gia. Mô hình báo chí Việt Nam có nhiều điểm khá tương đồng với Trung Quốc nên có thể tham khảo thêm ở quốc gia này, kèm theo đó là các chính sách để phát triển.

Bà Trần Lệ Thùy, chuyên gia báo chí - truyền thông cũng bày tỏ: “Tôi thấy rằng việc chuyển đổi mô hình tổ hợp báo chí-truyền thông hoạt động theo cơ chế tài chính doanh nghiệp là một bước tiến táo bạo và đáp ứng thực tiễn.

Trên thực tế, một số tòa soạn ở Việt nam đã hoạt động theo mô hình này một cách không chính thức từ lâu và dựa vào mô hình này để có nền tảng vững về tài chính”.

Cũng theo bà Thùy, trong giai đoạn hiện nay, với thực tế khó khăn về nguồn thu cho báo chí, do cạnh tranh từ mạng xã hội, thì việc cho phép chuyển đổi mô hình này một cách chính thức là bước tiến rất cấp bách và cần thiết.

Cần làm rõ mô hình tổ hợp báo chí hay tổ hợp truyền thông

Tại buổi gặp gỡ các cơ quan báo chí tại TP.HCM chiều 16-6, nội dung về mô hình tổ hợp báo chí cũng được đề cập. Ông Nguyễn Trọng Nghĩa, Ủy viên Bộ Chính trị, Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương khẳng định: “TP.HCM có đầy đủ điều kiện để triển khai thí điểm mô hình tổ hợp báo chí. Thành phố cần quyết liệt hơn, hành động nhanh để không lúng túng”.

Các nhà báo đang tác nghiệp tại một sự kiện. Ảnh: HOÀNG GIANG

Đề cập đến mô hình này, ông Lưu Đình Phúc, Cục trưởng Cục Báo chí, Bộ VH-TT&DL nhấn mạnh sự cần thiết của việc tái cấu trúc báo chí và cho biết nhiều cơ quan đã đồng thuận với mô hình này, dự kiến sẽ trình Quốc hội xem xét vào kỳ họp tháng 10 tới.

Ông đề nghị TP.HCM và Hà Nội phải đi đầu trong việc thực hiện thí điểm, tạo tiền đề cho việc nhân rộng mô hình trên cả nước.

"Tổ hợp không có nghĩa là một pháp nhân duy nhất, mà là một cấu trúc có cơ quan hạt nhân và các đơn vị chuyên biệt, quan trọng nhất là tạo ra sự phối hợp đồng bộ về nội dung, công nghệ và tài chính"- ông Phúc lưu ý thêm.

Trước đó, tại một hội thảo về báo chí, ông Nguyễn Kim Khiêm, Tổng giám đốc Đài phát thanh và truyền hình Hà Nội cũng đề nghị cần làm rõ mô hình tổ hợp báo chí hay tổ hợp truyền thông.

"Tổ hợp truyền thông chỉ là tên gọi của một đơn vị tổ chức mà chưa phải là đơn vị có tính chất pháp nhân như một doanh nghiệp hay đơn vị sự nghiệp. Liên quan đến yếu tố cơ chế, điều kiện vận hành, vai trò như thế nào? Nếu tổ hợp báo chí truyền thông là một doanh nghiệp hoặc một đơn vị sự nghiệp, vậy thì những cơ quan báo chí trực thuộc nếu có tư cách pháp nhân thì có phải một đơn vị sự nghiệp trong đơn vị sự nghiệp không, hạch toán thế nào, báo cáo tài chính sẽ theo mô hình nào…"- ông Khiêm đặt câu hỏi.

Một bước tiến lớn

Cùng với việc ủng hộ mô hình tổ hợp, bà Trần Lệ Thùy cũng băn khoăn khi mà tương lai, mô hình này vẫn chưa phải là sự đảm bảo 100% cho sự bền vững về kinh tế đối với báo chí và tiềm ẩn một số rủi ro. Đó là làm thế nào để giảm thiểu được sự phụ thuộc quá mức của báo chí vào diễn ngôn từ doanh nghiệp và các nhóm lợi ích lớn, để cân bằng với lợi ích chung.

VIẾT THỊNH