Báo Cà Mau - Bạc Liêu - Những dấu ấn mái nhà chung

Nhà báo Nguyễn Bé. Ảnh: Minh Tấn

Giai đoạn 1975-1985

Là cơ quan ngôn luận của Ðảng bộ Bạc Liêu và diễn đàn của Nhân dân Bạc Liêu, đến đầu năm 1976, cùng với việc sáp nhập 2 tỉnh Bạc Liêu và Cà Mau, Báo Bạc Liêu cũng sáp nhập với Báo Cà Mau Giải Phóng thành Báo Bạc Liêu - Cà Mau, sau đó đổi tên thành Báo Minh Hải cho đến khi tái lập lại tỉnh Bạc Liêu và Cà Mau năm 1997 đến nay. Do đó, khi nói về Báo Minh Hải cũng chính là nói về lịch sử Báo Bạc Liêu và Báo Cà Mau từ đầu năm 1976 đến khi tái lập lại 2 tỉnh đầu năm 1997.

Cùng với việc ra sức ổn định tình hình mọi mặt, Ðảng bộ và quân dân Minh Hải hăm hở bước vào thời kỳ cải tạo xã hội chủ nghĩa, khôi phục kinh tế - xã hội, đẩy mạnh phát triển sản xuất, bảo đảm đời sống Nhân dân, tăng cường an ninh - quốc phòng, thực hiện nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền biên giới Tổ quốc, làm nhiệm vụ quốc tế với nước bạn Campuchia, cùng cả nước xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, từng bước tiến vào thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Trước yêu cầu vừa cấp bách vừa chiến lược đó, Báo Minh Hải với quyết tâm vượt bậc đã tạo bước đột phá về phát triển đội ngũ chuyên môn và tăng cường cơ sở vật chất, kỹ thuật phát triển sự nghiệp báo chí tỉnh nhà. Tuy Ban Biên tập thiếu người nhưng biết kết hợp với Ban Chi ủy, tập hợp đội ngũ đảng viên, đoàn kết thành khối thống nhất, trên cơ sở đó đề ra nghị quyết liên tịch Ban Chi ủy và Ban Biên tập bằng quyết tâm chính trị: Ra sức tuyển chọn nhân sự bồi dưỡng, đào tạo đội ngũ chuyên môn, phát triển cơ sở vật chất - kỹ thuật cho cải tiến quy trình và chất lượng xuất bản báo. Cũng cần nhấn mạnh: Với nhiệm vụ Bí thư Chi bộ, Thường trực Ban Biên tập, đồng chí Phạm Văn Tri giữ vai trò người đứng đầu cơ quan chịu trách nhiệm trước Ðảng, trước tập thể, đã kiên quyết, sáng tạo việc lãnh đạo, điều hành thực hiện thắng lợi đến cùng nghị quyết liên tịch đề ra.

Từ nghị quyết liên tịch đó, ngay trong năm 1978, Báo Minh Hải vào Trường Bổ túc văn hóa Công Nông 1 tuyển chọn những học viên có học lực khá, giỏi, có lý lịch chính trị cơ bản và say mê nghề báo, đưa đi học lớp báo chí trung cấp Trường Tuyên huấn Trung ương 3, Thủ Ðức, TP Hồ Chí Minh. Những đồng chí dự lớp này sau khi ra trường cuối năm 1979 bắt tay một cách hăm hở, nhiệt huyết với tờ báo của Ðảng bộ tỉnh nhà, hầu hết đều có tên trên tờ báo Xuân năm 1980. Có thể nói đó là tờ báo xuân chất lượng nhất từ sau giải phóng: bìa đẹp, 28 trang, khổ rộng 21x42, cả bìa, ruột đều in trên giấy cao cấp, nội dung phong phú, hấp dẫn, tổ chức phát hành nhanh chóng về khắp các địa bàn trong tỉnh, nhất là vùng nông thôn sâu, vùng căn cứ cách mạng.

Cũng thời gian này, Ban Biên tập lần lượt đưa 5 đồng chí ra Trường Tuyên giáo Trung ương (Hà Nội) đào tạo Cử nhân Báo chí chính quy. Song song với việc đào tạo đội ngũ chuyên môn, Ban Biên tập Báo Minh Hải đã nêu tinh thần tự lực tự cường, quyết tâm xây dựng, phát triển cơ sở vật chất - kỹ thuật phục vụ công việc xuất bản báo: in báo tại chỗ và in bằng giấy tốt. Từ sau giải phóng, phóng viên, nhân viên Tòa soạn phải đi xe đò mang market (bản vẽ) và bản thảo lên TP Hồ Chí Minh, sau đó là Cần Thơ để in báo, quy trình xuất bản báo chậm mất 2-3 ngày. Trong suốt gần 10 năm kể từ sau giải phóng, tờ báo chỉ được in bằng giấy thô sơ nên hình thức rất kém, khó đọc. Ðể khắc phục sự bất cập về in và giấy in báo, được sự chấp thuận của Tỉnh ủy và UBND tỉnh, Báo Minh Hải với hầu như chỉ hai bàn tay trắng đã cùng lúc xây dựng xí nghiệp in và xí nghiệp nghiền bột giấy.

Về in, được sự hỗ trợ hết lòng của Báo Hậu Giang mà trực tiếp là Xí nghiệp In Hậu Giang; Báo Sài Gòn Giải Phóng mà trực tiếp là Công ty Liên hiệp hợp doanh in 5 (TP Hồ Chí Minh), chưa đầy 2 năm, Xí nghiệp In Báo Minh Hải được xây dựng hoàn thành và đi vào hoạt động. Xí nghiệp có 2 máy ốp-sét đặt tay (loại máy in khá hiện đại thời bấy giờ, đủ năng lực in 4 màu với các loại giấy và in các sản phẩm cao cấp). Do được in tại chỗ nên quy trình xuất bản báo từ 3 ngày xuống chỉ còn nửa ngày. Ðồng chí Tạ Việt Hoa từ Phó tổng biên tập được điều hẳn sang làm Giám đốc, cùng các đồng chí: Trần Tấn Sỹ, Phạm Trung và Hà Phương Dũng lần lượt làm Phó giám đốc.

Công nhân Xí nghiệp In Trần Ngọc Hy, Cà Mau trong công đoạn thành phẩm. Ảnh: Nhật Minh

Cùng lúc đó, Báo Minh Hải cũng bắt tay xây dựng xí nghiệp nghiền bột giấy. Ðược sự hỗ trợ tận tâm của lãnh đạo Nhà máy Giấy Tân Mai và Xí nghiệp Bột giấy Hậu Giang, chỉ trong hơn 1 năm, Báo Minh Hải đã có xí nghiệp nghiền bột giấy hoàn chỉnh. Từ việc thu mua nguồn rơm, sậy dồi dào, giá rẻ, Xí nghiệp Bột giấy Báo Minh Hải làm ra lượng bột giấy thừa sức đổi lấy nguồn giấy in tốt như giấy Tân Mai, giấy Liên Xô để in báo tỉnh nhà, chấm dứt tình trạng in giấy thủ công thô vừa không đẹp, vừa khó xem. Ðồng chí Phạm Văn Tri, Phó tổng biên tập Thường trực kiêm Giám đốc Xí nghiệp Bột giấy; đồng chí Hồ Bình Ðại, Trưởng phòng Trị sự kiêm Phó giám đốc.

Từ việc tăng cường kiện toàn tổ chức kết hợp với phát triển cơ sở vật chất - kỹ thuật, tạo tiền đề để Báo Minh Hải nhanh chóng đổi mới phương thức hoạt động, vừa mở rộng, vừa đi sâu nâng chất lượng nội dung và hình thức, tờ báo ngày càng khởi sắc, được công chúng bạn đọc quý mến, tin tưởng, theo đó, hiệu quả tuyên truyền giáo dục chính trị tư tưởng nhanh chóng được nâng cao.

Ngoài ra, Ban Biên tập còn thành lập tổ phóng viên đặc biệt thường trú tại thị xã Cà Mau để phản ánh kịp thời tình hình thời sự, đưa tin, bài từ thị xã Cà Mau và các huyện vùng sâu, vùng xa thuộc Vùng II của tỉnh.

Sau gần 20 năm tái lập, đội ngũ làm báo của Báo Cà Mau không ngừng phát triển về số lượng và chất lượng, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới. Ảnh: PHONG PHÚ

Ban Biên tập đặc biệt chú trọng xây dựng, phát triển mạng lưới cộng tác viên rộng khắp, gồm cán bộ, phóng viên báo chí bạn: ở tỉnh như Ðài Phát thanh - Truyền hình, Báo ảnh Ðất Mũi, Tạp chí Văn nghệ; ở thị xã và các huyện hầu như cán bộ, phóng viên các đài truyền thanh đều là cộng tác viên thường xuyên, tích cực của Báo Minh Hải. Ngoài ra, mỗi phóng viên tòa soạn thông qua tác nghiệp còn khai thác và tổ chức cộng tác viên chất lượng cao, nhiệt huyết với báo, từ cán bộ cấp tỉnh, cấp huyện và cơ sở khá đông đảo. Mặc dù tòa soạn còn rất nghèo nhưng vẫn tranh thủ trả nhuận bút đầy đủ cho cộng tác viên, họp mặt cộng tác viên hằng quý. Bên cạnh thường xuyên liên hệ hướng dẫn nội dung tuyên truyền, thông tin trao đổi kỹ năng tin bài đã nhận, tòa soạn còn mở các lớp bồi dưỡng nghiệp vụ cho cộng tác viên.

Ngay những năm 1979, 1980, Tòa soạn Báo Minh Hải đặt ra phương châm tuyên truyền "Kết hợp chặt chẽ giữa XÂY và CHỐNG". Từ phương châm này mà năm 1979, nội dung Báo Minh Hải trở nên khởi sắc. Báo Minh Hải luôn chú trọng tin, bài về phong trào cách mạng của quần chúng, những việc làm tốt của địa phương, những gương điển hình, những mô hình tiên tiến. Nhưng đồng thời những ngày sơ khai ấy, trên mặt Báo Minh Hải cũng lần lượt xuất hiện và càng lúc càng đậm nét những bài phê phán, đấu tranh chống tiêu cực, tệ "quan cách mạng", quan liêu, cửa quyền, ức hiếp quần chúng Nhân dân.

Có thể nói, tuy tay nghề chưa được trau luyện nhiều nhưng anh em phóng viên rất tận tụy đầu tư trí tuệ, công sức đưa tin, bài kịp thời, phong phú, có cả những phóng sự điều tra chất lượng đăng nhiều kỳ trên báo về đề tài "xây dựng", điển hình như điều tra phong trào cách mạng của quần chúng ở xã điểm Long Ðiền Ðông C (huyện Giá Rai), nơi có cao trào cải tạo quan hệ sản xuất nông nghiệp, lá cờ đầu trong sản xuất, huy động lương thực, đóng thuế nông nghiệp và các mặt công tác khác. Bài này được đăng nhiều kỳ. Trên lĩnh vực chống tiêu cực có rất nhiều vụ việc tiêu cực được đưa lên Báo Minh Hải. Khởi đầu năm 1979, tình hình điện rất khan hiếm, thậm chí còn nhiều nhà dân không có điện thắp sáng mà phóng viên phát hiện tại chuồng heo của gia đình Phó chủ tịch tỉnh PVH đã khuya mà còn bóng đèn điện sáng trưng nên viết thành bài thơ ngắn, phê bình tình trạng bất hợp lý này in trên Báo Minh Hải. Tức khắc ông PVH đề nghị đồng chí Trưởng ban Tuyên giáo mời Ban Biên tập báo đến UBND tỉnh làm việc. Tại buổi làm việc, đồng chí Phó chủ tịch tỏ ra tức giận và bất bình đề nghị đồng chí Trưởng ban Tuyên giáo giải tán tờ báo. Nhưng thật bất ngờ, ngày hôm sau, Ban Biên tập được đồng chí Trưởng ban Tuyên giáo mời đến làm việc và nói: "Anh Ba (tức đồng chí Phó chủ tịch PVH) xin lỗi việc để bóng đèn ở chuồng heo, anh đã cho người khắc phục rồi! Cả tòa soạn rất vui mừng và tỏ ra quý mến vị Phó chủ tịch hơn.

Trên lĩnh vực chống tiêu cực, Báo Minh Hải tiến hành hiệu quả khá cao. Có thể điển hình vụ án sát hại Thiếu úy Lữ Anh Dồi, do Phó trưởng Ty Công an tỉnh chủ mưu và Trung úy Thái Văn Hùng hạ thủ Dồi giữa ban ngày. Vụ án bị ém nhẹm, giấu kín trong bóng tối suốt 8 năm. Báo Minh Hải phát hiện đưa lên báo loạt bài điều tra 8 kỳ và đưa hàng chục ý kiến bạn đọc. Mặc dù gặp phải nhiều cản ngại nhưng trước áp lực của dư luận, vụ án được đưa ra ánh sáng, khiến kẻ chủ mưu và tên thủ ác đền tội trước sự phán quyết của Tòa án Nhân dân và các cơ quan bảo vệ pháp luật Trung ương. Vụ án này Báo Minh Hải thông tin liên tục và kéo dài nhiều tháng, từ tin, bài vụ án này trên Báo Minh Hải được một số tờ báo TP Hồ Chí Minh và các tờ báo khu vực Nam Bộ đăng tải, làm cho dư luận lan rộng cả nước.

Vụ án Cimexcol do sự lươn lẹo của kẻ xấu bao chiếm tài sản rồi đổ tội cho những người tốt, cuối cùng đưa 2 đồng chí lãnh đạo Tỉnh ủy, UBND tỉnh vào cảnh tù tội và kỷ luật. Trước bối cảnh đó, nhiều tháng liền Báo Minh Hải liên tục thông tin vụ án này và cũng dựa vào thông tin trên Báo Minh Hải, nhiều tờ báo ở TP Hồ Chí Minh và một số tờ báo Trung ương, trong đó có tờ báo Tuần Tin Tức của Thông tấn xã Việt Nam đăng loạt phóng sự điều tra 7 kỳ, phản ánh toàn bộ sự thật vụ án Cimexcol. Loạt bài phóng sự điều tra này đoạt giải báo chí quốc gia và tại kỳ họp Quốc hội, đại biểu Quốc hội đã đưa nội dung phóng sự điều tra này ra để chất vấn Chánh án Tòa án Nhân dân tối cao khi ông ấy trả lời về vụ án này.

Bài báo “Chuyện xe - nhà - vuông tôm” ở huyện Ðầm Dơi, tòa soạn dựa vào thư của bạn đọc gởi Báo Minh Hải. Khi tòa soạn đăng bài với dạng điều tra của phóng viên và vài kỳ sau đó tiếp tục đăng ý kiến bạn đọc. Ðó là việc huyện được tỉnh phân phối hàng chục chiếc xe gắn máy với giá hỗ trợ ưu đãi, lãnh đạo huyện tự ý chia cho cán bộ chủ chốt. Ðó là việc mang một số suất căn nhà đối ứng thanh toán bằng tôm giá trị quy ra cũng ưu đãi để giúp những hộ dân khó khăn có điều kiện xóa nhà tạm bợ thì lãnh đạo huyện cũng ưu ái trước hết cho cán bộ chủ chốt. Ðó là huyện có quỹ đất khá lớn nhưng lãnh đạo huyện tự ý chia đất này giao cho cán bộ chủ chốt với nhã ý dùng đất này canh tác thủy sản lấy tôm trả lại tiền đã xây nhà, tạo điều kiện cho cán bộ chủ chốt có đời sống ổn định, yên tâm cống hiến tốt hơn cho sự nghiệp cách mạng. Lô-gíc là vậy, nhưng trái ngược với lời dạy của Bác Hồ, là cán bộ, đảng viên phải biết cực trước sướng sau đồng bào. Cán bộ chủ chốt ở đây đều từ huyện ủy viên trở lên đã quá sướng trước đồng bào. Sự việc thấy tuy không tham nhũng công quỹ nhưng rõ ràng có sự tư túi về quyền lợi do thế lực tạo ra theo khuynh hướng làm giàu cơ hội, hưởng ưu đãi trong khi đại bộ phận nông dân còn nghèo khó, tạo sinh khí bất bình trong cán bộ, viên chức và đại bộ phận Nhân dân - Ðó là lý lẽ phân tích sắc bén của Nhà báo Phạm Văn Tri, Phó tổng biên tập, Trưởng đoàn công tác làm việc với Ban Thường vụ Huyện ủy Ðầm Dơi theo tinh thần thư mời của đồng chí Bí thư Huyện ủy PVÐ, về việc bài viết đăng trên Báo Minh Hải trước đó. Phía lãnh đạo huyện lập luận không tham ô tài sản Nhà nước thì không sai trái, nhưng qua phát biểu chỉ đạo chân tình mà lý lẽ sắc sảo mang tính xây dựng, không đả kích của đồng chí Trưởng đoàn Báo Minh Hải, các đồng chí trong Ban Thường vụ Huyện ủy khiêm tốn nhìn ra thiếu sót lẫn phần ân hận nên cuộc họp lúc đầu tưởng chừng như căng thẳng lại trở nên cởi mở, chân tình, cầu thị.

Ðồng chí PVÐ, Bí thư Huyện ủy, phát biểu cảm ơn, chúc sức khỏe các nhà báo và tự nhận việc phân phối xe, nhà, vuông tôm cho cán bộ lãnh đạo vừa qua là hoàn toàn sai trái: "Nội dung bài báo Chuyện xe - nhà - vuông tôm Báo Minh Hải đăng hoàn toàn chính xác. Chúng tôi không khiếu nại gì về bài báo. Hôm nay, Huyện ủy mời các anh xuống vừa thăm nhau, vừa nhận lỗi và Huyện ủy, UBND huyện sẽ cố gắng sửa chữa khuyết điểm, khắc phục hậu quả. Với thành viên đoàn công tác Báo Cà Mau (gồm Bình Ðại, Trưởng phòng Trị sự; Phạm Minh Phượng, Tổ trưởng phụ trách Công tác bạn đọc và Diễn đàn Nhân dân; Nguyễn Bé, Phó trưởng phòng Thư ký xuất bản, phụ trách tổ phóng viên địa bàn Cà Mau và các huyện Vùng II và Phạm Phi Thường, Tổ trưởng Tổ phóng viên điều tra đặc biệt) thật hoan hỉ, coi đó là bài học quý giá từ thực tế sống động về kỹ năng làm phóng sự điều tra và bảo vệ chân lý đến kết quả mỹ mãn. Cảm động hơn khi nhân cuộc họp Tỉnh ủy 2 ngày sau đó, đồng chí PVÐ, Bí thư Huyện ủy Ðầm Dơi ghé tòa soạn, yêu cầu Ban Biên tập cho anh em biên tập viên viết hộ lời tiếp thu hứa sửa chữa khuyết điểm và khắc phục hậu quả. Anh chân tình: "Vì anh em dưới huyện không biết viết như thế nào!". Loạt bài báo Chuyện xe - nhà - vuông tôm mang lại hiệu ứng khá tích cực, hiện thực hóa phương châm "XÂY" đi đôi với "CHỐNG" của Báo Minh Hải.

Về mặt XÂY thì báo đẩy mạnh tuyên truyền chủ trương, chính sách của Ðảng và Nhà nước, tạo sức lan tỏa mạnh mẽ, cổ vũ phong trào cách mạng của quần chúng tích cực trong cải tạo và xây dựng chế độ xã hội chủ nghĩa đầy hiệu quả.

Về CHỐNG, thời kỳ này Báo Minh Hải thông tin hàng trăm vụ việc tiêu cực, quan liêu, cửa quyền, ức hiếp quần chúng. Nhưng thực hiện phương châm này với quan điểm trong sáng rằng "xây" cũng để "chống" và trong “chống” cũng để “xây”, nên đã có hàng trăm vụ việc tiêu cực được đưa lên báo đều phản ánh đúng bản chất vụ việc, không có vụ lợi cá nhân, được dư luận đồng tình. Mặc dù quá trình Báo Minh Hải chống tiêu cực cũng có một số lãnh đạo nghi ngại về hiệu ứng của nó, nhưng qua thực tiễn báo chí chống tiêu cực được đại đa số lãnh đạo các cấp và đông đảo công chúng ủng hộ, công nhận sự cần thiết của báo chí chống tiêu cực và hiệu quả của báo chí chống tiêu cực mang lại.

Vấn đề rất quan trọng là Ban Biên tập luôn quan tâm đổi mới nội dung "hình thù" tờ báo. Trên cơ sở đó nâng sức hấp dẫn thu hút độc giả, tạo cơ hội đẩy mạnh và đổi mới phương thức phát hành để đưa ấn phẩm báo chí rộng rãi trong khu vực và đưa đến vùng sâu vùng xa, vùng căn cứ cách mạng trong tỉnh.

Tờ báo thường kỳ thời điểm này 4 trang, nếu có vấn đề "nóng" thì tăng lên 6 hoặc 8 trang và sau xin giấy phép lên hẳn 8 trang/kỳ, xác lập nhiều chuyên mục như: Xây dựng Ðảng, đoàn thể, chính quyền, về văn hóa - xã hội, về kinh tế, về pháp luật, có hẳn chuyên mục người tốt - việc tốt liên tục, đặc biệt là chuyên mục Diễn đàn Nhân dân... Ngoài ra, trước các vấn đề thời sự quan trọng đặc biệt báo có thể tăng trang chuyển tải chuyên đề, trong đó có 2 trang gây ấn tượng lớn nhất. Ðó là trang nhất luôn chứa đựng nội dung nóng bỏng, trên đầu trang in tít lớn, đậm nét những tin quan trọng, tính thời sự quan trọng; ở dưới góc trái thường xuyên in xã luận trong khuôn phi lê đậm với nội dung chỉ đạo thực hiện chủ trương của Ðảng, Nhà nước quyết liệt và cấp bách. Ðặc biệt ở góc phải phía dưới trong phi lê mỏng thường xuất hiện bài điều tra ngắn (khi cao trào đổi mới báo chí, vị trí này dành cho tin bài mục Những việc cần làm ngay). Chuyên mục này nêu vấn đề nóng bỏng, thiết thân về tâm tư nguyện vọng hằng ngày của cuộc sống, khi cầm tờ báo xem, bạn đọc luôn chăm chú chuyên mục này đầu tiên.

Trang 2 ưu tiên dành trọn cho Diễn đàn Nhân dân. Chuyên mục cũng là chuyên trang này như một "câu lạc bộ" tổng hợp chuyển tải chủ trương, chính sách cập nhật, mặt khác, đó là nơi bày tỏ tâm tư nguyện vọng, khuất tất, oan ức trong lòng mọi người và góp phần giải tỏa sự tranh chấp trong đời sống. Từ Diễn đàn Nhân dân, các sở, ngành và địa phương có liên quan đến nội dung bạn đọc đặt vấn đề thì phải trả lời, giải quyết và có văn bản trả lời công khai trên Diễn đàn Nhân dân. Thực hiện quy trình này, tòa soạn đóng vai trò trung gian - trọng tài làm cầu nối giữa người có đơn yêu cầu kiến nghị với sở, ngành, địa phương có liên quan. Nếu đơn từ của bạn đọc được công khai mà bên có liên quan không giải đáp, không giải quyết, giải quyết không thỏa đáng, hoặc im lặng thì tòa soạn cho phóng viên điều tra công khai trên báo. Qua Diễn đàn Nhân dân khai thác được nhiều đề tài phản ánh, điều tra hoặc phóng sự điều tra hấp dẫn. Những địa phương, cá nhân bị ý kiến bạn đọc nêu trên Diễn đàn Nhân dân mà không xử lý đầy đủ trách nhiệm đều được tòa soạn có công văn nhắc nhở, phê phán; nếu những vấn đề có sai phạm nghiêm trọng thì tòa soạn sẽ thông tin bằng bài viết tóm tắt đầy đủ và hoàn chỉnh vụ việc. Cuối cùng buộc họ phải trả lời, giải quyết, xử lý.

Ðối với Tòa soạn Báo Minh Hải lúc đó, nội dung các trang khác có thể chỉ thông qua các trưởng phòng, nhưng tuyệt đối trang nhất và trang 2, đặc biệt là chuyên mục Diễn đàn Nhân dân nhất thiết phải được Phó tổng biên tập Thường trực hoặc Tổng Biên tập duyệt mới được đăng trên báo.

Phải nói rằng, khi lịch sử đi qua, chúng ta nhìn lại quá khứ, đối chiếu cuộc sống hôm nay, trong lòng chúng ta rực sáng niềm tin, nhiệm vụ báo chí phải giữ vững "xây" gắn liền với "chống". Ðó có lẽ là quy luật trong chức năng nhiệm vụ của báo chí mọi thời kỳ.

Có thể khẳng định rằng, chỉ trong thời gian chưa đầy 7 năm, với sự nỗ lực mạnh mẽ, vừa bồi dưỡng, đào tạo nhân lực, vừa xây dựng cơ sở vật chất - kỹ thuật tốt nhất có thể trong hoàn cảnh đất nước còn nghèo khó của thời quan liêu bao cấp và chiến tranh biên giới, để từ đó hoàn thiện cơ chế vận hành tờ báo năng động, hiệu quả, chất lượng, tạo đà không ngừng phát triển cho cả sau này, Báo Minh Hải đã lập nên một kỳ tích như sự lột xác làm thay đổi diện mạo tờ báo của Ðảng bộ tỉnh nhà. Lực lượng chuyên môn được bồi dưỡng, đào tạo và rèn luyện trong tác nghiệp từ thực tiễn cuộc sống nhanh chóng trưởng thành. Từ số lượng chỉ 5-7 phóng viên, biên tập viên chỉ kinh qua bồi dưỡng ngắn hạn hoặc truyền nghề qua đồng nghiệp, đến năm 1983, Báo Minh Hải có hơn 20 cán bộ, phóng viên có trình độ đại học và trung cấp báo chí. Ðội ngũ làm báo có bản lĩnh làm chủ nghiệp vụ: Vững tiêu chí của người làm báo cách mạng, kiên định mục tiêu chiến đấu trên mặt trận chính trị - tư tưởng, điều quan trọng nữa là đội ngũ làm báo luôn đoàn kết một lòng, chấp hành nghiêm tổ chức kỷ luật, đứng vững trên vị trí chiến đấu nên vượt qua được những cản trở chủ quan duy ý chí từ nhận thức quan liêu của một bộ phận cán bộ lãnh đạo bảo thủ, kìm hãm những đột phá đổi mới. Dù đời sống vật chất của người làm báo đầy khó khăn, thiếu thốn (cả phương tiện tác nghiệp cũng thiếu và lạc hậu), chỗ nơi ăn ở, làm việc tạm bợ, nhuận bút thấp (có khi 6 tháng mới có)..., nhưng đội ngũ làm báo chưa hề ngại khó khăn gian khổ trong quá trình đi thực tế tác nghiệp. Và những cản trở khác như hăm he, đe dọa, kể cả sự mua chuộc, cám dỗ của những đối tượng bị phanh phui tiêu cực... nhưng chưa một biên tập viên, phóng viên nào sa ngã, chùn bước bỏ cuộc.

Bên cạnh lập trường chính trị vững vàng, tình yêu quê hương vô tận, lòng say mê nghề nghiệp hết mình, sự trưởng thành của thế hệ làm báo non trẻ này chính là nhờ sự giáo dục, rèn luyện, dìu dắt tận tình, đầy trách nhiệm của Chi bộ, Ban Biên tập và các đồng chí trưởng, phó phòng đã trưởng thành trong cuộc chiến đấu giải phóng đất nước. Khi nói điều này, chúng ta không thể không nhắc đến "vai trò cá nhân lãnh đạo trong lịch sử", đó là vai trò đồng chí Nhà báo Phạm Văn Tri (Bảy Minh). Ông là đồng chí Bí thư Chi bộ và là Phó tổng biên tập Thường trực phụ trách tòa soạn liên tục xuyên suốt nhiều năm. Trước hết chính ông là "tác giả" đề xuất xây dựng Nghị quyết liên tịch của Chi ủy và Ban Biên tập tạo bước ngoặt lịch sử trong phát triển Báo Minh Hải từ năm 1978-1979. Chính ông cũng là người "cầm trịch" Diễn đàn Nhân dân, từ đó khởi xướng và vào cuộc đấu tranh chống tiêu cực quyết liệt, nảy lửa trên mặt báo. Vì công lý, vì công bằng, ông kiên định và dũng cảm đứng về lẽ phải, về quần chúng Nhân dân, về những người yếu thế mà đấu tranh chống mọi biểu hiện tiêu cực, bất chấp sự đụng chạm với quyền lực có thể làm ảnh hưởng đến sự tiến thân của mình. Công lý và công bằng đối với Nhân dân là hạnh phúc của ông. Dù chỉ là Phó tổng biên tập Thường trực phụ trách cơ quan và vận hành gần 20 năm, chưa hề giữ chức Tổng Biên tập 1 ngày, nhưng đội ngũ những người làm báo qua các thế hệ từ Báo Minh Hải và cả đến bây đều nhớ đến ông, biết ơn ông về sự dìu dắt nhân cách sống đến bản lĩnh, kỹ năng nghề nghiệp, trong đó có lòng trung thực, niềm tin chế độ và tình thương đồng bào, đồng chí vô bờ bến. Ông cùng phóng viên đi thực tế điều tra tiêu cực, lên phương án đấu tranh, củng cố chứng lý giải quyết vấn đề; từ sự gần gũi với phóng viên, ông sâu sát tâm tư, hoàn cảnh gia đình và khả năng sở trường nghề nghiệp của họ, qua đó giúp đỡ, động viên họ lúc khó khăn, phân công việc hợp lý, khai thác hiệu quả khả năng từng người. Ông chăm chút biên tập nâng chất lượng tin bài cho từng phóng viên, cộng tác viên để họ có cơ hội đóng góp nhiều hơn trên tờ báo. Qua những lần như vậy, người cầm bút được ông giúp đỡ cảm nhận được về chuyên môn, họ tự tin và phấn khởi hơn.

Ông Bảy Minh và Chi ủy lúc bấy giờ chủ trương cán bộ, phóng viên phải bám cơ sở để hiểu đời, qua đó mà học việc, học đời. Còn nhớ khi phong trào cải tạo nông nghiệp ở Giá Rai với các xã Long Ðiền Ðông C, Long Ðiền Ðông A, hay vụ Bảy Liên Xô ở Long Ðiền Ðông K... thì cán bộ, phóng viên Báo Minh Hải đã hòa nhập với đoàn cán bộ tỉnh, Trung ương xuống cơ sở “ăn dầm nằm dề”, các nhà báo sống cùng bà con nông dân, thở bằng khí trời nhưng nuôi dưỡng tinh thần trách nhiệm từ phong trào cách mạng. Hồi đó, Ban Biên tập và Chi ủy cũng đưa ra chế độ thường trú cho các phóng viên. Họ cắm ở huyện hằng tháng trời để ăn cùng dân, làm cùng dân mà hiểu được khát vọng của họ. Việc này báo chí ta thời đó ít nơi nào có, nó thủ tiêu “phóng viên bàn giấy”, tạo ra một anh nhà báo hiểu đời, trải đời, rèn luyện bản lĩnh người làm báo bằng vốn sống.

Cũng cần phải nói thêm rằng, bản thân thế hệ các nhà báo sau chiến tranh là những người bước ra từ chiến tranh, họ nếm trải nhiều nỗi đau, trong đó có máu và nước mắt. Họ hiểu được cái giá của độc lập, tự do, mục tiêu đưa đất nước đi lên, đời sống Nhân dân được cải thiện là mục tiêu lý tưởng của họ. Họ đi viết báo bằng tâm tư sâu nặng như thế nên nó hòa cùng với khát vọng của lớp đàn anh, của ông Bảy Minh và các anh chị đi trước. Chính vì lẽ đó họ học việc rất nhanh.

Nhờ đó, không chỉ có những phóng viên trẻ được đào tạo trường lớp nhanh chóng trưởng thành, mà còn xuất hiện những trường hợp ngoại lệ chưa từng qua trường lớp đột biến trở thành người xuất sắc. Ðó là Nhà báo Phạm Minh Phượng (Tám Phượng), Tổ trưởng Tổ Công tác bạn đọc và chuyên mục Diễn đàn Nhân dân, vốn xuất thân từ bộ đội rồi làm công tác thanh vận, chưa từng qua một lần tập huấn nghề báo. Nhưng đồng chí Phạm Văn Tri mạnh dạn phân công Phượng đảm nhiệm chuyên mục thế trận này của tòa soạn. Và một thực tế đã minh chứng bản lĩnh của Tám Phượng. Trước vụ cưỡng chế lấy nhà sai trái, Tám Phượng kiên quyết tranh đấu đến cùng, thậm chí gặp trực tiếp Bí thư Tỉnh ủy để bày tỏ quan điểm, rồi kiên trì đeo bám giành lại công bằng, giành lại căn nhà cho bà Ðậu ở Phường 1, thị xã Bạc Liêu. 18 năm sau chân lý mới được sáng tỏ. Lúc Tòa soạn Báo Minh Hải dời trụ sở về Cà Mau, sáng sớm bà Ðậu từ Bạc Liêu xuống, vào cơ quan ôm Tám Phượng khóc ròng: "Tui được trả lại nhà rồi chú Tám ơi!”. 18 năm đó, ít gì. Với Phạm Minh Phượng, việc phát hiện, điều tra làm tham mưu cho thường trực Ban Biên tập đấu tranh thắng lợi vụ Xe - nhà - vuông tôm ở Ðầm Dơi cũng là một kỳ tích. Hay như phóng viên Phan Trung Nghĩa, phóng viên mới vào cơ quan chưa qua đào tạo, lại nói lắp (cà lăm) là nhược điểm không thể chọn làm phóng viên. Có vị lãnh đạo đòi đưa Nghĩa về làm công nhân xí nghiệp giấy thì Phạm Văn Tri kiên quyết giữ lại tòa soạn, vì cũng nhờ qua gần gũi ông biết Nghĩa yêu nghề chân thành, có thể theo nghề đến cùng và ông cũng thấu được ở Nghĩa có nét đặc trưng riêng, mà với kinh nghiệm nghề nghiệp và từng trải nghề văn chương như ông mới biết. Quả thật, cuối năm đó tổ công tác đi làm báo xuân có Nghĩa. Tưởng chỉ cho Nghĩa đi thực tập ai ngờ tờ báo xuân năm đó bài báo "Vĩnh Lộc bây giờ trong điệu múa Lâm thôn" ngoài kế hoạch của Nghĩa được đánh giá là một trong số bài báo xuân hay nhất. Từ đó, không lâu sau Nghĩa thường xuyên có phóng sự hay, vài năm sau Nghĩa là cây bút phóng sự và bút ký báo chí chủ lực của Báo Minh Hải, để rồi nghiễm nhiên trở thành nhà văn Việt Nam được nhiều nhà văn tầm cỡ tấm tắc: "Phan Trung Nghĩa có phong cách văn chương độc đáo hiếm thấy, nhất là anh viết về miền quê Nam Bộ”.

Báo Minh Hải cũng là chiếc nôi rèn luyện thêm 2 nhà văn Việt Nam sau này là Võ Ðắc Danh và Trịnh Bích Ngân, hiện là Chủ tịch Hội Nhà văn TP Hồ Chí Minh.

Có thể nói, thời điểm sau chiến tranh, từ năm 1975-1985, Báo Cà Mau - Bạc Liêu rồi Báo Minh Hải là “môi trường sinh động”, “cái lò” rèn luyện, đào tạo nên tâm hồn, tính cách, bản lĩnh, kỹ năng nghề nghiệp cho thế hệ các nhà báo sau chiến tranh trở thành thế hệ lãnh đạo báo chí Bạc Liêu, Cà Mau mà chúng ta có thể kể lên như: Nguyễn Bé, Phó chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam; Nguyễn Duy Hoàng, Tổng Biên tập, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam tỉnh Bạc Liêu; Phạm Phi Thường, Giám đốc Ðài Phát thanh - Truyền hình Cà Mau, Giám đốc Ðài Truyền hình Việt Nam khu vực đồng bằng sông Cửu Long; Ðỗ Kiến Quốc, Giám đốc Ðài Phát thanh - Truyền hình Cà Mau; Nguyễn Chiến, Tổng Biên tập Báo Cà Mau; Trần Chí Thành, Chủ tịch Hội Văn học - Nghệ thuật Bạc Liêu; Lê Hiền, Phó tổngbiên tập Báo Cà Mau; Ngô Hải, Phó tổng biên tập Báo Cà Mau; Ðặng Anh Rô, Phó chủ tịch Liên Hiệp hội Văn học - Nghệ thuật Bạc Liêu; Phan Trung Nghĩa, Phó chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam tỉnh Bạc Liêu... và nhiều nhà báo tài danh khác.

Ðến năm 1985, Báo Minh Hải di dời về Cà Mau, được bổ sung 2 đồng chí lãnh đạo, báo đã bước sang một trang khác. Cái còn đọng lại ở Báo Minh Hải trong 10 năm sau chiến tranh là từ một tờ báo gần như tay trắng trong chiến khu ra, với những con người học hành không nhiều, chỉ có thực tiễn và lòng yêu quê hương, yêu nghề, họ đã làm cho tờ báo vận động phát triển kỳ diệu về nhân lực, cơ sở vật chất kỹ thuật, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ chính trị lúc bấy giờ. Trở thành tờ báo đầy sức sống với sức mạnh đương đầu với cái ác, cái xấu, dũng mãnh trong chống tiêu cực, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ đổi mới của Ðảng, khát vọng dân chủ hóa của Nhân dân và tự do ngôn luận của báo chí.

Tờ báo ấy đã trở thành chiếc nôi đặc biệt rèn luyện nên thế hệ lãnh đạo báo chí kế tục và nhiều tài danh của báo chí, văn chương.

Như hợp rồi lại tan, cuối năm 1997, tỉnh Minh Hải tách ra, 2 tỉnh Cà Mau, Bạc Liêu tái lập, từ đó 2 Báo Cà Mau và Bạc Liêu lại hình thành. Một hành trình mới mở ra cho 2 tờ báo, nhưng cái khác với 2 tờ báo trước khi sáp nhập năm 1976 là đội ngũ dù mới "ra riêng" đã rất hùng hậu và trưởng thành qua 10 năm dưới mái nhà chung - Báo Minh Hải.

Xốc lại đội hình, Báo Cà Mau với trụ sở mới, đội ngũ chuyên môn được đào tạo chính quy liên tục được bổ sung. Ngoài việc chọn cử nhân báo chí mới ra trường, Báo Cà Mau còn năng động với phương châm luân phiên vừa học vừa làm để chuẩn hóa đội ngũ cán bộ, phóng viên; để đa dạng hóa năng lực phóng viên, Báo Cà Mau còn tuyển chọn nhiều sinh viên ngành luật, ngân hàng, thủy sản, nông nghiệp về vừa làm vừa phổ cập nghiệp vụ báo chí. Với phương châm đó, gần 18 năm tái lập, ngày nay, 100% cán bộ, phóng viên Báo Cà Mau đã được chuẩn hóa đại học, có những phóng viên sở hữu văn bằng 2, đáng mừng trong số đó có gần 20 Thạc sĩ Báo chí.

Với sự quan tâm của Tỉnh ủy, kinh phí hoạt động cho báo, trong đó có nhuận bút được cải thiện, với lực lượng chuyên môn được chuẩn hóa năng nổ, nhiệt huyết, Báo Cà Mau không ngừng đổi mới nội dung, hình thức, tờ báo từ mỗi tuần 2 kỳ, mỗi kỳ 8 trang, hiện nay Báo Cà Mau phát hành 5 kỳ, mỗi kỳ 12 trang, in 4 màu. Bên cạnh còn có Báo Cà Mau Online cập nhật 24/7. Trong công tác tuyên truyền, Báo Cà Mau phối hợp với các sở, ngành, huyện, thành phố mở nhiều chuyên trang, chuyên mục nhằm tiếp cận, định hướng cuộc sống nhanh nhạy, hiệu quả. Từ giữ vững và nâng cao chất lượng tờ báo, phóng viên Báo Cà Mau hằng năm luôn đoạt giải cao ở Trung ương, khu vực và các cuộc thi do sở, ngành phát động...

Trong quá trình phát triển đi lên của Báo Cà Mau từ sau tái lập đến nay, có một sự kiện mang tính đặc thù mà cũng đáng phát huy. Ðó là việc sáp nhập Báo Cà Mau và Báo ảnh Ðất Mũi vào năm 2021. Có thể cho là đặc thù, vì cả nước, duy nhất chỉ Cà Mau có tờ báo ảnh, ngoài tờ Báo ảnh Việt Nam của Thông tấn xã Việt Nam. Nay Báo ảnh Ðất Mũi sáp nhập về Báo Cà Mau, trong 5 ấn phẩm cũ, Báo Cà Mau có tờ cuối tuần mang tên Ðất Mũi. Việc sáp nhập 2 tờ báo làm nên sự giao thoa ưu việt mà không phải tờ báo Ðảng địa phương nào cũng có được. Trước đây, Báo Ðất Mũi chuyên tâm sâu về ảnh, phần bài viết chưa quan tâm đúng mức; ngược lại, Báo Cà Mau quan tâm sâu bài vở nên khiếm khuyết ảnh, nếu không nói là khủng hoảng ảnh. Từ ngày 2 tờ báo sáp nhập, phát huy được thế mạnh, khắc phục khiếm khuyết của mỗi tờ báo, làm cho Báo Cà Mau có sự nhảy vọt về chất, tính hấp dẫn được nâng lên rõ nét. Sự thành công này trước hết là nhờ sự chỉ đạo sáng suốt, sát sao của Tỉnh ủy, UBND tỉnh, Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy (nay là Ban Tuyên giáo và Dân vận Tỉnh ủy), các đồng chí nguyên lãnh đạo Tỉnh ủy, Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy, nhà báo lão thành tâm huyết, cụ thể và trực tiếp là sự đoàn kết, vượt qua khó khăn thách thức để vươn lên của Ðảng ủy, Ban Biên tập và cán bộ, phóng viên, nhân viên - đội ngũ từ 2 báo vừa nhập lại.

Sự trưởng thành có tính thay đổi về chất ấy để có một tờ báo tầm vóc như Báo Cà Mau hôm nay không chỉ là niềm tự hào của những người làm báo ở cực Nam Tổ quốc, mà đó còn là bài học quý giá để mai này dù có thể sáp nhập với Ðài Phát thanh - Truyền hình hay phải sáp nhập với báo - đài tỉnh mới nhập về, chúng ta vẫn vững niềm tin vào thành công mới.

Chúng ta đang sống trong niềm hân hoan và những tâm đắc sâu sắc về kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam. Với sự đóng góp đầy nhiệt huyết và cả máu xương gần 80 năm, có nhiều nhà báo là liệt sĩ, thương binh, trong đó có 3 nhà báo là anh hùng liệt sĩ, Báo Cà Mau rất tự hào là một bộ phận xứng đáng của nền báo chí cách mạng Việt Nam trải qua 100 năm kiên cường, xung kích trên mặt trận tư tưởng dưới ngọn cờ vẻ vang của Ðảng quang vinh./.

Nhà báo Nguyễn Bé

Nguyên Tổng Biên tập Báo Cà Mau, nguyên Phó chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam.