Bằng cấp ngành y: 50 năm qua, hai bộ chưa tìm được tiếng nói chung

Mâu thuẫn trong đào tạo

Theo quan điểm của Bộ GD&ĐT, đạo tạo bác sĩ nội trú chỉ là đào tạo nghề.

Trong báo cáo gửi đại biểu Quốc hội, giải trình, tiếp thu ý kiến về dự án Luật Giáo dục ĐH (sửa đổi), Bộ GD&ĐT lí giải quan điểm về việc không xếp chương trình bác sĩ nội trú (BSNT), chuyên khoa I (CKI), chuyên khoa II (CKII) nằm trong khung cơ cấu hệ thống giáo dục quốc dân hay khung trình độ quốc gia. Quan điểm của Bộ GD&ĐT, đây là đào tạo nghề, nhằm tích lũy năng lực thực hành và công nhận chuyên khoa. Mục tiêu các chương trình này tập trung đào tạo kĩ năng hành nghề được kiểm chứng trong môi trường bệnh viện. Đào tạo thạc sĩ, tiến sĩ yêu cầu cấu trúc theo hệ thống tín chỉ chuẩn hóa, viết luận văn, luận án và có sản phẩm nghiên cứu, công bố khoa học.

“Nếu quy đổi BSNT, CKI, CKII thành trình độ sau ĐH sẽ làm lệch hệ thống bằng cấp, phá vỡ tính thống nhất của khung trình độ quốc gia; làm mờ ý nghĩa của bằng thạc sĩ, tiến sĩ; gây khó khăn trong công nhận văn bằng và chuyển đổi tín chỉ quốc tế”, Bộ GD&ĐT cảnh báo. Bộ viện dẫn mô hình đào tạo tại các nước như Mỹ, Đức, Australia… nội trú là giai đoạn đào tạo thực hành chuyên khoa, kết thúc bằng chứng nhận hành nghề, không phải học vị, học thuật.

Về thiết kế chương trình, hiện tại, các chương trình đào tạo BSNT, CKI, CKII là đào tạo nghề nghiệp mang tính năng lực thực hành, cấu trúc không giống đào tạo thạc sĩ, tiến sĩ với môn học tiên quyết, môn học cốt lõi, kĩ năng nghiên cứu, sản phẩm nghiên cứu, đóng góp mới. Đào tạo chuyên khoa y tế gắn chặt với chuẩn năng lực hành nghề, đạo đức nghề nghiệp và an toàn người bệnh. Những yêu cầu này không thể thay thế cơ chế bảo đảm chất lượng học thuật thông thường như kiểm định chương trình hay chuẩn đầu ra hoặc ngược lại.

Nếu chuyển các chương trình đào tạo chuyên sâu trong y học sang hệ thống giáo dục sau ĐH thuộc giáo dục quốc dân, việc kiểm định và đánh giá có nguy cơ tách rời môi trường hành nghề thực tiễn, dẫn đến suy giảm tính chuyên nghiệp, hiệu quả đào tạo và tiềm ẩn rủi ro. Mặt khác, việc xếp BSNT, CKI, CKII vào trình độ sau ĐH như thạc sĩ, tiến sĩ sẽ tạo ra tiền lệ đối với các lĩnh vực khác như văn hóa, nghệ thuật, thể thao thành tích cao, an ninh, quốc phòng, hàng không, hàng hải, công an, tòa án, kiểm sát…

Trước quan điểm của Bộ GD&ĐT, đại biểu Quốc hội Nguyễn Tri Thức, Thứ trưởng Bộ Y tế khẳng định, việc xem đào tạo BSNT, CKI, CKII như chứng chỉ hành nghề là chưa đúng. Hiện nay, sau khi tốt nghiệp cử nhân y khoa, bác sĩ chia thành hai nhóm. Nhóm đầu tiên theo hướng giảng dạy ở các trường ĐH, thiên về học thạc sĩ, tiến sĩ. Nhóm thứ hai học CKI, CKII, BSNT làm bác sĩ tại các cơ sở khám chữa bệnh. Trong đó, lực lượng BSNT là tinh hoa của tinh hoa trong ngành y. Vì vậy, xem CKI, CKII, BSNT như đào tạo chứng chỉ hành nghề là không chính xác.

Hơn 50 năm qua, những tranh luận về việc công nhận văn bằng trong đào tạo BSNT, CKI, CKII do sự thiếu thống nhất giữa Bộ Y tế, Bộ GD&ĐT đã khiến hàng nghìn bác sĩ trẻ rơi vào vòng luẩn quẩn của các quy định chồng chéo. Đây là nhóm học viên được đào tạo theo chuẩn thực hành lâm sàng cao nhất của hệ thống y khoa Việt Nam, nhưng lại chưa có một “trọng tài” đứng ra xác lập khung và chuẩn văn bằng thống nhất.

Năm 2021, báo Tiền Phong có bài viết “Bị cấp thiếu bằng, bác sĩ nội trú kêu cứu” để phản ánh thực tế tréo ngoe hiện nay đối với đào tạo y khoa. BSNT, CKI, CKII không nằm trong khung năng lực trình độ quốc gia và do đó, không có cơ sở để tính lương, học tiếp tiến sĩ để giảng dạy...

Cần sự thống nhất

GS.TS Lê Ngọc Thành, Hiệu trưởng Trường ĐH Y dược (ĐH Quốc gia Hà Nội), Chủ tịch Hội đồng Giáo sư ngành Y, Chủ tịch Hội Phẫu thuật Tim mạch và Lồng ngực Việt Nam phân tích, chương trình đào tạo BSNT đã bao hàm toàn bộ nội dung chương trình thạc sĩ, CKI, ngoài ra thời gian thực hành sâu hơn, vất vả hơn nhiều chương trình thạc sĩ, CKI.

GS.TS Lê Ngọc Thành (đứng ngoài cùng bên trái) thăm khám bệnh nhân Ảnh: HOA BAN

GS. Lê Ngọc Thành cho rằng đang có sự nhầm lẫn trong đối sánh với quốc tế. Các nước tiên tiến trên thế giới, ngành y khoa đào tạo cơ bản giống Việt Nam, giai đoạn cơ bản (đào tạo đại học), giai đoạn chuyên sâu (CKI, CKII, BSNT). Giai đoạn chuyên sâu do Bộ Y tế đảm nhận nhưng nằm trong hệ thống giáo dục quốc dân. Tại Việt Nam, đào tạo chuyên sâu không nằm trong hệ thống giáo dục quốc dân nên mới nảy sinh những tranh cãi. Trong khi tiến sĩ, thạc sĩ y khoa lại nằm trong hệ thống này.

Để tránh những bất cập, GS. Lê Ngọc Thành đề nghị giai đoạn đào tạo chuyên sâu của y khoa phải được đưa vào hệ thống. Nhưng bác sĩ CKI muốn học thạc sĩ, bác sĩ CKII muốn học tiến sĩ, có thể học bổ sung thêm các mô-đun còn thiếu và bảo vệ luận văn, luận án để có bằng. "Vì nội dung đào tạo CKI gần giống chương trình thạc sĩ, chỉ khác không làm luận văn tốt nghiệp. Nội dung chương trình đào tạo bác sĩ CKII gần giống chương trình đào tạo tiến sĩ, thậm chí luận văn tốt nghiệp có bố cục như luận án tiến sĩ), điểm khác là một số môn phụ trợ, chuyên đề, bài báo khoa học bắt buộc…. vì đào tạo chủ yếu tập trung tay nghề”, ông Thành nêu.

Điểm cốt lõi hiện nay do chưa có trọng tài. Ông Thành khẳng định, lí do hai bộ đưa ra đều có lí nhưng không theo thông lệ quốc tế. Ông mong Chính phủ chủ trì, triệu tập Bộ Y tế, Bộ GD&ĐT, Bộ Nội vụ, Bộ Tài chính, Bộ Tư pháp… để cùng bàn thảo, đưa ra chính sách thống nhất và hợp lí nhất. Đào tạo y khoa rất dài, ít nhất 7 năm, các quy định bằng cấp không thống nhất, gây khó cho người học và cơ quan quản lí. Những bất cập về chất lượng khó có thể truy xét trách nhiệm thuộc về ai.

Giờ thực hành của sinh viên khối ngành sức khỏe Ảnh: NGHIÊM HUÊ

Trong đào tạo y khoa, chương trình đào tạo tiến sĩ, thạc sĩ hướng tới phương pháp luận, tư duy nghiên cứu, xuất bản khoa học và đóng góp học thuật; chương trình đào tạo BSNT, CKI và CKII thiết kế rèn kĩ năng thực hành chuyên sâu, năng lực xử lí bệnh lí phức tạp, tham gia các quy trình can thiệp, cấp cứu, thủ thuật, những nhiệm vụ trực tiếp gắn với sinh mạng bệnh nhân. Đặc biệt, đào tạo BSNT gắn với bệnh viện (người học ở nội trú tại bệnh viện để học). Họ không học, nghiên cứu kiến thức hàn lâm mà tập trung kiến thức, kĩ năng hành nghề thực tế, được dạy theo phương pháp cầm tay chỉ việc. Chính sự vênh này đã tạo ra điểm nghẽn khiến các chương trình chuyên sâu của y khoa khó được xếp vào bậc đào tạo học thuật truyền thống của hệ thống giáo dục quốc dân.

Nếu xếp BSNT tương đương thạc sĩ, tiến sĩ, chuẩn học thuật bị phá vỡ. Nhưng nếu đưa ra ngoài hệ thống, những giá trị thực tế của y khoa vốn cao hơn nhiều các ngành khác sẽ bị coi nhẹ. Sự chông chênh trong hệ thống dẫn đến một thực tế khiến những người trong cuộc khó chấp nhận: BSNT trực ngày đêm tại bệnh viện, xử lí hàng trăm ca bệnh trong 3 năm học nhưng lại không được công nhận tương đương với một luận văn thạc sĩ kéo dài vài chục trang giấy, thời gian đào tạo chỉ 2 năm.

Nghiêm Huê