'Bản năng phi thường': Những chú chó đi lạc tìm đường về nhà như thế nào?

Ảnh minh họa. (Nguồn: National Geographic)

Năm 2015, Georgia May, một chú chó được cứu hộ, đã đi bộ 35 dặm (56km) về nhà sau khi bị lạc trong một chuyến đi bộ đường dài ở San Diego, California.

Laser, chú chó săn thỏ đã trở về khu phố Winnipeg, Manitoba, của mình vào năm 2010, sáu tuần sau khi bị lạc khỏi gia đình trong một màn bắn pháo hoa cách đó 50 dặm (80km).

Trở lại năm 1924, Bobbie, một chú chó lai collie bị lạc khỏi gia đình trong một chuyến đi đường dài, cũng đã tìm được đường về nhà ở Silverton, Oregon. Chú chó đã trải qua quãng đường 2.800 dặm (4.506km) từ Indiana trong sáu tháng và băng phải qua nhiều dãy núi.

Làm thế nào những chú chó làm được điều “phi thường” như vậy? - Các chuyên gia cho biết đó là nhờ chúng sở hữu bản năng tìm đường về nhà và các giác quan nhạy bén.

“Bản đồ tinh thần”

Theo National Geographic, khả năng tìm đường về nhà của loài chó có thể được thừa hưởng từ tổ tiên của chúng - loài sói xám. Những con sói đã lang thang trên những vùng đất rộng lớn trên khắp Á-Âu, nơi loài chó lần đầu tiên được thuần hóa.

Giống như con người, "chó dường như có thể xây dựng bản đồ tinh thần [tạm hiểu: hình ảnh mô tả trực quan trong tâm trí] về môi trường của chúng" - Zazie Todd, tác giả của cuốn “Bark! The Science of Helping Your Anxious, Fearful, or Reactive Dog,” cho biết.

"Có khả năng ‘bản đồ tinh thần’ về môi trường của chó hơi khác so với chúng ta, vì nó có thể bị chi phối bởi mùi hương."

Theo dõi, hoặc lần theo dấu vết mùi hương, là cách chó sử dụng để định hướng môi trường xung quanh. Chó có khứu giác mạnh hơn chúng ta từ 10.000-100.000 lần, giúp chúng có khả năng đánh hơi mọi thứ, từ chất nổ đến COVID-19 hay bệnh tiểu đường.

Chó cũng có thể nhận ra các địa điểm quen thuộc bằng thị giác, khứu giác và âm thanh.

Bridget Schoville, Giám đốc cấp cao về khoa học hành vi tại Hiệp hội Phòng chống ngược đãi động vật Mỹ (ASPCA), cho biết một số chú chó có thể định hướng bằng cách nhận ra vị trí tương đối của một điểm mốc quen thuộc so với nhà của chúng, và vị trí hiện tại của chúng so với điểm mốc đó.

“Từ những điểm tham chiếu đó, chúng có thể đi theo một con đường khá thẳng về nhà.”

Hiệu chỉnh “la bàn sinh học”

Các loài chim di cư, cá hồi và cá voi là một số ít loài động vật có thể “nhận dạng” từ trường của Trái Đất. Chó cũng có thể sở hữu khả năng khó hiểu này.

Trong một nghiên cứu được công bố vào năm 2020, các nhà nghiên cứu ở Cộng hòa Séc đã “tuyển” 27 chú chó săn tham gia một thí nghiệm kéo dài ba năm.

Trong hơn 600 thử nghiệm thực địa, các nhà khoa học đã gắn máy theo dõi định vị toàn cầu (GPS) và camera vào những chú chó trước khi thả chúng vào một khu rừng xa lạ.

Sau đó, họ theo dõi những chú chó khi chủ gọi chúng trở về nhà. Tất cả những chú chó trong nghiên cứu đều chạy trung bình gần một dặm (1,6km) vào rừng.

Hơn một nửa (60%) những chú chó trong nghiên cứu đã dùng khứu giác để đánh hơi lại các bước chân của chúng và tìm đường trở về với người huấn luyện.

Nhưng 30% những chú chó khác đã “làm cách khác”: Chúng dùng “chiến lược” do thám - đi theo một tuyến đường mới bắt đầu bằng cách chạy một quãng ngắn dọc theo trục Bắc-Nam của khu rừng, bất kể người huấn luyện chúng ở đâu.

Không có bất kỳ tín hiệu thị giác quen thuộc nào để sử dụng, những chú chó trong nghiên cứu có khả năng định hướng bằng từ trường của Trái Đất.

Ảnh minh họa. (Nguồn: National Geographic)

Các nhà nghiên cứu gọi “chiến lược” này là "chạy theo la bàn." Theo cách này, những chú chó chú chó tìm thấy chủ nhanh hơn nhiều so với những chú chó chỉ đánh hơi mùi hương của chủ. Các tác giả kết luận chó có thể kết hợp “bản đồ tinh thần” với từ trường để định hướng khi bị lạc.

"Chúng tôi vẫn chưa tìm thấy bằng chứng thuyết phục nào cho thấy những chú chó dùng tín hiệu từ trường để định hướng, nhưng đây là lời giải thích hợp lý nhất" - đồng tác giả nghiên cứu Hynek Burda, Giáo sư danh dự ngành động vật học tại Đại học Duisberg-Essen của Đức, cho biết.

Chó cũng có thể kết hợp các phương pháp cảm giác này. Mặc dù cách đánh hơi chậm hơn so với việc do thám, nhưng trong một số trường hợp, nó có thể an toàn hơn.

"Gắn bó với con người"

Burda cho biết có thể chuyển đổi giữa các “chiến lược” khác nhau, tuy nhiên nhìn chung, "hầu hết các chú chó không có khả năng học hỏi, tích lũy kinh nghiệm để về nhà từ những nơi xa xôi và xa lạ.”

Khi các giống chó hiện đại được lai tạo để gần gũi với chủ của chúng, những chuyến đi “kinh ngạc” như những ví dụ kể trên đang trở nên ít phổ biến hơn.

Monique Udell, Giám đốc Phòng thí nghiệm tương tác giữa người và động vật tại Đại học bang Oregon, cho biết: "Những chú chó được nuôi dưỡng cùng con người có thể hình thành mối liên kết với con người tương tự như mối quan hệ gắn bó giữa cha mẹ và con cái.

Và một khía cạnh quan trọng của mối liên kết này là động lực mạnh mẽ để tìm cách đoàn tụ khi bị chia cắt."

Todd nói thêm: "Khi chó bị mất tích, đó là một trải nghiệm kinh hoàng đối với chúng, vì vậy điều quan trọng là giữ cho chú chó của bạn không đi lang thang ngay từ đầu.”

Bạn có thể gắn chip hoặc vòng cổ mang số điện thoại cho chú chó của mình. "Đây là điều hữu ích nhất chúng ta có thể làm để đảm bảo rằng chú chó không phải tìm đường về nhà.” - Todd nói./.

(Vietnam+)