Bản hùng ca 80 năm: Những quyết sách mở ra kỳ tích

Kỳ tích ngành điện thế kỷ XX

Ngày 27/5/1994, tại Trung tâm Điều độ hệ thống điện Quốc gia (A0), Thủ tướng Võ Văn Kiệt ra lệnh đóng điện đường dây 500 kV Bắc - Nam mạch 1 dài 1.487km từ Hòa Bình đến TPHCM, đánh dấu việc thống nhất hệ thống điện ba miền đất nước, chấm dứt tình trạng thiếu điện của miền Nam và miền Trung, giải được bài toán thừa điện ở miền Bắc và mở cửa thu hút đầu tư cho các năm về sau của đất nước. Trao đổi với PV Tiền Phong, Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Việt Nam, ông Trần Viết Ngãi (nguyên Phó trưởng ban thường trực chỉ đạo công trình đường dây siêu cao áp 500kV) cho biết, việc hoàn thành thi công công trình đường dây 500kV, dài 1.487km trong vỏn vẹn 2 năm để cấp điện cho miền Nam đang thiếu điện nghiêm trọng là một kỳ tích không chỉ với những người thợ ngành điện Việt Nam mà cả với thế giới.

Tại thời điểm những năm 90 của thế kỷ XX, ngay cả các nước như Pháp, Úc, Mỹ xây dựng đường dây dài nhất cũng chỉ từ 700-800km và phải mất tới 7-8 năm thi công. Đường dây truyền tải điện siêu cao áp đầu tiên tại Việt Nam có kỹ thuật phức tạp, thi công trên địa bàn khó khăn được chính người Việt thực hiện khi vừa thiết kế vừa thi công và hoàn thành chỉ sau 2 năm, tạo ra nhiều kỷ lục của ngành điện. Dự án đã giúp tiết kiệm 250 tỷ đồng so với luận chứng kinh tế kỹ thuật được Thủ tướng Võ Văn Kiệt phê duyệt (tổng giá trị thực hiện quyết toán công trình là 5.488,39 tỷ đồng, tương đương 544 triệu USD)

Theo ông Ngãi, công trình đường dây 500kV mạch 1 nối liền Bắc - Năm đã khơi nguồn cho tư duy dám nghĩ dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám đối diện cái mới với nhiều chông gai, thử thách. Thủ tướng Võ Văn Kiệt là người đưa ra chủ trương, quyết định, trực tiếp chỉ đạo để công trình thành công tốt đẹp.

Tại thời điểm đó, với tầm nhìn của người đứng đầu Chính phủ, Thủ tướng Võ Văn Kiệt hiểu rằng, việc xây dựng Đường dây 500 kV sẽ kết nối các vùng miền trong cả nước, tạo điều kiện phát triển vùng miền núi, góp phần thu hẹp khoảng cách giữa các vùng miền. Vì vậy, Thủ tướng hạ quyết tâm xây dựng đường dây 500 kV và sẵn sàng chịu mọi trách nhiệm: “Cứ làm, nếu thất bại tôi sẽ từ chức, không để cách chức… Ai đồng tình thì đứng vào hàng ngũ, ai không đồng tình thì đứng ra một bên”. Thủ tướng Võ Văn Kiệt đã đặt ra yêu cầu phải hoàn thành bằng được trong khoảng thời gian chỉ bằng 1/4 thời gian mà các nước trên thế giới vẫn làm…

Sau khi đưa vào vận hành, công trình đã chứng minh được những lợi ích kinh tế vượt trội so với các công trình điện lớn khác, là công trình đầu tiên và duy nhất trong ngành điện thu hồi vốn nhanh nhất, tính đến thời điểm đó. Trong vòng chưa đầy 3 năm đã thu hồi được tổng số vốn đầu tư hơn 500 triệu USD, trong khi dự kiến ban đầu là mất 5-10 năm. Hệ thống truyền tải điện 500 kV tạo điều kiện khai thác các nhà máy điện với hiệu quả kinh tế toàn hệ thống cao hơn hẳn so với các hệ thống truyền tải điện miền riêng biệt trước đây. Tổng chi phí nhiên liệu đã giảm rõ rệt so với giai đoạn chưa có hệ thống hợp nhất. Tỷ lệ nguồn điện dùng nhiên liệu lỏng so với tổng sản lượng điện nhận của miền Nam và miền Trung đã giảm từ 37% năm 1993 xuống 16,6%/năm 1995 nhờ có hệ thống truyền tải điện 500 kV.

Thủ tướng Võ Văn Kiệt thị sát công trường thi công đường dây 500kV Bắc Nam mạch 1Ảnh: Tư liệu EVN

“Chỉ nhìn vào hướng tuyến của đường dây đi, không đơn vị thi công nước ngoài nào dám cam kết làm. Các tuyến đường dây phần lớn đi trên đồi núi. Đặc biệt, tuyến đường từ Hải Vân lên hết đèo Lò Xo là tuyến kinh khủng nhất. Toàn bộ cả khu vực là rừng già với vô vàn cây cổ thụ đường kính hàng mét. Việc chặt cây, mở tuyến đã vô cùng vất vả nhưng việc đúc các móng cột đường dây trên đỉnh đồi, trên lưng chừng núi còn vất vả gấp nhiều lần. Mọi thứ đều thiếu thốn. Hàng vạn bộ đội của Quân khu 4, Quân khu 5, Binh đoàn 12, 15, Quân đoàn 1, 3 và hàng vạn đồng bào các dân tộc đã ngày đêm đổ mồ hôi, công sức, và cả máu để tham gia mở đường. Chỉ riêng việc lo cung ứng thực phẩm, lo cơm ăn, nước uống cho hàng vạn người tham gia “chiến trường” mở đường kéo dây đòi hỏi sự chuẩn bị rất kỹ lưỡng”, ông Ngãi nhớ lại.

Công trình đường dây 500 kV

Việc đúng 30 năm sau khi đường dây siêu cao áp 500 kV Bắc Nam mạch 1 chính thức đóng điện đưa vào vận hành, Sáng 29/8/2024, Thủ tướng Phạm Minh Chính dự lễ khánh thành Dự án đường dây 500 kV mạch 3 từ Quảng Trạch (Quảng Bình) đến Phố Nối (Hưng Yên). Đây là dự án đường dây 500 kV có tổng chiều dài 519 km, 2 mạch với 1.177 vị trí cột, tổng mức đầu tư hơn 22.300 tỷ đồng (gần 1 tỷ USD) sau hơn 6 tháng được hàng chục nghìn cán bộ, nhân viên EVN và các đơn vị thần tốc thi công và hoàn thành và đóng điện từng cung đoạn thành phần.

Đường dây 500kV mạch 3 Ảnh: Nguyễn Bằng

Dự án đường dây 500 kV mạch 3 được hoàn thành trong bối cảnh miền Bắc đối diện nguy cơ thiếu điện cho phát triển kinh tế - xã hội, hệ thống đường dây 500 kV Bắc - Nam và trạm 500kV hiện hữu liên tục đầy và quá tải, nguy cơ không đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia có thể xảy ra. Cùng với việc ngành điện lập kỳ tích mới trong thi công, dự án còn viết tiếp bản hùng ca thời kỳ đổi mới với những dấu ấn của người đứng đầu Chính phủ khi dám quyết, dám làm và “chỉ bàn làm, không bàn lùi”, tạo nên những kỳ tích mới cho ngành điện Việt Nam và đất nước sẵn sàng bước vào kỷ nguyên mới.

Tại Hội nghị trực tuyến của Thường trực Chính phủ với các bộ, ngành và 9 địa phương để thúc đẩy tiến độ thực hiện các dự án Đường dây 500 kV mạch 3 từ Quảng Trạch đến Phố Nối ngày 29/1/2024, Thủ tướng Phạm Minh Chính chỉ rõ: Trước đây, việc xây dựng đường dây 500 kV mạch 1 dài khoảng 1.500 km mất khoảng 2 năm. Do đó, Dự án Đường dây 500 kV mạch 3 từ Quảng Trạch đến Phố Nối dài hơn 500 km nếu vẫn theo tiến độ của mạch 1 sẽ mất thời gian bằng 1/3 của 2 năm. Tuy nhiên, với điều kiện tốt hơn hiện nay về kinh nghiệm, công nghệ, trình độ… thì thời gian thi công phải ngắn hơn nữa, đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước.

Quyết tâm của Chính phủ, Thường trực Chính phủ là hoàn thành, đưa công trình đặc biệt này vào vận hành trong tháng 6/2024. Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh: “Mục tiêu này là áp lực lớn, đòi hỏi phải có quyết tâm cao, hành động quyết liệt, có trọng tâm, trọng điểm, làm việc gì dứt việc đó”. Với việc huy động sức mạnh của cả hệ thống chính trị, tinh thần “chỉ bàn làm, không bàn lùi”, “vượt nắng thắng mưa”, “ăn tranh thủ, ngủ khẩn trương”, thi công “3 ca, 4 kíp”, làm việc xuyên lễ, xuyên Tết, quyết liệt trong chỉ đạo, thực hiện từ Trung ương xuống địa phương, sáng 29/8/2024, dự án đường dây 500 kV mạch 3 từ Quảng Trạch (Quảng Bình) đến Phố Nối (Hưng Yên) chính thức được khánh thành với sự tham dự của Thủ tướng Phạm Minh Chính.

Báo cáo tại buổi lễ khánh thành đường dây 500KV mạch 3, Tổng giám đốc EVN Nguyễn Anh Tuấn chia sẻ, nếu như đường dây 500kV mạch 1 được xây dựng bằng tinh thần dám làm, dám chịu trách nhiệm, đường dây 500kV mạch 2 được xây dựng bằng tinh thần phát huy nội lực và chứng minh khả năng tự cường dân tộc, thì dự án đường dây 500kV mạch 3 được xây dựng trên tinh thần phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị từ các Bộ, ngành, chính quyền địa phương các cấp, người dân đã chung sức, đồng lòng cùng giải quyết khó khăn, đổi mới cách làm.

Thái Đức Hạnh

L.Hoan - Phạm Tuyên