'Bàn chân' Michelangelo bất ngờ lộ diện sau hơn 500 năm

Bên trái: Michelangelo Buonarroti, Nghiên cứu cho Nữ tiên tri Libya (1510-1511). Bên phải: Michelangelo, Nữ tiên tri Libya (1511), một phần của trần Nhà nguyện Sistine. Ảnh: Bảo tàng Nghệ thuật Metropolitan/Bảo tàng Vatican.

Một bức ảnh vẽ "bàn chân" chưa từng được biết đến của Michelangelo đã bất ngờ xuất hiện qua dịch vụ “Yêu cầu ước tính đấu giá” của Christie’s, và ngay lập tức làm rung chuyển giới nghệ thuật.

Khi Giada Damen, chuyên gia tranh vẽ Old Masters của Christie’s mở email, cô hoàn toàn không ngờ rằng một phát hiện chấn động vừa rơi vào hộp thư của mình. Người gửi vốn chỉ tò mò, đã vô tình mang đến một kho báu, bản vẽ nghiên cứu bàn chân chưa từng được ghi nhận của Michelangelo cho quần thể bích họa trần Nhà nguyện Sistine.

Damen nhanh chóng nhận ra bản phác thảo bằng phấn đỏ chính là nghiên cứu cho bàn chân phải của nhân vật Nữ tiên tri Libya, một trong những hình tượng nổi bật nhất nằm ở đầu phía đông trần Sistine. Theo Christie’s, Michelangelo đã thực hiện bản phác này vào khoảng năm 1511–1512, ngay trước khi bắt tay vào nửa thứ hai của kiệt tác.

Bản nghiên cứu vừa được phát hiện không chỉ bổ sung một mảnh ghép chưa từng được ghi nhận trong quá trình Michelangelo thực hiện trần Nhà nguyện Sistine, mà còn là tác phẩm đầu tiên gắn với kiệt tác này từng xuất hiện trên thị trường đấu giá. Christie’s dự kiến đưa bức vẽ lên sàn vào ngày 5/2/2026, với mức giá ước tính từ 1,5 đến 2 triệu USD.

Theo Damen, hiện chỉ có khoảng 10 bản vẽ của Michelangelo thuộc sở hữu tư nhân. Không ai biết chính xác ông đã tạo ra bao nhiêu bản vẽ trong suốt sự nghiệp, nhưng giới nghiên cứu tin rằng chỉ khoảng 600 tác phẩm tồn tại đến nay, trong đó có khoảng 50 bản liên quan trực tiếp đến công trình trần Sistine.

Người sở hữu hiện tại là một quý ông sống ở bờ Tây nước Mỹ, người mong muốn được giữ kín danh tính. Ông thừa kế bức vẽ từ bà mình, cùng nhiều đồ vật khác. Suốt thời thơ ấu, ông luôn nhìn thấy nó trong nhà và biết rằng tác phẩm được truyền qua nhiều thế hệ từ cuối thế kỷ 18, nhưng chưa từng biết tác giả là ai.

Michelangelo Buonarroti, bản nghiên cứu bằng phấn đỏ cho bàn chân của Nữ tiên tri Libya. Ảnh: Christie’s.

Về phần mình, Damen lập tức nhận ra đây là một tác phẩm “chất lượng xuất chúng”, dù vẫn thận trọng tránh kết luận vội vàng. Tuy nhiên, cô đã ngay lập tức thu xếp để bay đến gặp chủ sở hữu và xem trực tiếp tác phẩm.

Sau khi nhận được sự đồng ý, Christie’s đưa bản vẽ về New York để tiến hành nghiên cứu chuyên sâu. Quét phản xạ hồng ngoại đã hé lộ thêm những nét phác ở mặt sau tờ giấy vốn không thể thấy bằng mắt thường. Theo Christie’s, những nét này cũng có đặc điểm thuộc về một nghệ sĩ thế kỷ 16 gần gũi với Michelangelo.

Damen sớm nhận ra bản phác có chất liệu, nét bút và chủ đề tương đồng với một bản vẽ nổi tiếng của Michelangelo đang lưu giữ tại Bảo tàng Metropolitan (Met), cũng như bản sao của nó tại Uffizi, Florence (Italy). Đáng chú ý, bản sao tại Uffizi cho thấy những nghiên cứu giống với bản Met nhưng có thêm một chi tiết là bàn chân xuất hiện trong bản vẽ gửi đến Christie’s.

Sau sáu tháng nghiên cứu, Damen mang bản vẽ đến Met và đặt cạnh tác phẩm gốc của Michelangelo. “Đó là mảnh ghép cuối cùng của bức tranh”, Christie’s cho biết. Bản vẽ mới đã xác thực là một nghiên cứu nguyên bản của Michelangelo dành cho trần Sistine.

“Tôi vô cùng phấn khích. Mọi thứ từ đường nét đến khoảnh khắc sáng tác, đều cho thấy chúng được tạo ra bởi cùng một bàn tay”, Damen nói.

Theo Christie’s, lịch sử sở hữu của bức vẽ cũng góp phần củng cố mối liên hệ với Michelangelo. Tờ giấy còn mang dòng chữ mực nâu viết bằng bút pháp thế kỷ 16: “Michelangelo Bona Roti”, kiểu ghi chú từng xuất hiện trên nhiều bản vẽ khác của ông, bao gồm cả bản tại Met.

Vào thế kỷ 18, bức phác thảo bàn chân thuộc bộ sưu tập của Armand Louis de Mestral de Saint-Saphorin, một nhà ngoại giao Thụy Sĩ phục vụ triều đình Đan Mạch. Từ đó, tác phẩm được truyền qua nhiều thế hệ trong gia đình đến tận ngày nay. Với Damen, đây là “cơ hội chỉ đến một lần trong đời”.

Bản vẽ sẽ được trưng bày tại Christie’s ở Rockefeller Center trước phiên đấu giá tháng 2/2026, và trước đó sẽ xuất hiện tại văn phòng Christie’s London (King Street) từ ngày 27/11 đến 2/12.

Thư Vũ