Bài cuối: Định hình tư duy kiến tạo phát triển, phục vụ Nhân dân

Với định hướng đúng đắn và bước đi thận trọng, chắc chắn mục tiêu xây dựng nền hành chính hiện đại, minh bạch, gần dân sẽ sớm thành hiện thực, đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước trong Kỷ nguyên thịnh vượng, hùng cường.

Đồng lòng cùng tiến, vươn tới tương lai

Với không gian phát triển mới sau khi sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh và thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, đất nước đã bước sang chương mới trong lịch sử hình thành và phát triển. Cả hệ thống chính trị và hệ thống hành chính đang vận hành theo hướng nâng cao chất lượng quản trị, điều hành khoa học, hạn chế trung gian, xóa bỏ trùng lắp chức năng, gần dân hơn, sát dân hơn, phục vụ Nhân dân tốt hơn. Đây là bước đột phá trong việc thiết lập một thiết chế quản trị hiện đại, liêm chính, tinh gọn và hướng tới người dân. Theo Tổng Bí thư Tô Lâm, chúng ta đã chuyển trạng thái từ "Vừa chạy vừa xếp hàng" sang "Hàng thẳng, lối thông, đồng lòng cùng tiến" vươn tới tương lai.

Phó Bí thư Thường trực Thành ủy Hà Nội Nguyễn Văn Phong kiểm tra công tác vận hành chính quyền địa phương 2 cấp tại phường Dương Nội. Ảnh: Hải Linh

Thành công bước đầu của cuộc cách mạng tinh gọn, sắp xếp bộ máy chính là sự ủng hộ mạnh mẽ, sự hưởng ứng tích cực và niềm tin sâu sắc của các tầng lớp Nhân dân đối với các chủ trương lớn, những quyết sách chiến lược mang tính lịch sử của Đảng. “Đồng bào cả nước bày tỏ kỳ vọng lớn lao vào sự nghiệp đổi mới của Đảng, tin tưởng vào tầm nhìn chiến lược, bản lĩnh chính trị và đạo đức cách mạng của đội ngũ cán bộ, đảng viên. Đây là nền tảng chính trị - xã hội vững chắc, quý báu để chúng ta tiếp tục tiến bước trong Kỷ nguyên mới”- Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định.

Nhìn từ thực tiễn trong gần hai tháng vận hành chính quyền địa phương 2 cấp, cho thấy, không chỉ là sự thay đổi về mô hình, con người, tổ chức mà sâu xa hơn là thay đổi về cách nghĩ, cách làm để hướng tới mục tiêu lớn của đất nước, của dân tộc trong Kỷ nguyên mới. Tại các đơn vị hành chính trên cả nước, đã có sự chuyển động mạnh mẽ trên tinh thần “tư duy mới - hành động mới - vì dân phục vụ”. Các cấp chính quyền địa phương, đặc biệt tại cấp xã đã chuyển từ trạng thái chính quyền hành chính thụ động, nặng về quản lý sang trạng thái chủ động, tích cực phục vụ Nhân dân và kiến tạo phát triển. Việc thực hiện triệt để phân cấp, phân quyền và vận hành các trung tâm, điểm phục vụ hành chính công mới gắn với chuyển đổi số trong thời gian qua đã góp phần thay đổi phong cách từ hành chính quản lý thụ động sang hành chính phục vụ linh hoạt, hiệu quả.

Theo PGS.TS Nguyễn Bá Chiến, Giám đốc Học viện Hành chính và Quản trị công cho biết, trong vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, chính quyền cấp xã tiếp nhận và được chuyển giao thẩm quyền, chức năng, nhiệm vụ "khổng lồ" với khoảng 90% phạm vi của cấp huyện trước đây. Đây là một bước tiến mang tính cách mạng, phản ánh quyết tâm chính trị cao nhất của Đảng và Nhà nước trong việc tái cấu trúc bộ máy, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền cho địa phương theo quyết tắc “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”. Mục tiêu cốt lõi là hướng mạnh về cơ sở, tăng cường năng lực tự chủ, tự chịu trách nhiệm của chính quyền cấp xã để trực tiếp giải quyết các vấn đề của cộng đồng dân cư, cung cấp các dịch vụ công cơ bản, thiết yếu cho người dân một cách kịp thời và hiệu quả nhất, giảm thiểu các tầng nấc trung gian, phục vụ Nhân dân tốt hơn, chất lượng hơn đã được thể hiện.

Sự phân cấp, phân quyền mạnh mẽ đã giúp định hình rõ hơn trách nhiệm và năng lực xử lý tại từng đầu mối. Cán bộ các cấp buộc phải có chủ động, sáng tạo trong công việc và chịu trách nhiệm trước Nhân dân. Việc bảo đảm cho người dân được thể hiện quyền giám sát khi nhận diện rõ “một điểm đến - một cấp giải quyết - một cấp chịu trách nhiệm” sẽ giúp tránh tình trạng đùn đẩy, vòng vo. Đến nay, phần lớn các điểm phục vụ hành chính công cấp xã đã chủ động bố trí thêm cán bộ hướng dẫn nộp hồ sơ trực tuyến, tư vấn pháp lý, hỗ trợ các nhóm yếu thế… Đây là bước đi kịp thời, thể hiện năng lực thích ứng nhanh của hệ thống mới, đặc biệt trong bối cảnh bộ máy vừa được kiện toàn. Đồng thời, mô hình chính quyền mới đã nâng tính chủ động cho cấp xã và để thích nghi, cán bộ cấp xã cũng bắt đầu chuyển mình theo hướng đổi mới cách nghĩ, cách làm và cách phục vụ.

Qua phản hồi của người dân, DN có thể thấy tính ưu việt của mô hình chính quyền 2 cấp đang dần được chứng minh. Không còn cấp trung gian, sự chỉ đạo điều hành của chính quyền cấp tỉnh đã thông suốt tới cơ sở. Tình trạng “Trên bảo dưới không nghe”, ‘Trên nóng, dưới lạnh” được khắc phục. Hoạt động của bộ máy chính quyền cơ sở sát với nhu cầu thực tế của người dân hơn, góp phần tiết kiệm nguồn lực, rút ngắn các quy trình, tăng tốc độ xử lý công việc tại các khâu, tạo hiệu quả thiết thực.

TS Trần Anh Tuấn (Chủ tịch Hiệp hội Khoa học hành chính Việt Nam, nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ) cho rằng, mô hình mới đã chuyển từ tư duy quản lý sang quản trị, nói cách khác là chuyển từ nền hành chính “quản lý, kiểm soát, bao sân” sang “phục vụ, đổi mới sáng tạo”, lấy người dân và DN làm trung tâm. Các cổng dịch vụ công trực tuyến hiện nay cho phép người dân nộp hồ sơ đăng ký kinh doanh chỉ trong vài giờ, thay vì hằng tuần như trước. Việc phân quyền, phân cấp giữa T.Ư và địa phương đi vào thực chất, “những việc của địa phương để địa phương tự quyết, tự thực hiện và tự chịu trách nhiệm”. Hay “một việc chỉ giao cho một người; một người có thể làm nhiều việc”; “không biết thì không quản”; “ai được giao nhiệm vụ và quyền hạn thì phải quyết định”. Đặc biệt là xóa bỏ các quy trình “xin ý kiến, xin chủ trương, hoặc thỏa thuận” làm mất thời gian, mất cơ hội, không gắn với trách nhiệm cá nhân, hay đổ thiếu sót cho tập thể. Chính điều này giúp phát huy tính tự quản, tự chịu trách nhiệm của chính quyền địa phương. Thúc đẩy chuyển từ tư duy quản lý sang quản trị địa phương, từ tư duy quản lý tập trung sang quản trị đa chiều; khuyến khích thúc đẩy chủ động đổi mới, sáng tạo trong các hoạt động của địa phương.

Cùng với đó, việc ứng dụng khoa học công nghệ, đẩy mạnh chuyển đổi số, sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và dữ liệu lớn trong quản trị hành chính. Phong trào “Bình dân học vụ số” đang giúp mọi người dân đều sử dụng được công nghệ, tiếp cận dịch vụ công… Những vấn đề này tạo tiền đề và cơ sở vững chắc xây dựng một nền hành chính hiện đại, hiệu quả, phục vụ Nhân dân ngày một tốt hơn.

Tiếp tục khơi thông nguồn lực để đất nước cất cánh

Cải cách thể chế, xây dựng chính quyền hiệu quả và liên kết vùng sâu rộng chính là chìa khóa giúp Việt Nam bứt phá trong giai đoạn phát triển mới. Những kết quả bước đầu sau một thời gian vận hành hệ thống hành chính mới đang khơi thông mọi nguồn lực cả bên trong, bên ngoài; phát huy tiềm năng, thế mạnh của đất nước. Tuy nhiên, theo GS.TS Tạ Ngọc Tấn - Phó Chủ tịch Thường trực Hội đồng Lý luận T.Ư, cùng với phát huy tối đa tiềm năng, lợi thế, tăng cường liên kết vùng và gia tăng nguồn lực phát triển cho các địa phương để đưa đất nước phát triển nhanh, bền vững, chúng ta phải tiếp tục quan tâm là hoàn thiện thể chế, rà soát toàn bộ hệ thống quy định, văn bản liên quan để sửa đổi, bổ sung phù hợp với mô hình tổ chức bộ máy mới. Đặc biệt là kịp thời tháo gỡ “điểm nghẽn”, rào cản phát triển, lấy người dân, DN làm trung tâm. GS.TS Tạ Ngọc Tấn cũng cho rằng, trong bối cảnh toàn cầu hóa, chuyển đổi số và cạnh tranh về trí tuệ ngày càng gay gắt, nguồn lực con người, đặc biệt là nhân tài, chuyên gia, trí thức chính là yếu tố quyết định năng lực thể chế và năng lực cạnh tranh quốc gia.

Người dân làm thủ tục hành chính tại chi nhánh số 01, Trung tâm phục vụ hành chính công thành phố Hà Nội. Ảnh: Thanh Hải

Để phát huy tối đa nguồn lực này, cần tiếp tục hoàn thiện thể chế cho phù hợp với mô hình quản trị mới theo tinh thần khuyến khích, trọng dụng và bảo vệ người tài, tạo điều kiện để đội ngũ trí thức trong và ngoài nước được tham gia thực chất vào các quá trình như hoạch định chính sách, xây dựng pháp luật, cải cách hành chính, chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo. Đồng thời, thể chế nhân sự quốc gia cần chuyển từ “quản lý con người” sang “tạo điều kiện để con người phát triển toàn diện”, lấy hiệu quả công việc và đóng góp thực chất làm thước đo, chứ không chỉ dựa vào lý lịch, cơ cấu hay hình thức hành chính. Đổi mới tư duy thể chế về nguồn lực con người chính là điều kiện tiên quyết để xây dựng một Nhà nước kiến tạo, một nền quản trị có chiều sâu trí tuệ và có khả năng vượt qua những thách thức mới của thời đại.

Dưới góc độ một chuyên gia kinh tế, GS.TS Hoàng Văn Cường (đại biểu Quốc hội Đoàn TP Hà Nội) cho rằng, thông điệp Kỷ nguyên mới, Kỷ nguyên vươn mình được đưa ra vào thời điểm đặc biệt, mang ý nghĩa chiến lược bởi sau gần 40 năm đổi mới, đất nước đã đạt được nhiều thành tựu đáng tự hào. Tuy nhiên để tiếp tục bứt phá vẫn cần xác lập một tư duy và tầm nhìn mới để không chỉ bắt kịp mà còn tạo dựng vị thế xứng đáng. Bởi giai đoạn này được đánh giá là "thiên thời, địa lợi, nhân hòa" để Việt Nam tạo ra những bước phát triển nhảy vọt, dựa vào khoa học công nghệ, chuyển đổi số, chuyển đổi xanh. Vì vậy, để xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, thúc đẩy tinh thần khởi nghiệp, nuôi dưỡng những DN có khả năng vươn tầm khu vực và quốc tế cần phải thay đổi tiêu chí đánh giá về hiệu quả quản lý; thay vì “không quản được thì cấm” sang cơ chế “phục vụ” DN. Không nên chỉ dựa vào việc thực hiện đúng quy định pháp luật, mà phải đánh giá dựa vào kết quả "đầu ra", để vừa là yêu cầu bắt buộc, vừa là động lực thúc đẩy cán bộ, công chức đi đầu trong đổi mới, sáng tạo.

Xóa bỏ quan điểm cán bộ, công chức, cơ quan Nhà nước chỉ được làm những gì pháp luật quy định được làm, dẫn tới tạo ra những "người máy" xơ cứng, thiếu sáng tạo, vì sáng tạo là sợ sai, sợ vi phạm. Cũng theo GS.TS Hoàng Văn Cường, mặc dù mới gần 2 tháng vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, nhưng các quy định pháp luật theo kiểu “cầm tay chỉ việc” đã và đang chuyển sang trao quyền cho người thực thi được sáng tạo phù hợp và đáp ứng đúng yêu cầu thực tế. Đây là sự đổi mới rất cần thiết trong bối cảnh hiện nay. Khi khuôn khổ pháp luật tạo ra hành lang pháp lý đủ mạnh để bảo vệ, khuyến khích tinh thần sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, sẽ phát huy được hiệu quả của mô hình chính quyền mới.

Việc sắp xếp đơn vị hành chính, vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, hoàn thiện thể chế không chỉ nhằm tạo không gian địa lý mới, hình thành các vùng động lực phát triển, mà còn tạo ra sự thay đổi mang tính bước ngoặt về tư duy quản trị. Đây không chỉ là đích đến, mà chính là khởi đầu đầy hứa hẹn trên con đường phát triển của đất nước, đúng như nhận định của Tổng Bí thư Tô Lâm: Chúng ta đang đứng trước vận hội mới nhưng cũng đầy thử thách. Đòi hỏi toàn Đảng, toàn dân, toàn quân phải giữ vững niềm tin, khát vọng phát triển, quyết tâm tiếp tục đổi mới toàn diện để xây dựng một nước Việt Nam hòa bình, phát triển, hùng cường, phồn vinh, hạnh phúc.

Khánh Linh - Nguyễn Vũ