Bài 2: Từ chính sách đến hành động thực tiễn

Sản xuất may mặc tại Nhà máy may Hòa Thọ (Quảng Ngãi). (Ảnh MINH DŨNG)

Chính phủ cùng các bộ, ngành và địa phương cần duy trì “ngọn lửa” cải cách mạnh mẽ bằng việc tăng cường đối thoại thực chất, sớm nhận diện, nắm bắt khó khăn, chủ động tạo thuận lợi cho các doanh nghiệp. Tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp cũng chính là tháo gỡ khó khăn cho cả nền kinh tế.

Giúp nâng cao năng lực sản xuất của doanh nghiệp

Theo Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) năm 2024, có tới 54% doanh nghiệp gặp khó trong tiếp cận tín dụng, 49% lo ngại về thị trường khách hàng, 38% chịu ảnh hưởng từ biến động thị trường và 20% khó tìm đối tác kinh doanh. Vướng mắc của các doanh nghiệp cũng rất đa dạng, nằm trong nhiều ngành, lĩnh vực, ở nhiều quy định...

Chủ tịch Hiệp hội Bệnh viện tư nhân Việt Nam Nguyễn Văn Đệ chỉ ra, Luật Đất đai năm 2024 áp dụng cơ chế đấu giá, đấu thầu đất đai cho mọi dự án y tế tư nhân, không phân biệt tính chất công ích hay lợi nhuận. Điều này tạo ra mâu thuẫn với Nghị quyết số 20-NQ/TW và Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị khuyến khích xã hội hóa lĩnh vực y tế, khiến doanh nghiệp chùn bước khi có ý định đầu tư vào y tế phục vụ cộng đồng, nhất là ở vùng sâu, vùng xa.

Để tháo gỡ bất cập trên, ông Đệ đề xuất: “Cần sớm sửa đổi Luật Đất đai, có cơ chế giao đất hoặc cho thuê đất không qua đấu giá cho các dự án y tế công ích, kèm cam kết phục vụ cộng đồng. Luật Đầu tư cần làm rõ tiêu chí “dự án xã hội hóa y tế” để áp dụng ưu đãi, đồng thời miễn đấu thầu cho các dự án này, thay bằng thẩm định năng lực chuyên môn. Điều này sẽ tạo môi trường kinh doanh, pháp lý cởi mở hơn, thông thoáng hơn cho khu vực tư nhân tham gia đầu tư vào lĩnh vực y tế, góp phần xây dựng hệ thống y tế quốc gia bền vững, đáp ứng tốt nhu cầu của nhân dân”.

Tổng Giám đốc Công ty cổ phần điện Trường Giang Nguyễn Ngọc Thông phản ánh, có những quy định hiện đang tạo khó khăn khi đưa ra yêu cầu không cần thiết hoặc khó đáp ứng. Mỗi năm Việt Nam chi đến 1 tỷ USD để nhập khẩu thiết bị đóng cắt điện cao, trung, hạ thế, dù doanh nghiệp trong nước có sản phẩm tương đương, giá hợp lý hơn nhưng lại không được ưu tiên sử dụng.

Nguyên nhân chủ yếu do rào cản từ chính sách và thủ tục đấu thầu khi hồ sơ mời thầu yêu cầu thông số kỹ thuật, kinh nghiệm cung cấp chỉ phù hợp với thương hiệu nước ngoài, gián tiếp loại sản phẩm trong nước dù đạt chứng nhận quốc tế như KEMA/ASTA. Bên cạnh đó, có nhiều yêu cầu thử nghiệm không cần thiết, không công nhận kết quả thử nghiệm trong nước, bắt buộc kiểm định quốc tế, tạo rào cản kỹ thuật, làm tăng thời gian, chi phí của doanh nghiệp. Luật Đấu thầu năm 2023 quy định ưu tiên sản phẩm nội địa, nhưng hồ sơ mời thầu thiếu tiêu chí cụ thể để đánh giá ưu tiên, khiến doanh nghiệp Việt Nam khó có điều kiện cạnh tranh sòng phẳng với doanh nghiệp nước ngoài.

Theo Phó Giám đốc Đối ngoại Công ty cổ phần thép Hòa Phát Dung Quất (Quảng Ngãi) Trương Quang Hiệp, một trong những thách thức lớn nhất mà doanh nghiệp đang đối mặt là khó khăn trong việc tiếp cận đất đai do công tác đền bù, giải phóng mặt bằng hiện còn gặp nhiều trở ngại. Những vấn đề này làm kéo dài thời gian giao đất sạch, gây ảnh hưởng đến tiến độ cấp phép, triển khai dự án và kế hoạch đầu tư của doanh n ghiệp. Do đó, Hòa Phát mong muốn chính quyền sớm tháo gỡ những vướng mắc hiện nay, rút ngắn thời gian cấp phép, đẩy nhanh tiến độ công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng, tái định cư nhằm bảo đảm hiệu quả đầu tư của doanh nghiệp. Điều này không chỉ góp phần mang lại lợi ích lâu dài cho địa phương trong thúc đẩy kinh tế-xã hội, tạo thêm việc làm cho người lao động mà còn giúp nâng cao năng lực sản xuất của doanh nghiệp trong nước.

“Chìa khóa” cho tăng trưởng bền vững

Để môi trường kinh doanh thật sự trở thành động lực tăng trưởng bền vững, Việt Nam cần chuyển cách tiếp cận từ “tháo gỡ khó khăn” sang “chủ động tạo thuận lợi”; duy trì đà cải cách thể chế, tăng cường các kênh đối thoại trực tiếp với doanh nghiệp, không chỉ lắng nghe mà còn kịp thời đưa ra giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả thực thi chính sách. Trên thực tế, một số lĩnh vực như thuế, hải quan, môi trường hiện đang được ưu tiên cải cách để hỗ trợ doanh nghiệp.

Mới đây, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 82/2025/NĐ-CP gia hạn thời hạn nộp thuế giá trị gia tăng (VAT), thuế thu nhập doanh nghiệp và tiền thuê đất trong năm 2025; Quốc hội cũng ban hành nghị quyết mở rộng đối tượng được giảm thuế VAT đến hết năm 2026. Từ ngày 5/5/2025, việc cấp Giấy chứng nhận xuất xứ (C/O) sẽ chỉ còn một đầu mối duy nhất là Bộ Công thương với định hướng tích hợp hệ thống hải quan điện tử và chữ ký số, rút ngắn thời gian xử lý thủ tục từ vài ngày xuống còn vài giờ. Động thái này được cộng đồng doanh nghiệp đánh giá cao, coi đây là bước tiến lớn, phù hợp với định hướng của Chính phủ tại Nghị quyết số 154/NQ-CP ngày 31/5/2025 khi đặt mục tiêu 100% thủ tục hành chính được thực hiện trên môi trường điện tử, giảm thời gian, chi phí tuân thủ, tăng tính minh bạch và trách nhiệm của các cơ quan quản lý.

Từ góc độ địa phương, theo Phó Trưởng ban Quản lý Khu kinh tế Dung Quất và các khu công nghiệp tỉnh Quảng Ngãi Nguyễn Hải Trường, chính quyền địa phương đóng vai trò then chốt trong cụ thể hóa các chính sách của Trung ương, nỗ lực tạo môi trường kinh doanh thuận lợi thông qua đầu tư hạ tầng, đơn giản hóa thủ tục hành chính và hỗ trợ doanh nghiệp một cách chủ động. Vì vậy, thời gian qua, tỉnh Quảng Ngãi luôn quan tâm thực hiện quyết liệt, đồng bộ, chặt chẽ công tác rà soát ban hành văn bản, cải cách thủ tục hành chính theo cơ chế “một cửa liên thông”, dịch vụ công trực tuyến. Từ đó khắc phục tình trạng trễ hạn trong giải quyết thủ tục, minh bạch hóa quy trình cấp giấy chứng nhận đầu tư, bảo đảm thủ tục hành chính mới ban hành đơn giản, dễ hiểu, dễ thực hiện...

Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Phạm Tấn Công mong muốn, từ Trung ương tới chính quyền địa phương cần thực thi mạnh mẽ hơn các định hướng từ Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị. Trong đó, Chính phủ cần đẩy mạnh việc đôn đốc, đưa ra các chỉ đạo kịp thời trong đẩy mạnh cải cách thể chế, đơn giản hóa thủ tục hành chính. Tiếp tục khơi dậy tinh thần dám nghĩ, dám làm và tính tiên phong của bộ máy chính quyền các cấp, qua đó tạo dựng một môi trường kinh doanh thuận lợi hơn cho doanh nghiệp.

Tiềm năng cho cải cách hành chính và cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh vẫn còn rất lớn, đòi hỏi sự đồng hành thực chất giữa chính quyền và doanh nghiệp thông qua các kênh đối thoại thường xuyên, minh bạch và hiệu quả, nhằm thu hẹp khoảng cách giữa chính sách và thực tiễn. Có như vậy, môi trường kinh doanh mới thật sự trở thành “bệ đỡ” vững chắc, giúp kinh tế Việt Nam đạt mục tiêu tăng trưởng trên 8% trong năm nay và tăng trưởng hai con số trong giai đoạn tới.

Có thể thấy, môi trường kinh doanh Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để trở thành động lực tăng trưởng của nền kinh tế trong kỷ nguyên mới. Để làm được điều này, chính quyền các cấp cần sớm nhận diện những khó khăn, thách thức mà doanh nghiệp đang phải đối mặt. Phải gắn trách nhiệm cụ thể cho từng cán bộ, công chức, viên chức trong quá trình tiếp nhận, giải quyết thủ tục hành chính; kiên quyết xử lý kỷ luật các cá nhân, tập thể gây khó khăn, cản trở hoạt động của doanh nghiệp. Khi chính quyền thật sự đồng hành, niềm tin của doanh nghiệp sẽ được củng cố, từ đó thúc đẩy đầu tư, mở rộng sản xuất, mở ra tiềm năng phát triển nhanh và bền vững cho cả nền kinh tế trong giai đoạn tới.

MINH DŨNG-CỪ TRÂM