Bài 2: Thách thức trong nhịp sống số

Vết thương vô hình còn hậu quả là thật

Những ngày qua, dư luận vô cùng bức xúc trước sự việc một nữ bác sĩ nha khoa hành hung người bệnh tại TP Hồ Chí Minh do mâu thuẫn trong quá trình giải quyết dịch vụ chỉnh nha. Vụ việc được xác định xảy ra tại phòng khám nha khoa Tuyết Chinh (số 49 Trần Thị Nghỉ, phường Hạnh Thông, TP Hồ Chí Minh), do bác sĩ N.T.T.C phụ trách chuyên môn kỹ thuật. Qua làm việc với Sở Y tế TP Hồ Chí Minh, bác sĩ N.T.T.C cho biết, người bệnh N.T.T.T đến phòng khám chỉnh nha từ năm 2021, đến nay chị này không hài lòng về kết quả điều trị nên đã đăng tải nội dung này lên mạng xã hội và đến phòng khám đòi phí điều trị đã đóng.

Do không tìm được tiếng nói chung, bác sĩ N.T.T.C cầm gậy lao ra và kè vào cổ, kéo chị T nằm xuống sàn nhà, sau đó còn đập điện thoại, kính mắt của người bệnh… Đây là sự việc rất đáng tiếc bởi hai bên hoàn toàn có thể giải quyết một cách văn minh và thượng tôn pháp luật. Đại diện Sở Y tế TP Hồ Chí Minh cũng đã lên tiếng, việc bác sĩ mặc áo blouse trắng có hành vi hành hung, xâm hại sức khỏe và tài sản của người bệnh là sai trái, cho dù là bất kỳ nguyên nhân nào.

Có thể nói, tình trạng người dân mâu thuẫn, bức xúc về một ai hay vấn đề gì đó nhưng thiếu kiềm chế, đưa lên mạng xã hội để “đấu tố” hoặc đơn giản là muốn kiếm tìm sự sẻ chia đã khiến cho mâu thuẫn càng trở nên nghiêm trọng hơn. Nhất là trong bối cảnh mạng xã hội ngày càng phát triển, với tốc độ chia sẻ chóng mặt, thông tin thiếu sự kiểm chứng… càng đẩy mâu thuẫn lên cao, thậm chí biến mạng xã hội trở thành “công cụ” để hạ bệ ai đó.

Chia sẻ với Kinh tế & Đô thị, luật sư Nguyễn Văn Tuấn - Giám đốc Công ty Luật TNHH TGS (thuộc Đoàn Luật sư TP Hà Nội) nhận định, cùng với sự bùng nổ của mạng xã hội, trò chuyện trực tuyến và các nền tảng livestream, không gian giao tiếp của con người đã được mở rộng chưa từng có. Tuy nhiên, mặt trái của môi trường này là sự gia tăng các hành vi bạo lực mạng với nhiều hình thức tinh vi và khó kiểm soát.

Nữ bác sĩ nha khoa hành hung người bệnh tại phòng khám nha khoa Tuyết Chinh (số 49 Trần Thị Nghỉ, phường Hạnh Thông, TP Hồ Chí Minh). Ảnh cắt từ clip trên Internet

Thực tế thời gian qua đã ghi nhận không ít vụ việc học sinh, sinh viên bị lập nhóm chat riêng để xúc phạm, bị tạo tài khoản giả mạo, bị lan truyền thông tin hoặc hình ảnh nhạy cảm, thậm chí bị công khai thông tin cá nhân nhằm quấy rối hoặc uy hiếp. Đáng lo ngại hơn, nhiều nạn nhân đã rơi vào trầm cảm, thậm chí tìm đến cái chết. Tính ẩn danh, tốc độ lan truyền cực nhanh và khả năng tiếp cận số đông chỉ trong vài phút khiến bạo lực mạng trở nên nguy hiểm hơn cả bạo lực ngoài đời thực.

Luật sư Nguyễn Văn Tuấn cho biết, hành vi bạo lực mạng hiện được điều chỉnh bởi nhiều văn bản pháp luật. Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017) quy định tội làm nhục người khác (Điều 155) với khung hình phạt lên đến 5 năm tù; tội vu khống (Điều 156) với mức phạt tù tối đa 7 năm; tội đưa hoặc sử dụng trái phép thông tin mạng máy tính, mạng viễn thông (Điều 288) có thể bị phạt tù tới 7 năm. Ngoài ra, Nghị định 15/2020/NĐ-CP, sửa đổi bởi Nghị định 14/2022/NĐ-CP, phạt từ 10 - 20 triệu đồng đối với hành vi cung cấp, chia sẻ thông tin sai sự thật, xuyên tạc, vu khống, xúc phạm uy tín cá nhân, tổ chức; phạt 20 - 30 triệu đồng đối với hành vi tiết lộ trái phép thông tin đời tư cá nhân. Luật An ninh mạng 2018 cũng nghiêm cấm việc sử dụng không gian mạng để đe dọa, khủng bố tinh thần người khác, đồng thời trao quyền cho cơ quan chức năng yêu cầu gỡ bỏ nội dung vi phạm.

Theo luật sư Nguyễn Văn Tuấn, mặc dù khung pháp lý đã khá đầy đủ, nhưng thực tiễn áp dụng còn gặp nhiều hạn chế. Việc thu thập chứng cứ rất khó khăn bởi nội dung vi phạm có thể bị xóa nhanh và tài khoản vi phạm thường ẩn danh hoặc sử dụng danh tính giả. Nạn nhân, đặc biệt là giới trẻ, thường e ngại tố giác do sợ bị trả thù hoặc bị coi là yếu đuối. Chế tài xử lý cũng chưa đủ sức răn đe đối với nhóm đối tượng vị thành niên – những người liên quan đến nhiều vụ bắt nạt trực tuyến.

“Bạo lực mạng là “vết thương vô hình” nhưng hậu quả lại vô cùng thật, đặc biệt với giới trẻ. Dù pháp luật đã có chế tài, song để biến không gian mạng thành môi trường lành mạnh, an toàn, cần sự chung tay của cơ quan quản lý, nhà trường, gia đình và toàn thể cộng đồng mạng” - luật sư Nguyễn Văn Tuấn nói.

Đáng lo ngại hơn, cùng với sự lan tỏa của mạng xã hội, “ngôn ngữ bạo lực” đang dần trở thành một thứ thói quen tiềm ẩn. “Chỉ cần vài cú nhấp chuột, người ta dễ dàng buông lời miệt thị, châm chọc, kích động và những lời nói ấy, một khi không được kiểm soát, có thể là “mồi lửa” cho những hành vi bạo lực ngoài đời thật. Không ít thanh thiếu niên, vốn đang trong giai đoạn hình thành nhân cách, đã học cách “ăn miếng trả miếng” từ thế giới ảo và áp dụng nó vào đời thực, khiến bạo lực học đường trở thành một vấn nạn nhức nhối” - PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội.

Bạo lực học đường, vì sao còn nhức nhối?

Năm học mới 2025 - 2026 vừa chính thức bắt đầu với nhiều kỳ vọng đột phá khi Đảng và Nhà nước dành sự quan tâm đặc biệt với ngành giáo dục và đào tạo. Đó là Luật Nhà giáo được thông qua tại Kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XV, cùng hàng loạt chính sách mới ban hành như miễn học phí cho học sinh mầm non và phổ thông… Tuy nhiên, vừa bắt đầu năm học mới, một hình ảnh không mấy đẹp lại tái diễn, đó là tình trạng bạo lực học đường.

Ngày 9/9, trên mạng xã hội xuất hiện đoạn clip ghi lại cảnh một nữ sinh mặc đồng phục bị nhóm bạn vây đánh, gây bức xúc dư luận. Trong clip, một nữ sinh mặc áo sơ mi trắng bị 4 - 5 nữ sinh khác lao vào hành hung trước sự chứng kiến của nhiều người nhưng không ai can ngăn. Sự việc này được xác định là xảy ra ngay sau Lễ khai giảng năm học 2025 - 2026 của Trường THPT Đông Hiếu (phường Tây Hiếu, Nghệ An) sáng 5/9. Bước đầu xác định giữa các em học sinh này có mâu thuẫn cá nhân.

Những ngày đầu tháng 9, tại Quảng Ninh liên tiếp xảy ra các vụ việc học sinh bị đánh hội đồng gây lo ngại về tình trạng bạo lực học đường ngày càng phức tạp. Trong đó sáng 5/9, mạng xã hội lan truyền đoạn clip ghi lại cảnh một nam sinh bị nhóm hơn chục thanh thiếu niên vây đánh ngay trước cổng Trường Cao đẳng Việt - Hàn (phường Việt Hưng). Nguyên nhân bước đầu được xác định do hai nam sinh xích mích vì một nữ sinh. Trước đó ít ngày, ngày 29/8, tại khu vực gần cổng Trường Đại học Hạ Long (phường Vàng Danh), một nam sinh bị nhóm bạn chặn đường, dùng mũ bảo hiểm hành hung đến mức nạn nhân co giật ngay tại chỗ phải đưa đi cấp cứu tại bệnh viện…

Trao đổi với Kinh tế & Đô thị, nhà văn Bùi Ngọc Phúc - chuyên gia giáo dục cho rằng, hiện nay bạo lực học đường không hiếm gặp, thậm chí vụ sau còn gây chấn động hơn vụ trước. Bạo lực không còn bó hẹp trong việc hai bạn nam đánh nhau, nó còn xảy ra với bạn nữ. Đặc biệt có những vụ, nhiều bạn nữ xúm vào đánh hội đồng, xé quần áo một bạn. Điều nghiêm trọng hơn, các bạn cùng lớp không hề can ngăn, thậm chí còn cổ vũ, quay livestream khiến phụ huynh cùng những bậc làm cha mẹ bàng hoàng. Cơ quan chức năng đã vào cuộc, báo chí cũng lên tiếng, nhưng bạo lực học đường tiếp tục xảy ra.

“Để tìm hiểu gốc rễ sâu xa, theo tôi phải bắt nguồn từ môi trường giáo dục, ở đây không bó hẹp trong phạm vi nhà trường, nó liên quan đến gia đình cùng xã hội. Sự phát triển của mạng xã hội như con dao hai lưỡi, nhiều khi chỉ một câu nói cũng biến thành bạo lực học đường” - nhà văn Bùi Ngọc Phúc chia sẻ.

Thạc sĩ tâm lý Vũ Thu Hà - Viện Nghiên cứu Đào tạo và Phát triển tâm lý Việt Nam cho rằng, chúng ta đang sống trong kỷ nguyên số, bên cạnh những điểm tốt học sinh học hỏi được trên mạng thì có những điều xấu ảnh hưởng tới trẻ như bạo lực, cô lập, nói xấu nhau trên mạng xã hội… Về giải pháp xử lý triệt để bạo lực học đường, cần phải có chương trình phòng ngừa như hướng dẫn kỹ năng sống, kiểm soát cơn tức giận hoặc xây dựng những hành vi tích cực trong học đường; xây dựng trường học hạnh phúc; quản lý hành vi tích cực trong học đường đối với các giáo viên…

(Còn nữa)

Thiện Quang - Thủy Trúc - Vy Anh