Bài 2: Hải quan ASEAN tạo thuận lợi thương mại gắn với đảm bảo an ninh chuỗi cung ứng

Hải quan Việt Nam luôn nỗ lực tạo thuận lợi thương mại khu vực. Ảnh: internet

Tạo thuận lợi cho lưu thông hàng hóa

Danh mục Thuế quan hài hòa ASEAN (AHTN) là một trong những nội dung được Hải quan ASEAN thúc đẩy triển khai mạnh mẽ. Đây là Danh mục hàng hóa ở cấp độ 8 chữ số được Hải quan các nước ASEAN sử dụng, được xây dựng dựa trên Danh mục HS của Tổ chức Hải quan thế giới (WCO).

Hiện nay, các nước ASEAN đã triển khai thực hiện Danh mục AHTN phiên bản 2022. Căn cứ theo kết quả phiên họp HSC72 của WCO, chu kỳ rà soát của HS từ 5 năm sẽ được thay đổi sang 6 năm. Dự kiến, việc rà soát Danh mục AHTN 2028 sẽ được bắt đầu với 2 phiên đàm phán trong năm 2024.

Việt Nam đã có các văn bản quy phạm pháp luật liên quan để thực hiện phiên bản AHTN 2022, đảm bảo cơ sở pháp lý cho việc thực hiện quản lý hải quan đối với danh mục hàng hóa xuất nhập khẩu theo phiên bản AHTN cập nhật nhất.

Hệ thống quá cảnh hải quan ASEAN (ACTS) cũng được chú trọng triển khai. Đây là hệ thống quản lý quá cảnh hải quan được tự động hóa việc thực hiện các thủ tục hải quan đối với việc vận chuyển hàng hóa quá cảnh qua biên giới trong ASEAN bằng phương tiện đường bộ. Thông qua một thủ tục hải quan chung, ACTS cho phép doanh nghiệp vận chuyển hàng hóa tự do qua các Quốc gia Thành viên ASEAN.

ACTS bắt đầu vận hành chính thức từ ngày 30/11/2020, với 6 nước thành viên tham gia gồm Campuchia, Lào, Malaysia, Singapore, Thái Lan và Việt Nam. Hệ thống ACTS hiện đang được vận hành bởi Đội quản lý Trung tâm thường trực tại trụ sở Ban thư ký ASEAN (Jakarta, Indonesia), với sự hỗ trợ tài chính và kỹ thuật của Liên minh châu Âu (EU) thông qua Dự án ARISE PLUS.

Theo Tổng cục Hải quan Việt Nam, số lượng lô hàng quá cảnh được thực hiện thủ tục hải quan thông qua hệ thống ACTS gia tăng theo từng năm. Riêng trong năm 2023, tổng cộng có 98 lô hàng quá cảnh ACTS đã thực hiện. Về phía Việt Nam, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 46/2020/NĐ-CP quy định về quy trình thủ tục để triển khai ACTS. Việt Nam đã triển khai thành công lô hàng quá cảnh đầu tiên qua Hệ thống ACTS vào tháng 2/2024 vừa qua tại Chi cục Hải quan Mộc Bài, Cục Hải quan Tây Ninh.

Nhằm tạo thuận lợi cho doanh nghiệp các nước trao đổi thương mại, Hải quan các nước ASEAN đã thỏa thuận công nhận lẫn nhau về Chương trình doanh nghiệp ưu tiên (AEO) trong ASEAN (AAMRA). Thỏa thuận công nhận lẫn nhau về doanh nghiệp ưu tiên đã được 10 nước ASEAN ký kết và có hiệu lực từ ngày 19/9/2023. Sau khi Thỏa thuận được ký kết, việc thực hiện được thực hiện theo lộ trình phù hợp với trình độ phát triển của từng quốc gia.

Hải quan Việt Nam đã thành lập nhóm đặc trách, tham gia đầy đủ các hoạt động của Tiểu nhóm làm việc về Doanh nghiệp ưu tiên (SWG-AAMRA). Hiện tại, Hải quan Việt Nam đang sửa đổi quy định pháp luật trong nước để đảm bảo các điều kiện công nhận doanh nghiệp ưu tiên của Việt Nam tương đồng với các nước tham gia ký kết và tương đồng với quy định về AEO tại Khung Tiêu chuẩn SAFE của WCO trước khi thực hiện thẩm định doanh nghiệp ưu tiên.

Đặc biệt, hiện nay, tất cả các nước ASEAN đã kết nối chính thức Cơ chế một cửa ASEAN để trao đổi thông tin Chứng nhận xuất xứ mẫu D (C/O Form D) điện tử hoàn toàn từ tháng 1/2024, đang trong quá trình triển khai trao đổi dữ liệu tờ khai hải quan ASEAN (ACDD), thử nghiệm trao đổi chứng từ kiểm dịch điện tử (e-phyto) và nghiên cứu khả năng trao đổi chứng từ điện tử với một số đối tác (Hàn Quốc, Trung Quốc, Nhật Bản, Hoa Kỳ).

Đối với các nội dung hợp tác về Một cửa ASEAN, Hải quan Việt Nam vẫn đang triển khai theo tiến độ chung của ASEAN. Đến thời điểm hiện tại, việc kết nối trao đổi C/O Form D được thực hiện hoàn toàn trên Cơ chế một cửa quốc gia của Việt Nam. Các vướng mắc đều được giải quyết theo cơ chế đã thống nhất trong các Nhóm làm việc của ASEAN.

Về trao đổi Tờ khai hải quan ASEAN (ACDD) thông qua Cơ chế Một cửa ASEAN, Hải quan Việt Nam đã tiến hành trao đổi thành công dữ liệu với 7 nước và đang tiếp tục trao đổi thử nghiệm và khắc phục các lỗi kỹ thuật với nước còn lại (Brunei).

Ngoài ra, trong khuôn khổ song phương, Việt Nam đã hoàn thành việc kiểm thử kỹ thuật kết nối và trao đổi thông điệp thử nghiệm tờ khai hải quan xuất khẩu với Liên minh kinh tế Á - Âu; trao đổi thông tin C/O điện tử với Hàn Quốc; trao đổi chứng nhận kiểm dịch điện tử với New Zealand.

Nhiều sáng kiến đảm bảo an ninh chuỗi cung ứng

Trong thời gian qua, ASEAN đã triển khai nhiều chương trình, sáng kiến về hợp tác hải quan trong đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại, đảm bảo an ninh chuỗi cung ứng. Có thể kể đến một số hoạt động như: ASEAN thông qua tài liệu tham khảo Hướng dẫn về Kiểm soát hải quan phối hợp (JCC) đối với các hoạt động kiểm soát hải quan phối hợp giữa các nước thành viên ASEAN; tài liệu Hướng dẫn hợp tác giữa Cơ quan Hải quan và Cơ quan Thuế nhằm tăng cường hợp tác ở cấp độ quốc gia giữa cơ quan thuế và cơ quan hải quan; chia sẻ thông tin về các vụ việc thực tế cho các Bản tin về Kiểm soát hải quan, Kiểm tra sau thông quan; các hoạt động của Nhóm đặc trách chống buôn lậu thuốc lá, phối hợp giữa các cơ quan Hải quan ASEAN và Cơ quan Bảo vệ biên giới Australia...

Hoạt động nổi bật gần đây trong kiểm soát trong khuôn khổ hợp tác Hải quan ASEAN phải kể đến Chiến dịch “Con rồng Mêkông”. Đây là sáng kiến về hoạt động chống buôn lậu do Hải quan Trung Quốc và Hải quan Việt Nam đồng khởi xướng với sự hỗ trợ điều phối của Văn phòng tình báo khu vực Châu Á – Thái Bình Dương (WCO-RILO AP) và Cơ quan phòng chống ma túy và tội phạm Liên hợp quốc (UNODC). Chiến dịch đánh dấu điểm nhấn của Hải quan Việt Nam trong việc chủ động hội nhập, hợp tác trong các vấn đề tăng cường kiểm soát chống buôn lậu và tội phạm xuyên quốc gia trong khu vực và toàn cầu. Với sự thành công của Chiến dịch, đến nay đã có 25 cơ quan Hải quan trong khu vực tham gia.

Bên cạnh đó, Hải quan Việt Nam đã và đang tích cực tham gia các hoạt động hợp tác kiểm soát và tuân thủ thông qua cơ chế trao đổi thông tin về kiểm soát hải quan tập trung vào các vấn đề nóng như: phòng chống buôn lậu, vận chuyển trái phép ma túy, buôn bán động thực vật hoang dã, thuốc lá, cũng như đóng góp tin tức cho các Bản tin về Kiểm soát hải quan và Kiểm tra sau thông quan định kỳ của ASEAN.

Công tác xây dựng năng lực, phát triển nguồn nhân lực cũng được Hải quan các nước ASEAN hợp tác triển khai. Các nhóm công tác Hải quan ASEAN thường xuyên tổ chức các hội nghị/hội thảo nâng cao năng lực thông qua sự hỗ trợ của các nước thành viên ASEAN, Đối tác Đối thoại và Khu vực tư nhân.

Việt Nam cũng đã tận dụng được cơ hội tham gia các hoạt động xây dựng năng lực trong ASEAN để đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức trên nhiều lĩnh vực nghiệp vụ như trị giá, xuất xứ, phân loại, kiểm soát hải quan. Ngoài ra, thông qua ASEAN, Việt Nam cũng đã cử được cán bộ tham gia nhiều hoạt động đào tạo do các đối tác của ASEAN tài trợ, qua đó không chỉ nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ mà còn kỹ năng lãnh đạo, kỹ năng quản lý.

Theo ông Satvinder Singh - Phó Tổng Thư ký ASEAN, các cơ quan hải quan của ASEAN nói chung và Việt Nam nói riêng đã thể hiện vai trò rất tích cực trong thúc đẩy hội nhập, lưu thông hàng hóa. Trong bối cảnh ASEAN đang trở thành khu vực thương mại lớn nhất thế giới thu hút nhiều nước trên thế giới đang chuyển chuỗi cung ứng, việc tạo thuận lợi thương mại, lưu thông hàng hóa qua biên giới của hải quan ngày càng quan trọng.

Trần Huyền