Bài 1: Rời quê lên thành phố

Lao động trong nông nghiệp hiện nay hầu hết đều do người cao tuổi đảm nhiệm.

Nhiều năm qua, việc quyết định rời quê lên thành phố kiếm sống hay xin làm ở các khu công nghiệp của lực lượng lao động trẻ đã khiến người cao tuổi trở thành lực lượng lao động chính trong sản xuất nông nghiệp tại không ít địa phương. Điều này làm cho sản xuất nông nghiệp ở các vùng nông thôn khó đạt năng suất cao, đặt ra yêu cầu phải tổ chức lại cơ cấu sản xuất và lực lượng lao động.

Trăn trở người trong cuộc

Con đường vào ấp Cầu Hòa, xã Lương Hòa, tỉnh Vĩnh Long vắng bóng thanh niên vì hầu hết đều đi làm ăn xa tại các thành phố lớn hay làm việc tại các công ty, xí nghiệp. Trong ấp chỉ còn người lớn tuổi và trẻ em. Trưởng ấp Cầu Hòa Huỳnh Đình Phước thống kê: “Toàn ấp có 862 hộ dân gồm 2.506 nhân khẩu tại 30 tổ nhân dân, trong đó, có 995 người trong độ tuổi lao động. Khoảng 70% số lao động đã đi làm ăn xa, còn lại khoảng 30% , chủ yếu ở độ tuổi 40 đến gần 60”.

Không chỉ ở ấp Cầu Hòa, ở các địa phương trong tỉnh, lớp trẻ sau khi học xong bậc phổ thông đều đi làm ở các công ty, xí nghiệp hay làm thuê ở các thành phố lớn. Anh Đỗ Văn Nhớ ở xã Bình Đại nhớ lại, do ở quê ít đất sản xuất, công việc làm thuê lúc có, lúc không nên đã quyết định rời quê xin làm công nhân trong khu công nghiệp của tỉnh Đồng Nai. Sau khi xây dựng gia đình, gia đình nhỏ của anh phải đối mặt với nhiều khó khăn do chi phí tiền nhà trọ, tiền điện, nước… tăng cao. Nhiều lúc anh bàn với vợ đem con trở về quê làm ăn sinh sống. Nhưng rồi nghĩ lại, về quê không có ruộng đất, công việc làm thuê thì bấp bênh... nên cả hai vợ chồng đành gác tạm ý định về quê sinh sống.

Sự thiếu hụt lực lượng lao động trẻ khiến cho việc đồng áng đổ dồn lên vai người cao tuổi. Ông Phạm Hoàng Văn, sinh năm 1958 ở ấp Cầu Hòa có ba người con đều đi làm thuê hay mở cửa hàng kinh doanh buôn bán, nên mấy năm nay việc duy trì canh tác 1.500m2 đất trồng dừa đều do vợ chồng ông Văn lo. Ông Văn cho biết: “Các công đoạn như đào bùn, xịt thuốc, dọn vườn, thu hoạch… đều phải thuê mướn nhân công do hai vợ chồng ông tuổi cao, sức khỏe yếu. Muốn thuê người làm, gia đình phải đặt trước cả tháng…”.

Cùng cảnh con cái đi làm ăn xa như ông Văn, gần chục năm nay, bà Lê Thị Châu Khoa, sinh năm 1959, ở xã Lương Hòa phải cáng đáng việc sản xuất 7.500m2 đất trồng dừa. Bà Khoa cho biết, các con bà đều định cư trên thành phố, ở nhà giờ chỉ còn mình bà chăm sóc vườn dừa. Do tuổi cao, sức khỏe yếu, việc chăm sóc, thu hoạch bà đều phải thuê người làm. “Trong xóm chỉ toàn người già, việc tìm lao động trẻ làm thuê rất khó”, bà Khoa ngậm ngùi.

Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Lương Hòa Hồ Văn Trí cho biết: “Toàn xã có 2.659ha dừa, 599ha cây ăn quả nhưng lực lượng lao động chính đều là những người lớn tuổi. Hầu hết thanh niên đều đi làm xa, chủ yếu đến Thành phố Hồ Chí Minh. Thời gian tới, các nhà máy tại cụm công nghiệp Phong Nẫm (xã Lương Hòa) đi vào hoạt động, có thể giải quyết việc làm cho lao động tại địa phương, giảm bớt việc thanh niên đi làm xa như hiện nay”.

Không riêng ở vùng nông thôn, việc lực lượng lao động rời quê đến các đô thị tìm việc cũng diễn ra phổ biến ở các vùng miền núi. Năm 2020, bản Huồi Cọ, xã Nhôn Mai được công nhận bản biên giới đầu tiên của tỉnh Nghệ An đạt chuẩn bản nông thôn mới. Tuy nhiên, có một thực tế buồn là hầu hết lao động của bản đã rời quê lên thành phố có xu hướng gia tăng, trong đó độ tuổi đoàn viên, thanh niên chiếm tỷ lệ khoảng 80%. Lý do người trẻ ở Huồi Cọ “ly nông, ly hương” chủ yếu do thu nhập thấp. Ngoài trồng lúa, chăn nuôi trâu, bò, người dân ở Huồi Cọ không có nghề phụ, nên đời sống của họ còn khá vất vả, khó khăn.

Theo Bí thư Chi bộ bản Huồi Cọ, bản có tám người đỗ vào các trường đại học, cao đẳng nhưng chỉ có Và Bá Tùng tốt nghiệp Trường đại học Y Dược Huế xin việc thành công, hiện công tác ở Trạm Y tế xã Nhôn Mai, số còn lại đang làm công nhân ở Đồng Nai. Anh Và Bá Bì, bản Huồi Cọ, xã Nhôn Mai chia sẻ: “Hồi trước, khi tôi học xong ước mơ được về quê hương để làm việc và cống hiến. Nhưng tôi đi xin việc rất nhiều lần ở huyện không được nên đành rời quê đi làm công nhân ở Đồng Nai. Giờ có tuổi rồi cũng chỉ mong hai đứa em được tuyển dụng, có việc làm”.

Đưa lao động xa quê hồi hương

Nhiều năm qua, anh Và Bá Sua, Bí thư Chi bộ bản Huồi Cọ đau đáu vì thiếu nguồn để phát triển đảng viên. So nhiệm kỳ trước, nhiệm kỳ năm 2023-2025, số lượng Đảng viên của Chi bộ bản Huồi Cọ không tăng. Nguyên nhân chính là phần lớn thanh niên sau khi học xong đều đi làm ăn xa.

Theo số liệu thống kê của tỉnh Nghệ An, năm 2024, huyện Tương Dương cũ có hơn 10.000 người trong độ tuổi lao động rời quê đi làm ăn xa; huyện Kỳ Sơn cũ khoảng 16.000 người và huyện Quế Phong cũ có khoảng 7.000 người, riêng bản Huồi Cọ, xã biên giới Nhôn Mai là nơi sinh sống của nhiều gia đình đồng bào dân tộc H’Mông, với 347 nhân khẩu/62 hộ gia đình cũng có nhiều thanh niên đi làm ăn xa.

Chính vì thế mà hoạt động của tổ chức đoàn, công tác phát triển đảng viên trẻ tại các địa phương gặp nhiều khó khăn. Chưa kể việc bố mẹ đi làm ăn xa, trẻ em trong độ tuổi đi học thiếu sự quan tâm, giáo dục dẫn đến lơ là học tập, thậm chí vi phạm pháp luật.

Tại tỉnh Vĩnh Long, để hỗ trợ các em nhỏ có bố mẹ đi làm ăn xa, Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh đã triển khai chương trình “Mẹ đỡ đầu” nhằm quan tâm, chăm sóc các cháu. Trong đó, vận động các nhà hảo tâm hằng tháng giúp đỡ các cháu trong những dịp đầu năm học mới, lễ, để các cháu không bị thiệt thòi so với bạn bè cùng lứa. Phó Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh Vĩnh Long Võ Ái Hòa cho biết, chương trình “Mẹ đỡ đầu” có nhiều hoạt động phù hợp, sát nhu cầu của trẻ, ưu tiên cao nhất điều kiện để trẻ được chăm sóc, nuôi dưỡng trong môi trường tình thân gia đình…”.

Bên cạnh hỗ trợ các con về vật chất, tinh thần, các cấp hội chú trọng tới việc kết nối, hướng dẫn kiến thức, kỹ năng chăm sóc, nuôi dưỡng các con mồ côi phù hợp độ tuổi, tư vấn chăm sóc sức khỏe, tâm lý... Hỗ trợ kết nối thông tin liên lạc giữa “Mẹ đỡ đầu” và các con nhằm nhắc nhở trẻ học tập, hướng dẫn làm việc nhà, quan tâm việc rèn luyện kỹ năng sống... Từ đó, tạo điều kiện để các con được phát triển trong môi trường gia đình, nhà trường và cộng đồng. Đây cũng là sáng kiến để lao động xa quê cảm thấy ấm lòng.

Chọn giải pháp đưa lao động xa quê hồi hương bằng những chương trình kích cầu kinh tế, đào tạo lao động đáp ứng nhu cầu sử dụng lao động là một trong số “5 sẵn sàng” được tỉnh Nghệ An xác định phải chuẩn bị tốt để thu hút đầu tư, gồm: Quy hoạch; mặt bằng đầu tư; hạ tầng thiết yếu; nguồn nhân lực... Ban Thường vụ Tỉnh ủy đã ban hành Chỉ thị số 33-CT/TU về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác kết nối cung-cầu lao động, giải quyết việc làm, thu hút lao động cho các doanh nghiệp trong nước, doanh nghiệp FDI trên địa bàn tỉnh, giai đoạn 2025-2030. Trong đó, chú trọng tăng cường gắn kết với doanh nghiệp trong công tác tuyển sinh; quan tâm đào tạo nghề và cung cấp nhân lực cho các doanh nghiệp trong nước, doanh nghiệp FDI trên địa bàn tỉnh.

Những giải pháp mang tính đi tắt đón đầu của tỉnh Vĩnh Long hay Nghệ An đều đã và đang phát huy tác dụng mời gọi những người con xa quê, hồi hương cùng xây dựng cuộc sống mới trên chính quê hương của mình. Và thực tế ở nhiều vùng nông thôn ngày càng xuất hiện nhiều những tấm gương lập nghiệp, làm giàu…

(Còn nữa)

TRUNG SƠN-TRUNG HIẾU