Bậc thầy gián điệp Ba Lan Jerzy Sosnowski

Hoạt động tuyệt mật

Jerzy Sosnowski xuất thân trong một gia đình khá giả. Cha ông làm kỹ sư, chủ một công ty xây dựng ở Lemberg (thủ đô của Galicia thuộc đế quốc Áo - Hung). Tháng 8/1914, Jerzy Sosnowski gia nhập Sư đoàn bộ binh Quân đoàn 1 Ba Lan trong quân đội Áo, và cuối năm đó ông được chuyển đến theo học tại Học viện Sĩ quan kỵ binh đặt ở Holice (Cộng hòa Séc ngày nay). Sau khi tốt nghiệp trường này, ông được gửi tới Mặt trận phía Đông. Sau đó ông hoàn tất khóa đào tạo xạ thủ súng máy và đến tháng 3/1918, Sosnowski tham gia khóa đào tạo không quân tại Học viện Quân sự Theresian tại thành phố Wiener Neustadt (Vương quốc Áo).

Sau khi Ba Lan giành được độc lập vào tháng 11/1918, Sosnowski gia nhập lực lượng quân đội Ba Lan non trẻ mới được thành lập. Trong chiến tranh Ba Lan - Liên Xô, Sosnowski đã chiến đấu quả cảm với tư cách là người lính của Trung đoàn số 8 của Hoàng tử Jozef Ponitatowski (nhà lãnh đạo quân sự và chính trị gia Ba Lan, là người đứng đầu quân đội Ba Lan và là Thống chế của đế chế Pháp. Ông là cháu trai của vị vua cuối cùng của Ba Lan, Stanislaw August Poinitatowski, và là một người bạn trung thành của Napoleon).

Điệp viên Ba Lan, Jerzy Sosnowski.

Được thăng hàm Rotmistrz (cấp bậc quân sự trong quân đội Ba Lan, từng được sử dụng trong lực lượng kỵ binh, tương đương với cấp bậc Thiếu tá (Captain) trong thời hiện đại. Từ này có nguồn gốc từ sự kết hợp của "rota" (đơn vị quân đội) và "mistrz" (nghĩa là người chỉ huy, người đứng đầu), có nghĩa đen là “người chỉ huy đội quân”). Sosnowski trở thành chỉ huy một đội kỵ binh thuộc Trung đoàn 8. Ông là một kỵ sĩ xuất sắc khi thường xuyên tham gia các cuộc thi quốc tế được tổ chức trang trọng ở Paris và Berlin.

Năm 1926, theo lời nguyên của một người bạn là Đại úy Marian Chodacki, Sosnowski đã trở thành thành viên của Tổng cục II thuộc Bộ tổng tham mưu Ba Lan chịu trách nhiệm về tình báo quân sự cũng như các hoạt động gián điệp. Sau khi hoàn thành khóa đào tạo, Sosnowski lên đường đến Berlin và trở thành giám đốc văn phòng In-3 trực thuộc Tình báo Ba Lan.

Đặt chân đến thủ đô nước Đức, Sosnowski liền tự giới thiệu mình là Nam tước Ba Lan, Ritter von Nalecz, cực ghét Jozef Pilsudski (Nguyên soái người Ba Lan). Từ giữa Chiến tranh thế giới thứ nhất, ông đã có ảnh hưởng lớn lên nền chính trị Ba Lan nói riêng và nền chính trị Châu Âu nói chung. Vào đầu thời kỳ chính trị của mình, Pilsudski trở thành nhà lãnh đạo của Đảng Xã hội Ba Lan) nên muốn hợp tác chặt chẽ với Đức.

Thêm nữa, Sosnowski còn tự giới thiệu bản thân là người chống cộng cuồng tín, là thành viên của một tổ chức quân sự bí mật chống Bolshevik. Trẻ trung và bảnh trai, vị nam tước nhanh chóng trở nên nổi tiếng trong giới thượng lưu Berlin, và bắt đầu mối quan hệ với nữ Nam tước Benita von Falkengayn, vốn có họ hàng với Erich von Falkenhayn, nguyên Tổng tham mưu quân đội đế quốc Đức. Tháng 12/1926, Sosnowski đã thuyết phục bà Benita hợp tác với tình báo Ba Lan vì bà (nhờ các mối quan hệ của mình) có hiểu biết sâu sắc đến Bộ tổng tham mưu Đức.

Ngay sau đó, Sosnowski đã tìm được sự giúp đỡ của Gunther Rudloff - sĩ quan nhánh Berlin của Abwehr (cơ quan tình báo quân đội của ĐQX tồn tại trong giai đoạn 1930-1945). Vì nợ người Ba Lan một khoản tiền lớn nên Rudloff rất nhanh chóng nhất trí hợp tác. Những thành công chóng vánh của Sosnowski lại gây ra sự nghi ngờ tạm thời trong số các viên chức thuộc Cục Hai của Bộ tổng tham mưu ở Warsaw (Ba Lan).

Vậy nhưng những động thái tiếp đó của Sosnowski thậm chí còn ấn tượng hơn và hoàn toàn thuyết phục Bộ chỉ huy Ba Lan phải tin vào tính chuyên nghiệp trong công việc của ông. Những điệp viên làm việc cho tình báo Ba Lan bao gồm Irene von Jena của Bộ chỉ huy Reichswehr (lực lượng vũ trang của Cộng hòa Weimar ở Đức, hoạt động từ năm 1919 đến năm 1935, thay thế cho quân đội đế chế Đức đã bị giải thể sau Thế chiến I. Theo quy định của Hiệp ước Versailles, Reichswehr bị giới hạn về quy mô, chỉ bao gồm 100.000 binh sĩ và 15.000 thủy thủ, và không được sở hữu xe tăng hay máy bay.

Sau khi Adolf Hitler lên nắm quyền, Reichswehr đã được mở rộng và tổ chức lại thành Wehrmacht vào năm 1935) cũng như Renate von Natzmer từ cùng văn phòng. Vì Irene von Jena tỏ ra căm ghét người Ba Lan nên ban đầu Sosnowski tự giới thiệu mình là nhà báo Anh tên là Graves. Dần dần ông đã hé lộ danh tính thực của mình cho Jena.

Ngoài ra còn có điệp viên khác như Lotta von Lemmel và Isabelle von Tauscher, cả hai người này cùng làm việc trong bộ chỉ huy của Reichswehr. Một số trong đó gồm von Falkenhayn và von Natzmer, cũng là người tình của Sosnowski. Tất cả các điệp viên đều cung cấp cho người Ba Lan nhiều tài liệu rất hữu ích. Năm 1929, Sosnowski (với sự trợ giúp của Renate von Natzmer) đã mua một bản sao trò chơi chiến tranh chống lại Ba Lan có tên là Tổ chức Kriegsspiel. Ông yêu cầu số tiền 40.000 Mark để mua tài liệu này song cấp trên ở Warsaw đã khước từ chi tiền bởi suy nghĩ rằng thông tin do Sosnowski cung cấp thực chất là tài liệu tung hỏa mù của Đức, vì vậy bản thân Sosnowski đã bí mật thương thảo với Renate von Natzmer.

Ritter von Nalecz (Sosnowski) đã giảm giá xuống một nửa và cuối cùng ông gửi miễn phí toàn bộ tài liệu cho Warsaw. Tuy nhiên, người Ba Lan đã không tận dụng những tài liệu này. Uớc tính rằng đến tận năm 1934, văn phòng In-3 (do Sosnowski đứng đầu và có căn cứ hỗ trợ đặt tại Đại sứ quán Ba Lan ở Berlin) là tốt nhất trong toàn bộ nhánh hải ngoại của tình báo Ba Lan. Đồng thời tất cả các hoạt động của cơ quan này rất tốn kém, tốn khoảng 2 triệu Zlotys.

Warsaw bị chiến tranh tàn phá năm 1945.

Bí ẩn cuối đời

Mùa Thu năm 1933, Abwehr phát hiện ra mạng lưới gián điệp Ba Lan, có thể là do sự phản bội của viên trung úy Jozef Gryf-Czajkowski - một điệp viên kép cũng như từng giữ chức vụ trước đây của Sosnowski ở Berlin. Cũng như việc nữ diễn viên người Đức tên là Maria Kruse (một người tình của Sosnowski) đã vô tình tiếp tay Abwehr trong chiến dịch phản gián này. Ngày 27/2/1934, ông Sosnowski bị Gestapo (lực lượng cảnh sát bí mật của tổ chức SS do ĐQX lập ra ở Châu Âu do ĐQX chiếm đóng) bắt giữ tại một buổi tiệc trong một căn hộ ở số 36 đường Lutzowufer.

Chỉ trong vài ngày đã có thêm nhiều người bị bắt giữ gồm cả Benita von Falkenhayn, Renate von Natzmer và Irene von Jena. Gunther Rudloff tìm cách tránh bị bắt giữ khi khai rằng nhờ việc hợp tác với người Ba Lan đã giúp cho ông ta lấy được những thông tin tình báo hữu ích. Sau đó, bọn Đức phát hiện ra những hoạt động mật của Rudlof và khi đối mặt với án tử hình, ông liền tự sát vào ngày 7/7/1941.

Phiên tòa xét xử gián điệp Ba Lan bắt đầu từ tháng 2/1935. Ngày 16/2/1935, Benita von Falkenhayn và Renate von Natzmer bị tuyên án tử và sau đó họ bị chém đầu, trong khi đó Sosnowski cùng với bà Irene von Jena bị tuyên án chung thân. Bản thân Sosnowski đã choáng váng trước cái chết thảm của các nhân tình: “Tôi bị ám ảnh bởi cái chết của những người phụ nữ đó. Cho đến khi tôi được phóng thích nhân việc trao trả tù nhân tôi không hề thấy khuôn mặt người nào suốt 14 tháng ròng.

Từ một cửa sập, bọn lính canh đã thả thức ăn xuống xà lim cho tôi. Những cái chết bi kịch của hai người đàn bà (những người tình tôi thương) đã ám ảnh tôi và tôi chỉ có thể bình an thông qua việc cầu nguyện linh hồn của họ”. Theo một số tài liệu thì bà Benita von Falkenhayn muốn cưới ông Sosnowski nên tìm cách tự cứu mình bằng cách xin hộ chiếu Ba Lan nhưng Adolf Hitler được cho là đã phát hiện ra mưu đồ này nên đã ngăn chặn nó.

Sosnowski được thả vào tháng 4/1936 trong một cuộc trao đổi tù binh khi ông được đổi để lấy 3 điệp viên Đức bị bắt ở Ba Lan. Bộ chỉ huy Ba Lan luôn tỏ ý hoài nghi Sosnowski và những thành công đáng kinh ngạc của ông, ông bị buộc tội gian lận và phản quốc rồi bị quản thúc tại nhà riêng. Ngày 29/3/1938, phiên tòa xét xử Sosnowski đã bắt đầu tại Tòa án binh ở Warsaw.

Sosnowski phủ nhận mọi tội trạng, nhưng đến ngày 17/6/939, ông bị kết tội phản quốc và hợp tác với Đức, bị tuyên 15 năm tù cũng như nộp số tiền phạt trị giá 200.000 Zlotys. Dù muốn kháng cáo quyết định này song Thế chiến II bùng nổ đã ngăn trở Sosnowski đòi công lý cho mình. Rất khó xác định số mệnh tiếp theo của Sosnowski. Theo một báo cáo thì từ nhà ngục vào đầu tháng 9/1939, ông đã di tản về phía Đông và bị đám lính gác ngục bắn khoảng ngày 16 và 17 của tháng 9 năm đó tại một nơi gần Bresc nad Bugiem hoặc Jaremcze.

Còn một báo cáo thì nói rằng thay vì bị bắn chết, Sosnowski đã sống sót và bị người của Bộ Dân ủy nội vụ Liên Xô (NKVD, một cơ quan hành pháp của Liên Xô, đơn vị trực tiếp thi hành quyền lực của Đảng Cộng sản Liên Xô trong lĩnh vực an ninh, tình báo) bắt giữ. Sosnowski bị bắt giữ vào ngày 2/11/1939 theo lệnh của ông Pavel Sudoplatov (viên chức cao cấp làm việc trong các cơ quan tình báo Liên Xô, suốt hơn 34 năm ông đã công tác kinh qua nhiều nhánh tình báo trong lực lượng vũ trang Liên Xô) và được chuyển đến nhà tù Lubyanka ở thủ đô Moscow.

Tại đó sau nhiều lần trò chuyện với các quan chức tình báo Liên Xô, Sosnowski bèn quyết định hợp tác với họ. Sosnowski được cho là đóng vai trò chuyên gia về các vấn đề Ba Lan và Đức (trong nhiều vấn đề khác nhau), ông được cho là đã tham gia trong các cuộc thẩm vấn tướng Mieczyslaw Borula-Spiechowicz (sĩ quan, tướng lĩnh của quân đội Ba Lan và là một thành viên đáng chú ý của phe đối lập chống Cộng ở Ba Lan thời hậu chiến).

Jerzy Sosnowski trong thời gian ở Berlin.

Sau khi chiến tranh Đức - Xô bùng nổ, Sosnowski (khi đó đã trở thành điệp viên của NKVD) đang giảng dạy tại một trường đào tạo gián điệp ở Saratov, năm 1943, ông được thăng hàm Đại tá. Cùng năm đó, ông chuyển đến Ba Lan khi đó do Đức chiếm đóng, và hợp tác với Quân đội nhân dân của phe Cộng sản. Có thông tin vào tháng 9/1944 trong cuộc khởi nghĩa Warsaw, Sosnowski được tìm thấy ở Warsaw và có lẽ đã chết. Ivan Serov (lãnh đạo nổi bật của các cơ quan an ninh và tình báo Xôviết, người đứng đầu KGB từ tháng 3/1954 đến tháng 12/1958, giữa năm 1958 và 1963.

Ông là Phó ủy viên của NKVD dưới thời Lavrentiy Beria, và đóng một vai trò quan trọng trong các mưu đồ chính trị sau cái chết của Joseph Stalin) duy trì quan điểm cho rằng Sosnowski đã bị Quân đội (lực lượng kháng chiến chính của Nhà nước Ba Lan trong Thế chiến II, là một trong những phong trào kháng chiến lớn nhất ở Châu Âu bị chiếm đóng bởi ĐQX. Lực lượng này được thành lập vào năm 1942 và là một tổ chức bao gồm hàng trăm ngàn tình nguyện viên dân sự và quân đội chuyên thực hiện các hoạt động phá hoại, thu thập tình báo và chiến đấu chống lại lực lượng ĐQX, chuẩn bị cho một cuộc tổng khởi nghĩa) xử tử vào năm 1944.

Tuy nhiên vào năm 1958, ông Pavel Sudoplatov nói Sosnowski bị hành quyết vào năm 1945 theo lệnh của Nikita Krushchev (nhà lãnh đạo của Liên bang Xôviết trong cuộc Chiến tranh Lạnh, đồng thời là Bí thư thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Liên Xô từ năm 1953 đến 1964, Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Liên Xô từ năm 1958 tới 1964). Một số tài liệu Nga thì nói Sosnowski đã qua đời năm 1942 tại Saratov trong một lần tuyệt thực.

Văn Chương (Tổng hợp)