Ba yếu tố cốt lõi giúp startup 'lên sàn' thành công

Trước khi niêm yết chính thức trên các sàn lớn như HOSE hoặc HNX, nhiều doanh nghiệp chọn UpCOM (thị trường giao dịch cổ phiếu chưa niêm yết) làm bệ phóng an toàn để thử sức. Với điều kiện linh hoạt hơn, UpCOM đóng vai trò như trường học đầu tiên giúp doanh nghiệp làm quen với quy trình công bố thông tin, minh bạch tài chính, kiểm toán và quan hệ nhà đầu tư.

“UpCOM giúp doanh nghiệp tự đánh giá năng lực nội tại, hoàn thiện hệ thống quản trị và xây dựng hình ảnh minh bạch trong mắt nhà đầu tư. Đó là giai đoạn rất quan trọng để chuẩn bị cho bước nhảy lớn hơn,” ông Duy cho biết.

Một sai lầm phổ biến là nhầm lẫn giữa listing (niêm yết) và IPO (chào bán lần đầu ra công chúng). Theo đại diện VinaCapital, niêm yết mà không có hoạt động chào bán thì không tạo ra dòng vốn mới. Nếu cổ phiếu không được giao dịch, tức là không có thanh khoản, thì việc lên sàn gần như vô nghĩa.

Theo các chuyên gia, IPO không phải là đích đến mà là một phép thử toàn diện về năng lực quản trị, minh bạch tài chính và cam kết phát triển dài hạn của doanh nghiệp.

“Lên sàn chỉ là bắt đầu thôi, chứ không phải là kết thúc. Tại vì khi lên sàn, mình nhận tiền của người ta vào thì mình cũng phải tiếp tục”, ông Duy Lê, Thành viên HĐQT kiêm Phó tổng giám đốc điều hành VinaCapital nói.

Ông Duy Lê, Thành viên HĐQT kiêm Phó tổng giám đốc điều hành VinaCapital

Bà Hoàng Thị Kim Dung, Giám đốc quốc gia Genesia Ventures Vietnam đồng tình và cho rằng yếu tố thanh khoản chính là “hơi thở” của thị trường chứng khoán.

“Một công ty lên sàn mà cổ phiếu không có thanh khoản thì nhà đầu tư không thể mua bán, niềm tin thị trường sẽ mất đi. Doanh nghiệp đại chúng phải duy trì được dòng chảy liên tục, đó là điều kiện sống còn”, bà Dung nói.

Bà cũng nhấn mạnh, IPO là một cam kết dài hạn, chứ không phải cột mốc hoàn tất. Doanh nghiệp cần chuẩn bị hệ thống vận hành minh bạch, đội ngũ quản trị chuyên nghiệp và chiến lược phát triển bền vững, bởi áp lực đến từ cả nhà đầu tư, cổ đông và công chúng sẽ gia tăng đáng kể sau khi niêm yết.

Để “lên sàn” thành công

Theo ông Duy, để hướng tới IPO, doanh nghiệp cần chuẩn bị vững vàng trên ba trụ cột chính gồm sản phẩm, dòng tiền và quản trị doanh nghiệp.

Đầu tiên là sản phẩm và mô hình tăng trưởng. Startup có thể chấp nhận lỗ trong giai đoạn đầu để ưu tiên tăng trưởng, nhưng về lâu dài, sản phẩm phải có giá trị thực, mô hình kinh doanh rõ ràng và khả năng mở rộng thị trường.

“Nhà đầu tư không chỉ nhìn vào doanh thu hiện tại mà họ đánh giá năng lực phát triển dài hạn - liệu doanh nghiệp có khả năng chiếm lĩnh thị phần, tạo giá trị bền vững hay không”, ông Duy cho biết.

Hai là dòng tiền - “dòng máu” của doanh nghiệp. “Có lợi nhuận trên giấy mà không có dòng tiền thì doanh nghiệp cũng sẽ chết,” ông Duy Lê thẳng thắn chia sẻ.

Theo đại diện VinaCapital, nhiều công ty đã tìm cách “làm đẹp” báo cáo tài chính. Tuy nhiên, nhà đầu tư chuyên nghiệp sẽ luôn đánh giá dựa trên dòng tiền thực tế từ hoạt động kinh doanh bởi nó phản ánh sức khỏe thật của doanh nghiệp. Do đó, sau giai đoạn tăng trưởng nóng, startup cần chứng minh khả năng tạo dòng tiền ổn định vì đây là yếu tố quyết định giá trị khi IPO.

Việc có kế hoạch tài chính 3 - 5 năm rõ ràng, dự báo lợi nhuận, nhu cầu vốn và kế hoạch sử dụng vốn cụ thể là điều kiện tiên quyết để thuyết phục nhà đầu tư và Ủy ban Chứng khoán Nhà nước.

Ba là quản trị doanh nghiệp. Theo ông Duy, quản trị là yếu tố thường bị xem nhẹ nhưng lại quyết định thành bại trong quá trình IPO.

“Ngay từ đầu, công ty đã phải làm việc với luật sư để chuẩn bị về quản trị doanh nghiệp, làm các báo cáo tài chính theo chuẩn quốc tế. Nếu không chuẩn hóa ngay từ đầu, khi lên sàn sẽ rất khó khắc phục”, ông Duy nhấn mạnh.

Việc chuẩn hóa bao gồm: minh bạch cơ cấu sở hữu; thiết lập HĐQT độc lập; tuân thủ quy định công bố thông tin cho tất cả các bên liên quan gồm: nhà cung cấp, nhân viên, cổ đông, chính phủ và cộng đồng.

Để hướng tới IPO, doanh nghiệp cần chuẩn bị vững vàng trên ba trụ cột chính gồm sản phẩm, dòng tiền và quản trị doanh nghiệp.

Chia sẻ kinh nghiệm từ Nhật Bản, bà Dung cho biết, tại Nhật, mỗi năm đều có một vòng rà soát ngắn nhưng rất chi tiết để đảm bảo doanh nghiệp đi đúng hướng và đáp ứng tiêu chuẩn về quản trị, tài chính, minh bạch mà Sở Giao dịch Tokyo yêu cầu.

Theo bà, việc duy trì quy trình rà soát định kỳ này giúp các doanh nghiệp tích lũy kinh nghiệm và văn hóa tuân thủ, điều mà các startup Việt nên xem như một dự án chiến lược dài hạn, chứ không phải nhiệm vụ phát sinh ngay trước IPO.

Hành trình IPO không chỉ là việc “lên sàn” để huy động vốn mà còn là phép thử toàn diện về năng lực quản trị, tầm nhìn chiến lược và trách nhiệm với cổ đông. Việt Nam đang có đầy đủ điều kiện để trở thành thị trường vốn năng động hàng đầu khu vực, với thanh khoản cao, nền tảng nhà đầu tư nội địa mạnh mẽ và khung chính sách đang từng bước hoàn thiện.

Trong bối cảnh Chính phủ đang thúc đẩy xây dựng Trung tâm Tài chính quốc tế tại TP.HCM và phát triển thị trường vốn trở thành trụ cột của nền kinh tế hiện đại, việc chuẩn hóa năng lực doanh nghiệp, nâng cao minh bạch và khuyến khích niêm yết trở thành yếu tố then chốt.

Các chuyên gia nhận định, mỗi doanh nghiệp Việt thành công trong hành trình IPO sẽ góp phần định hình vị thế mới cho thị trường tài chính quốc gia, không chỉ giúp gia tăng kênh huy động vốn, mà còn nâng cao uy tín và năng lực cạnh tranh của Việt Nam trong khu vực.

Quỳnh Chi