Ba 'nút thắt' về sở hữu trí tuệ cần tháo gỡ

Chiều 26/8, Diễn đàn “Hoàn thiện chính sách tài sản trí tuệ - Động lực cho doanh nghiệp đổi mới sáng tạo” diễn ra tại TP.HCM.

Ông Võ Tân Thành – Phó Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho biết, theo đánh giá của PwC Việt Nam, năm 2023, tài sản vô hình chiếm trung bình 53% giá trị doanh nghiệp toàn cầu, trong khi tại Việt Nam con số này mới chỉ đạt 26%.

Ông Thành nhìn nhận, hành lang pháp lý về sở hữu trí tuệ (SHTT) tại Việt Nam vẫn tồn tại nhiều “lỗ hổng sinh tử”.

Thống kê của Cục SHTT cho thấy, dù Việt Nam có hơn 700.000 nhãn hiệu được bảo hộ nhưng mỗi năm vẫn xảy ra hàng nghìn vụ xâm phạm, riêng năm 2024 đã có hơn 2.000 vụ, với giá trị hàng hóa vi phạm lên tới hàng trăm tỷ đồng.

Ông Võ Tân Thành – Phó Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) phát biểu.

Hay nửa đầu năm 2025, hơn 3.270 vụ xâm phạm quyền SHTT đã được phát hiện và xử lý, gây thiệt hại hàng nghìn tỷ đồng, tức gần 20 vụ mỗi ngày.

Không chỉ các doanh nghiệp nhỏ lẻ mà cả những thương hiệu lớn như Nhựa Bình Minh, cà phê Trung Nguyên… cũng bị làm giả bao bì, nhãn hiệu, tên thương mại một cách trắng trợn.

"Chúng ta đã nghe câu chuyện Nhựa Bình Minh, một thương hiệu gần nửa thế kỷ, chỉ khác một chữ đã phải theo kiện nhiều năm. Đây không chỉ là một tranh chấp mà là lời cảnh báo: nếu cơ chế bảo vệ chậm chạp, ngay cả những thương hiệu tiên phong cũng có thể gục ngã", ông Thành nói.

Ông lấy ví dụ những bài học trên thế giới, như Mỹ, mức bồi thường lên tới hàng trăm triệu USD đủ sức răn đe. Singapore, một quốc gia nhỏ nhưng nhờ khung pháp lý minh bạch, chế tài nghiêm khắc, đã trở thành trung tâm khởi nghiệp hàng đầu châu Á.

Theo ông, điểm chung của họ không chỉ khuyến khích sáng tạo mà bảo vệ sáng tạo đến cùng.

Diễn đàn “Hoàn thiện chính sách tài sản trí tuệ - Động lực cho doanh nghiệp đổi mới sáng tạo” do Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp phối hợp tổ chức.

Ở Việt Nam, trong bối cảnh Việt Nam chuyển mình sang kỷ nguyên phát triển mới, SHTT đã trở thành "bệ phóng" pháp lý, không chỉ bảo vệ mà còn khai thác, thương mại hóa các tài sản vô hình, khơi nguồn sáng tạo công nghệ và sản phẩm đột phá.

Kể từ khi ra đời năm 2005, Luật SHTT Việt Nam đã qua nhiều lần sửa đổi nhưng vẫn chưa bắt kịp nhịp độ phát triển của các đối tượng SHTT phi truyền thống như dữ liệu số hay tài sản trí tuệ công nghệ cao.

Với tầm nhìn chiến lược, Nghị quyết 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị đã định hướng rõ: Hoàn thiện pháp luật về SHTT, tài sản số và dữ liệu là trụ cột của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo.

Luật Công nghiệp Công nghệ số mới được Quốc hội thông qua đã kịp thời cụ thể hóa các định hướng này, bổ sung những khoảng trống pháp lý quan trọng, tạo nền tảng cho sự phát triển của các tài sản phi truyền thống.

TS. LS Nguyễn Văn Viên - Chủ tịch Hội Sở hữu trí tuệ TP.HCM phát biểu.

Hay Nghị quyết 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân, Trung ương nhấn mạnh “đổi mới sáng tạo, sở hữu trí tuệ, chuyển đổi số, khoa học – công nghệ” là động lực phát triển, đi kèm những chính sách cụ thể từ ưu đãi thuế đến hỗ trợ đăng ký quyền SHTT.

Diễn đàn “Hoàn thiện chính sách tài sản trí tuệ - Động lực cho doanh nghiệp đổi mới sáng tạo” đã chỉ ra ba “nút thắt”, đó là giám định chậm, độc quyền; chế tài nhẹ; phối hợp liên ngành thiếu chặt chẽ, xử lý thiếu tốc độ.

Tại đây, các đại biểu đã thảo luận, đưa ra nhiều giải pháp, gồm hoàn thiện khung pháp luật, bổ sung cơ chế bồi thường trừng phạt; vận hành hiệu quả Tòa chuyên trách SHTT; mở rộng giám định độc lập, chấm dứt độc quyền; ứng dụng công nghệ số, blockchain, AI để bảo vệ thương hiệu; nâng cao nhận thức cộng đồng, để người tiêu dùng trở thành “lá chắn mềm” chống hàng giả.

Các doanh nghiệp bày tỏ mong muốn sớm hoàn thiện pháp luật SHTT để tạo đà, đồng thời hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng GDP hai chữ số và đưa Việt Nam vươn lên hàng ngũ các nền kinh tế phát triển.

Kim Sáng