Ba điểm nghẽn đẩy tiến trình hòa đàm Nga và Ukraine vào thế giằng co

Mặc dù thừa nhận “vẫn còn một vài điểm bất đồng”, Tổng thống Mỹ Donald Trump đánh giá cao “tiến triển to lớn” mà đội ngũ của ông đạt được trong nỗ lực chấm dứt cuộc chiến giữa Nga và Ukraine.

Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky. (Ảnh: Reuters)

Trước đó, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio cũng bày tỏ sự lạc quan sau các cuộc đàm phán “rất tích cực” về vấn đề Ukraine tại Geneva cuối tuần qua. Ông khẳng định rằng “có một số vấn đề còn tồn đọng nhưng không phải là không thể vượt qua”.

Cùng thời điểm, trong cuộc gặp giữa một phái viên quân sự Mỹ và các quan chức Nga tại Abu Dhabi, phía Mỹ thậm chí cho biết “Ukraine đã đồng ý với thỏa thuận hòa bình”, dù “một số chi tiết nhỏ vẫn cần được hoàn thiện”.

Đó là sự lạc quan nhất quán mà chính quyền Tổng thống Donald Trump liên tục thể hiện khi nói về các cuộc đàm phán khó khăn và nhạy cảm nhằm xây dựng lập trường chung giữa Mỹ, Ukraine và châu Âu về con đường chấm dứt chiến sự tại Ukraine thông qua thương lượng.

Tuy vậy, theo một nguồn tin cấp cao của Ukraine, vẫn tồn tại khoảng cách đáng kể giữa những yêu cầu của phía Mỹ và những gì Kiev sẵn sàng chấp thuận. Nguồn tin này thừa nhận rằng hai bên đã đạt được “sự đồng thuận” đối với phần lớn nội dung trong đề xuất hòa bình 28 điểm của Mỹ, Tuy nhiên, bất đồng không chỉ nằm ở “một vài điểm nhỏ”. Theo nguồn tin này, vẫn còn ít nhất ba điểm cốt lõi tồn tại khác biệt lớn và việc thu hẹp sự khác biệt này có thể quyết định thành bại của nỗ lực đàm phán nhằm chấm dứt xung đột.

Ba điểm nghẽn bùng lên tranh cãi

Vấn đề nhạy cảm nhất là liệu Ukraine có chấp nhận nhượng lại các vùng lãnh thổ quan trọng ở khu vực Donbass thuộc miền Đông nước này hay không. Khu vực này bao gồm cả "vành đai pháo đài" gồm các thị trấn và thành phố được phòng thủ nghiêm ngặt, vốn được coi là thiết yếu đối với an ninh Ukraine.

Dự thảo kế hoạch hòa bình ban đầu của Mỹ yêu cầu Ukraine rút khỏi các khu vực được phòng thủ nghiêm ngặt ở Lugansk và Donetsk mà họ đang kiểm soát. Các khu vực này sau đó sẽ có quy chế đặc biệt là "vùng đệm phi quân sự trung lập". Về mặt lý thuyết, các lực lượng Nga sẽ bị cấm tiến vào các khu vực đó sau khi Ukraine rút quân. Tuy nhiên, không có điều khoản nào về sự hiện diện của lực lượng quốc tế trên thực địa để giám sát việc các bên tuân thủ thỏa thuận.

Ukraine cũng sẽ bị buộc phải chấp nhận rằng tất cả các vấn đề lãnh thổ trong "30 năm qua" chắc chắn đã được giải quyết, loại bỏ khả năng xảy ra các thách thức pháp lý sau này.

Thứ hai, đề xuất gây tranh cãi của Mỹ về việc giới hạn quy mô quân đội Ukraine vẫn đang trong quá trình thảo luận. Theo dự thảo kế hoạch hòa bình của Mỹ, quy mô quân đội Ukraine sẽ bị giới hạn ở mức 600.000 binh sỹ, giảm so với mức 900.000 binh sỹ ban đầu. Quân số thời bình của quân đội Ukraine là dưới 300.000 quân. Nguồn tin Ukraine cho biết, một con số cao hơn đã được đề cập trong các cuộc đàm phán, nhưng Kiev vẫn muốn có thêm những điều chỉnh trước khi chấp nhận hạn chế như vậy đối với lực lượng vũ trang.

Đi ngược lại các yêu cầu của Nga, các văn bản của Mỹ và châu Âu không áp đặt các hạn chế đối với việc nhập khẩu vũ khí vào Ukraine, ngoài cam kết của Kiev về không phổ biến vũ khí hạt nhân. Điều này sẽ cho phép phương Tây đầu tư liên tục và quy mô lớn vào năng lực phòng thủ của Ukraine.

Cuối cùng là điều khoản Ukraine phải từ bỏ tham vọng gia nhập NATO. Nguồn tin trên khẳng định yêu cầu này đối với Kiev là hoàn toàn không thể chấp nhận được. Một sự nhượng bộ như vậy, sẽ tạo ra “tiền lệ xấu” và trên thực tế, trao cho Nga quyền phủ quyết đối với liên minh quân sự phương Tây mà nước này không phải là thành viên.

Ba vấn đề gồm công nhận quyền kiểm soát các vùng lãnh thổ sáp nhập, phi quân sự hóa Ukraine và buộc Ukraine trở thành quốc gia trung lập là những lý do mà Điện Kremlin viện dẫn để tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt. Chính vì vậy, việc giải quyết các vấn đề này cũng là điều kiện then chốt để Moscow chấm dứt chiến dịch này.

Tuy nhiên, cả ba vấn đề đều là “lằn ranh đỏ” nhạy cảm đối với Ukraine, nơi hàng chục nghìn binh sĩ đã chiến đấu và hy sinh. Việc rút khỏi bất kỳ ranh giới nào trong số này là yêu cầu cực kỳ lớn, có thể gây rủi ro đáng kể, xét theo quan điểm của giới chức Ukraine.

Theo giới phân tích, các vấn đề này không thể coi là “một vài điểm bất đồng còn sót lại”, hay “những chi tiết nhỏ cần được giải quyết” như đánh giá của chính quyền Tổng thống Trump. Chúng là những vấn đề cốt lõi, quyết định tính khả thi của bất kỳ thỏa thuận hòa bình nào nhằm chấm dứt xung đột Nga-Ukraine.

Hồng Anh/VOV.VN (biên dịch) Theo CNN