ASEAN+3 trong thời đại bất ổn toàn cầu và chìa khóa để vượt qua thách thức

Quang cảnh Hội nghị cấp cao ASEAN+3 lần thứ 27. Ảnh: Dương Giang-TTXVN

Thế giới đang bước vào một kỷ nguyên đầy bất ổn. Từ căng thẳng địa chính trị đến chủ nghĩa bảo hộ gia tăng, các nền kinh tế đang phải đối mặt với những thách thức chưa từng có. Bình luận với tờ Thời báo Nhật Bản (japantimes.co.jp) mới đây, Yasuto Watanabe, Giám đốc Văn phòng Nghiên cứu Kinh tế Vĩ mô ASEAN+3 (AMRO), cho rằng trong bối cảnh đó, khu vực ASEAN+3 (gồm 10 quốc gia thành viên ASEAN, cùng với Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc) đang thể hiện một sức mạnh nội tại đáng kể, nhưng đồng thời cũng đối mặt với những rủi ro lớn. Để duy trì tăng trưởng và khả năng phục hồi, sự đoàn kết và cải cách sâu rộng là con đường duy nhất để tiến lên.

Theo báo cáo cập nhật vào tháng 7 vừa qua của Văn phòng Nghiên cứu Kinh tế Vĩ mô ASEAN+3 (AMRO), dự báo tăng trưởng của khu vực này trong năm 2025 và 2026 đã được điều chỉnh giảm xuống lần lượt là 3,8% và 3,6%. Điều này cho thấy những thách thức từ bên ngoài đang bắt đầu tác động, đặc biệt là sự khó lường trong chính sách thương mại của Mỹ.

Các biện pháp thuế quan đột ngột và thiếu cảnh báo từ chính quyền của Tổng thống Mỹ Donald Trump đã khiến các doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn trong việc lập kế hoạch. Dù nửa đầu năm 2025, xuất khẩu của khu vực đã có đà tăng trưởng tốt, nhờ các doanh nghiệp đẩy mạnh vận chuyển hàng hóa trước khi thuế quan mới được áp dụng, nhưng đà tăng này được dự báo sẽ không kéo dài.

Tuy nhiên, trong bối cảnh khó khăn đó, kinh tế nội tại của ASEAN+3 vẫn duy trì được sự mạnh mẽ. Nhu cầu nội địa vẫn ổn định ở hầu hết các quốc gia, nhờ thị trường lao động thuận lợi và giá cả được kiểm soát. Thị trường tài chính cũng cho thấy sự kiên cường, với một số đồng tiền của khu vực tăng giá so với đồng đô la Mỹ, phản ánh niềm tin vào sự ổn định của khu vực. Để đối phó với những cú sốc tiềm ẩn, một nửa số ngân hàng trung ương trong khu vực đã nới lỏng chính sách tiền tệ, và một số chính phủ đã thực hiện các biện pháp tài khóa có mục tiêu.

Những "cơn gió ngược" đang thử thách khu vực

Mặc dù có những tín hiệu tích cực, ASEAN+3 vẫn đang đối mặt với những mối đe dọa đáng lo ngại. Mối lo lớn nhất là chủ nghĩa bảo hộ đang gia tăng. Phân tích kịch bản của AMRO cho thấy, nếu thuế quan của Mỹ được áp dụng cho các lĩnh vực trước đây được miễn trừ, tăng trưởng của khu vực có thể giảm xuống dưới 3%. Đây sẽ là mức tăng trưởng yếu nhất kể từ cuộc khủng hoảng tài chính châu Á năm 1997, cho thấy sự mong manh của khu vực trước những gián đoạn thương mại.

Bên cạnh đó, khu vực còn phải đối mặt với những thách thức mang tính cơ cấu sâu sắc hơn, sẽ định hình quỹ đạo tăng trưởng dài hạn. Nổi bật nhất là già hóa dân số. Đến năm 2050, cứ bốn người dân ASEAN+3 sẽ có một người từ 65 tuổi trở lên. Điều này không chỉ gây áp lực lên tài chính công, với chi phí ước tính lên tới 9,3% GDP ở Hàn Quốc, mà còn hạn chế khả năng đầu tư vào cơ sở hạ tầng và nguồn nhân lực.

Thách thức không kém phần cấp bách là biến đổi khí hậu. Các quốc gia như Myanmar, Philippines, Việt Nam và Thái Lan nằm trong nhóm dễ bị tổn thương nhất trên thế giới. Để chống lại những tác động tồi tệ nhất, các nền kinh tế cần phải đầu tư lớn vào cơ sở hạ tầng chuyển đổi sang năng lượng sạch, đồng thời quản lý rủi ro chuyển đổi một cách cẩn thận.

Đáng báo động hơn cả là tiềm năng tăng trưởng của khu vực đang suy giảm. Phân tích của AMRO chỉ ra rằng, tốc độ tăng trưởng tiềm năng của ASEAN+3 đã giảm từ 6% xuống còn khoảng 4% kể từ đầu những năm 2000 và có thể tiếp tục giảm xuống 3% vào năm 2050. Điều này cho thấy mô hình tăng trưởng truyền thống dựa vào việc mở rộng đầu vào lao động và vốn đang dần mất đi hiệu quả.

Tăng cường hội nhập – Chìa khóa để vượt qua thách thức

Trước những áp lực ngày càng tăng, hội nhập khu vực trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Các quốc gia ASEAN+3 đã chứng minh được sức mạnh của hành động tập thể. Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP), có hiệu lực từ tháng 1/2022, đã tạo ra một khu vực thương mại tự do lớn nhất thế giới, đóng vai trò là một "bộ đệm" quan trọng chống lại sự phân mảnh kinh tế. Hợp tác tài chính khu vực cũng đã tiến xa, với các sáng kiến như kết nối thanh toán xuyên biên giới và khuôn khổ thanh toán bằng đồng nội tệ, giúp giảm sự phụ thuộc vào đồng tiền của bên thứ ba. Sáng kiến Chiang Mai về đa phương hóa là một minh chứng rõ ràng cho sự hợp tác này.

Tuy nhiên, những nỗ lực này cần phải được đẩy mạnh hơn nữa. ASEAN+3 cần định vị mình là trụ cột của sự ổn định và cam kết với một hệ thống thương mại đa phương cởi mở và dựa trên luật lệ, ngay cả khi các quốc gia khác đang quay lưng lại. Bằng cách thúc đẩy hợp tác và cải cách cơ cấu hướng tới tương lai, các quốc gia ASEAN+3 có thể vượt qua những khó khăn hiện tại và đặt nền móng cho một tương lai tăng trưởng bền vững và toàn diện, nơi khả năng phục hồi được xây dựng trên nền tảng của thiện chí và hợp tác.

Vũ Thanh/Báo Tin tức và Dân tộc