Áp thấp nhiệt đới là gì, nguyên nhân hình thành và ảnh hưởng?

Áp thấp nhiệt đới là gì?

Áp thấp nhiệt đới là một vùng xoáy thuận nhiệt đới có áp suất khí quyển thấp hơn đáng kể so với khu vực xung quanh. Trong vùng này, gió mạnh nhất gần tâm đạt từ 39 đến 61 km/h (tương đương cấp 6 - cấp 7 theo thang Beaufort).

Khi tốc độ gió vượt quá 62 km/h, hiện tượng này không còn được gọi là áp thấp nhiệt đới mà sẽ được nâng cấp thành bão nhiệt đới.

Ảnh minh họa.

Điểm đặc trưng của áp thấp nhiệt đới chính là sự xuất hiện của vùng mây đối lưu phát triển mạnh, gây mưa dông diện rộng. Áp suất trong tâm áp thấp nhiệt đới thường dao động khoảng 1000 hPa hoặc thấp hơn, trong khi khu vực xung quanh có áp suất cao hơn, trung bình khoảng 1010 - 1015 hPa.

Chính sự chênh lệch áp suất này khiến không khí chuyển động xoáy vào tâm, kết hợp với lực Coriolis của Trái đất, tạo nên hiện tượng gió xoáy đặc trưng.

Nguyên nhân hình thành áp thấp nhiệt đới

Áp thấp nhiệt đới thường hình thành trên các vùng biển ấm, nơi nhiệt độ bề mặt nước biển từ 26 - 27°C trở lên. Đây là điều kiện để hơi nước bốc hơi mạnh, cung cấp nguồn năng lượng dồi dào cho hệ thống mây đối lưu.

Khi không khí nóng và ẩm bốc lên cao, nó nguội dần, ngưng tụ thành các đám mây dày đặc và giải phóng nhiệt ẩn. Quá trình này làm không khí ở tầng trên nóng lên, tiếp tục bốc lên cao mạnh mẽ hơn, trong khi ở gần mặt biển áp suất giảm xuống. Chính sự giảm áp này tạo ra một "hút gió" từ xung quanh vào, khiến không khí ẩm tiếp tục dồn vào tâm xoáy, duy trì vòng tuần hoàn.

Ngoài ra, để áp thấp nhiệt đới phát triển, cần có sự hỗ trợ của lực Coriolis. Lực này giúp không khí không chỉ di chuyển thẳng vào tâm mà còn xoáy vòng, tạo ra cấu trúc hoàn chỉnh của một xoáy thuận nhiệt đới. Đó cũng là lý do tại sao áp thấp nhiệt đới hiếm khi hình thành ở gần xích đạo (nơi lực Coriolis gần như bằng 0).

Ảnh hưởng của áp thấp nhiệt đới

Áp thấp nhiệt đới có thể gây ra nhiều tác động tiêu cực đến thời tiết và đời sống:

Mưa lớn kéo dài: Do hình thành cùng các dải mây đối lưu dày đặc, áp thấp nhiệt đới thường gây mưa lớn trên diện rộng, có thể dẫn đến ngập úng, sạt lở đất và lũ quét.

Gió mạnh: Dù cường độ gió không lớn bằng bão, nhưng sức gió cấp 6 - cấp 7 cũng đủ gây hư hại cho tàu thuyền, nhà cửa tạm bợ hoặc hệ thống điện.

Ảnh hưởng đến hàng hải và hàng không: Sóng lớn, biển động mạnh khiến hoạt động đánh bắt cá và vận tải biển gặp nhiều nguy hiểm. Với hàng không, sự biến động mạnh của áp suất và gió xoáy cũng gây rủi ro trong các chuyến bay.

Khả năng mạnh lên thành bão: Trong nhiều trường hợp, áp thấp nhiệt đới có thể nhanh chóng tăng cường độ, trở thành bão nhiệt đới hoặc thậm chí bão mạnh, gây ra thiệt hại nặng nề hơn.

Việc theo dõi, giám sát áp thấp nhiệt đới đóng vai trò rất quan trọng trong công tác dự báo thời tiết. Các cơ quan khí tượng hiện nay sử dụng ảnh vệ tinh, radar thời tiết và hệ thống phao quan trắc để theo dõi sự thay đổi của áp suất, nhiệt độ biển, hướng gió nhằm đưa ra cảnh báo sớm. Nhờ đó, người dân và chính quyền có thể chủ động phòng tránh, giảm thiểu thiệt hại về người và tài sản.

Bảo Ngọc (t/h)