Án lạ: Tòa sơ thẩm tuyên trả cát lậu về lòng sông, giám đốc thẩm phải hủy án

Vừa qua, Ủy ban thẩm phán TAND Cấp cao tại TP.HCM (nay là Tòa Phúc thẩm TAND Tối cao tại TP.HCM) đã mở phiên giám đốc thẩm xem xét kháng nghị của VKSND Cấp cao tại TP.HCM (nay là Viện Công tố và kiểm sát xét xử phúc thẩm tại TP.HCM) về việc xử lý gần 8,88 m3 cát lậu là vật chứng trong vụ án hình sự.

Hút trái phép 8,88m³ cát sông trị giá gần 600.000 đồng

Nội dung vụ án thể hiện, tháng 7-2022, Nguyễn Minh T và Nguyễn Văn T1 được người khác thuê đi hút cát trái phép. Sau đó, T và T1 đến vị trí neo đậu ghe có gắn hệ thống bơm hút cát và di chuyển ghe ra giữa sông Hàm Luông có vị trí tọa độ X: 1135832, Y: 543892, thuộc địa phận tỉnh Bến Tre (nay là Vĩnh Long).

Gần 9m³ cát lậu là vật chứng của vụ án hình sự không thể trả lại về lòng sông nên cơ quan thi hành án đã kiến nghị giám đốc thẩm. Ảnh minh họa/AI

T và T1 hút cát được khoảng 20 phút thì bị tổ công tác của Phòng Cảnh sát phòng, chống tội phạm về môi trường Công an tỉnh Bến Tre phát hiện, lập biên bản phạm tội quả tang.

Vật chứng thu giữ gồm 8,88 m³ cát sông, 01 phương tiện thủy và dụng cụ hút cát liên quan.

Tại bản kết luận giám định của Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Bến Tre, kết luận mẫu cát sông gửi giám định được xác định là khoáng sản. Hội đồng định giá xác định 8,88 m³ cát sông trị giá 586.080 đồng.

Xét xử sơ thẩm vào tháng 8-2023, TAND tỉnh Bến Tre cũ tuyên phạt T và T1 mỗi bị cáo 6 tháng tù về tội vi phạm quy định về khai thác tài nguyên. Về xử lý vật chứng, HĐXX tuyên trả về môi trường tự nhiên 8,88 m³ cát sông tại vị trí có tọa độ X: 1135832, Y: 543892 trên tuyến sông Hàm Luông.

Bản án này sau đó không bị kháng cáo, kháng nghị nên có hiệu lực pháp luật.

Trả cát lại về lòng sông là không khả thi

Khoảng giữa tháng 1-2025, Cục THADS tỉnh Bến Tre (nay là Thi hành án dân sự tỉnh Vĩnh Long) đã có văn bản kiến nghị gửi VKSND Cấp cao tại TP.HCM (cũ) đề nghị kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm về phần quyết định tuyên trả cát về môi trường lòng sông, theo hướng tịch thu sung công quỹ Nhà nước theo quy định pháp luật.

Tháng 5-2025, Viện trưởng VKSND Cấp cao tại TP.HCM đã kháng nghị bản án hình sự sơ thẩm của TAND tỉnh Bến Tre, đề nghị Ủy ban Thẩm phán TAND Cấp cao xét xử giám đốc thẩm hủy bản án hình sự sơ thẩm về phần quyết định xử lý vật chứng là 8,88 m³ cát sông và mẫu cát sông còn lại sau giám định để xét xử sơ thẩm lại theo thủ tục chung.

Tại phiên giám đốc thẩm, Ủy ban thẩm phán nhận định quyết định trên của Tòa án cấp sơ thẩm về xử lý vật chứng là chưa phù hợp, bởi vì việc tuyên trả lại cát về môi trường tự nhiên lòng sông không khả thi, gặp nhiều khó khăn trong quá trình tổ chức thi hành án.

Mặt khác, theo quy định tại điểm b khoản 1 Điều 47 Bộ luật Hình sự và điểm b khoản 2 Điều 106 Bộ luật Tố tụng hình sự, thì vật chứng là tiền bạc hoặc tài sản do phạm tội mà có thì bị tịch thu, nộp ngân sách nhà nước.

Do đó, vật chứng là 8,88 m³ cát sông (sau khi trừ 20 kg mẫu phục vụ giám định) và mẫu cát sông còn lại sau giám định cần được tịch thu để Cơ quan THADS tỉnh Bến Tre bán đấu giá, nộp ngân sách Nhà nước. Do đó, có căn cứ chấp nhận quyết định kháng nghị giám đốc thẩm của VKSND Cấp cao tại TP.HCM.

Từ đó, Ủy ban thẩm phán tuyên hủy bản án hình sự sơ thẩm của TAND tỉnh Bến Tre về phần quyết định xử lý vật chứng, đồng thời chuyển hồ sơ vụ án cho TAND tỉnh Bến Tre để xét xử lại theo quy định.

ĐẶNG LÊ