Ấn Độ chia tay MiG-21, chuẩn bị mua Su-57 của Nga

Kỷ nguyên MiG-21 khép lại sau 62 năm

Ngày 26/9, Không quân Ấn Độ sẽ cho nghỉ hưu phi đội cuối cùng của MiG-21, đánh dấu dấu mốc chấm dứt 62 năm phục vụ của dòng tiêm kích Liên Xô từng gắn bó với Không quân Ấn Độ trong nhiều giai đoạn.

Được đưa vào biên chế từ năm 1963, MiG-21 không chỉ là biểu tượng của sức mạnh không quân Nam Á, mà còn trực tiếp tham gia hàng loạt trận chiến khốc liệt với Pakistan.

Trải qua nhiều lần nâng cấp, MiG-21 vẫn được duy trì trong biên chế lâu hơn cả MiG-23ML hay MiG-27 thế hệ ba, phần nhờ chi phí vận hành rẻ hơn và khả năng thích nghi sau khi được trang bị các gói điện tử và vũ khí hiện đại.

MiG-21bis của Không quân Ấn Độ. Ảnh Digital Combat Simulator

Vào đầu thập niên 2000, tiêm kích này thậm chí sở hữu radar, hệ thống tác chiến điện tử và tên lửa không đối không R-77 hiện đại hơn cả các biến thể MiG-29 đang phục vụ trong Không quân Nga. Chính sự kết hợp giữa trọng lượng nhẹ, chi phí bảo dưỡng thấp và nâng cấp hiệu quả đã giúp MiG-21 kéo dài vòng đời đáng kinh ngạc so với những mẫu tiêm kích Liên Xô khác.

Tuy nhiên, một trong những nguyên nhân quan trọng khiến MiG-21 “sống thọ” chính là sự trì hoãn kéo dài của chương trình tiêm kích hạng nhẹ nội địa Tejas. Dự án bắt đầu từ hơn 40 năm trước nhưng đến nay vẫn chưa đạt quy mô sản xuất hàng loạt, đi kèm chi phí đội lên đáng kể.

Việc Ấn Độ cam kết phát triển Tejas để thúc đẩy công nghiệp quốc phòng trong nước khiến nước này ít mặn mà với các lựa chọn tiêm kích hạng nhẹ khác như MiG-29. Nhưng chính sự chậm trễ này đã khiến lực lượng tiêm kích của Ấn Độ rơi vào tình thế hụt hơi, đặc biệt trong bối cảnh chương trình tiêm kích tàng hình nội địa AMCA dự kiến cũng khó thành hình trước cuối thập niên 2030.

Sức ép từ Trung Quốc và Pakistan

Nhu cầu thay thế MiG-21 trở nên cấp bách hơn bao giờ hết sau khi xảy ra sự cố gây chấn động dư luận hồi tháng 5. Trong loạt giao tranh trên không, số tiêm kích Rafale mới mua từ Pháp của Ấn Độ được cho là đã bị bắn rơi từ 1 - 5 chiếc, trước các phi công Pakistan điều khiển J-10C do Trung Quốc sản xuất.

Máy bay chiến đấu hạng nhẹ Tejas của Không quân Ấn Độ. Ảnh Wikipedia

Điều đáng nói, J-10C thậm chí không thuộc nhóm năm dòng tiêm kích hiện đại nhất của Bắc Kinh, khi còn kém xa J-16 hay J-20. Việc Rafale - vốn được quảng bá là “tinh hoa châu Âu”, bị hạ bởi J-10C khiến dư luận Ấn Độ mất niềm tin vào vũ khí phương Tây.

Với những ràng buộc chính trị, việc mua sắm từ Trung Quốc hay Mỹ là điều không thể, khiến Nga nổi lên như lựa chọn thực tế nhất. Và ứng viên sáng giá chính là Su-57 - tiêm kích thế hệ năm duy nhất của Nga hiện nay, đã được kiểm chứng trên chiến trường Ukraine và đang bước vào giai đoạn sản xuất ổn định.

Không quân Ấn Độ hiện chỉ duy trì 31 phi đội với khoảng 18-20 máy bay mỗi phi đội, thấp hơn nhiều so với yêu cầu 42 phi đội. Khoảng thiếu hụt tương đương 200 máy bay khiến New Delhi buộc phải tính toán phương án mua sắm lớn. Mặc dù từng có đề xuất mua sẵn hai phi đội Su-57, song hướng đi hiện nay là ký hợp đồng sản xuất theo giấy phép ngay tại Ấn Độ, có thể ở quy mô 200 chiếc - đủ lớn để thay thế dần MiG-21, Jaguar và Mirage 2000.

Su-57 - “cột trụ” mới của Không quân Ấn Độ?

Kịch bản sản xuất Su-57 tại Ấn Độ không phải là điều xa lạ. Trước đó, Su-30MKI đã được sản xuất theo hình thức tương tự với hơn 270 chiếc, trong đó hơn 80% lắp ráp ngay tại nhà máy địa phương.

Su-57 đang được sản xuất. Ảnh Defence Express

Tháng 7 vừa qua, Bộ trưởng Quốc phòng Rajesh Kumar Singh xác nhận các cuộc đàm phán đang tiến triển, trong khi Moskva đưa ra đề nghị chưa từng có: cho phép Ấn Độ tiếp cận toàn bộ mã nguồn điều khiển Su-57 để đảm bảo khả năng tự chủ. Tập đoàn Rosoboronexport cũng nhấn mạnh dây chuyền sản xuất Su-30MKI có thể nhanh chóng nâng cấp để chế tạo Su-57E, giúp quá trình chuyển giao công nghệ diễn ra thuận lợi.

Với khả năng bay hành trình siêu âm, diện tích phản xạ radar cực thấp, hệ thống điện tử hàng không hiện đại cùng vũ khí dẫn đường tầm xa, Su-57 được thiết kế để đối đầu trực tiếp với các dòng tiêm kích thế hệ năm như F-35 của Mỹ hay J-20 của Trung Quốc.

Sự xuất hiện của biến thể Su-57M1 với nhiều cải tiến về động cơ, radar và hệ thống vũ khí càng khiến dòng máy bay này trở nên hấp dẫn. Quan trọng hơn, việc Su-57 đã trải qua thử lửa ở chiến trường Ukraine được coi là điểm cộng lớn, giúp Ấn Độ tin tưởng vào hiệu quả chiến đấu thực tế.

Nếu thỏa thuận thành công, Su-57 có thể trở thành “xương sống” mới của Không quân Ấn Độ trong nhiều thập kỷ tới, thay thế vai trò mà MiG-21 từng đảm nhiệm. Cũng giống như việc Su-30MKI trở thành biểu tượng của hợp tác quốc phòng Moskva - New Delhi từ đầu thế kỷ 21, thương vụ Su-57 hứa hẹn mở ra chương mới cho sức mạnh Không quân Ấn Độ trước bối cảnh cạnh tranh chiến lược ngày càng gay gắt ở Nam Á.

Lê Hưng (Military Watch)