AI 'viết lại' luật chơi tìm kiếm trên Internet

Trí tuệ nhân tạo và công nghệ bán dẫn là một trong những lĩnh vực công nghệ cao mới nổi ở Áo. Ảnh minh họa: Phú Vinh/BNEWS/TTXVN

Từ những truy vấn đơn giản hàng ngày đến việc tìm hiểu chuyên sâu, AI không chỉ mang đến những tiện ích chưa từng có mà còn đặt ra nhiều câu hỏi về độ tin cậy và quyền riêng tư.
Hàng năm, hàng tỷ truy vấn tìm kiếm được thực hiện trên Internet, phản ánh nhu cầu đa dạng của người dùng từ việc cập nhật tin tức thế giới, theo dõi người nổi tiếng cho đến tìm hiểu từ mới hay hướng dẫn tự làm (DIY).
Một trong những câu hỏi phổ biến nhất mà người Australia gần đây đã tìm kiếm là: “Làm thế nào để kiểm tra một chiếc ô tô đã qua sử dụng?”.

Nếu ai đó hỏi Google câu này vào đầu năm 2024, họ sẽ nhận được một danh sách các kết quả tìm kiếm riêng lẻ và thứ tự hiển thị sẽ phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Tuy nhiên, nếu họ hỏi cùng một câu hỏi vào cuối năm đó, trải nghiệm sẽ hoàn toàn khác biệt.
Sự thay đổi này đến từ việc Google, công ty kiểm soát khoảng 94% thị phần công cụ tìm kiếm tại Australia, đã giới thiệu tính năng "Tổng quan AI" (AI Overviews) tại quốc gia này vào tháng 10/2024. Các bản tóm tắt kết quả tìm kiếm được tạo bởi AI này đã cách mạng hóa cách mọi người tìm kiếm và tiếp cận thông tin. Chúng cũng gây ra những tác động đáng kể đến chất lượng của các kết quả.
Vậy, các bản tóm tắt tìm kiếm AI này hoạt động như thế nào? Chúng có đáng tin cậy không? Và liệu có cách nào để từ chối sử dụng tính năng này không?
*Tổng hợp thông tin từ Internet

Các công cụ tìm kiếm truyền thống hoạt động bằng cách đánh giá hàng chục tiêu chí khác nhau và cố gắng hiển thị các kết quả mà chúng cho là phù hợp nhất với các thuật ngữ tìm kiếm.
Các công cụ này xem xét đến các nội dung trên một trang web, bao gồm tính độc đáo, cập nhật và toàn diện của nội dung đó, cũng như cách nội dung được cấu trúc và sắp xếp. Chúng cũng xem xét các mối quan hệ giữa nội dung và các phần khác của web. Nếu các nguồn đáng tin cậy liên kết đến nội dung, điều đó có thể ảnh hưởng tích cực đến vị trí của nó trong kết quả tìm kiếm.
Các công cụ tìm kiếm này cố gắng suy ra ý định của người tìm kiếm - liệu họ đang cố gắng mua thứ gì đó, học điều gì đó mới hay giải quyết một vấn đề thực tế. Những người tìm kiếm cũng xem xét các khía cạnh kỹ thuật như tốc độ tải nội dung và liệu trang có an toàn không.
Tất cả những điều này tạo thành một điểm số “vô hình” mà mỗi trang web nhận được, ảnh hưởng đến khả năng hiển thị của nó trong kết quả tìm kiếm. Tuy nhiên, AI đang thay đổi tất cả những điều này.
Google là công cụ tìm kiếm duy nhất hiển thị nổi bật các bản tóm tắt AI trên trang kết quả chính của mình. Bing và DuckDuckGo vẫn sử dụng bố cục kết quả tìm kiếm truyền thống, chỉ cung cấp các bản tóm tắt AI thông qua các ứng dụng đồng hành như Copilot và Duck.ai.
Thay vì hướng người dùng đến một trang web cụ thể, tính năng tìm kiếm được hỗ trợ bởi AI tạo sinh xem xét trên nhiều trang web và nguồn để cố gắng tổng hợp những gì các trang này viết. Sau đó, nó cố gắng tóm tắt các kết quả theo cách ngắn gọn, đàm thoại và dễ hiểu.
Về lý thuyết, điều này có thể mang lại những câu trả lời phong phú hơn, toàn diện hơn và có khả năng độc đáo hơn. Nhưng AI không phải lúc nào cũng chính xác.
*Mức độ tin cậy của tìm kiếm AI?
Kết quả tìm kiếm được hỗ trợ bởi AI của Google từ năm 2024 từng đề xuất người dùng “nên ăn ít nhất một viên đá nhỏ mỗi ngày” và họ có thể sử dụng “keo không độc hại để giúp phô mai dính vào bánh pizza”.
Một vấn đề là các cỗ máy tìm kiếm được cài đặt một cách thiếu hiệu quả để phát hiện ra sự châm biếm hoặc sự nhại lại. Do đó chúng có thể sử dụng các nội dung thiếu chính xác này để phản hồi lại kết quả, thay vì bằng chứng dựa trên thực tế.
Nghiên cứu cho thấy tỷ lệ cái gọi là "ảo giác" - các trường hợp máy móc tự tạo ra câu trả lời - đang trở nên tồi tệ hơn ngay cả khi các mô hình điều khiển chúng ngày càng trở nên tinh vi.
Các cỗ máy thực sự không thể xác định điều gì là đúng và sai. Chúng không thể nắm bắt được sự tinh tế của thành ngữ và ngôn ngữ thông tục và chỉ có thể đưa ra dự đoán dựa trên các phép toán phức tạp. Nhưng những dự đoán này không phải lúc nào cũng chính xác, đây là một vấn đề - đặc biệt đối với các câu hỏi nhạy cảm về y tế hoặc sức khỏe hoặc khi tìm kiếm lời khuyên tài chính.
Thay vì chỉ trình bày một bản tóm tắt, các tổng quan AI gần đây hơn của Google cũng đã bắt đầu bao gồm các liên kết đến các nguồn cho các khía cạnh chính của câu trả lời. Điều này có thể giúp người dùng đánh giá chất lượng của câu trả lời tổng thể và xem AI có thể lấy thông tin từ đâu. Nhưng bằng chứng cho thấy đôi khi các công cụ tìm kiếm AI trích dẫn các nguồn không chứa các thông tin mà chúng tuyên bố.

*Những tác động khác của tìm kiếm AI là gì?
Các bản tóm tắt tìm kiếm AI đang thay đổi cách tạo ra thông tin và khám phá, định hình lại hệ sinh thái công cụ tìm kiếm mà con người đã quen thuộc trong hai thập kỷ qua. Chúng đang thay đổi cách những người tìm kiếm thông tin hình thành các truy vấn tìm kiếm - chuyển từ các “từ khóa” hoặc “cụm từ” sang “các câu hỏi đơn giản”, chẳng hạn như những câu hỏi sử dụng trong cuộc trò chuyện hàng ngày.
Đối với các nhà cung cấp nội dung, các bản tóm tắt AI mang lại những thay đổi đáng kể, làm suy yếu các kỹ thuật tối ưu hóa công cụ tìm kiếm truyền thống, giảm lưu lượng truy cập trực tiếp đến các trang web và ảnh hưởng đến khả năng hiển thị thương hiệu.
Đáng chú ý, trong số tất cả các bản tóm tắt do AI tạo ra (AI Overviews) mà Google hiển thị trên kết quả tìm kiếm của mình, 43% trong số đó chứa các liên kết dẫn người dùng trở lại các dịch vụ hoặc trang web khác của chính Google. Điều này củng cố sự thống trị của Google với tư cách là một công cụ tìm kiếm.
Việc tích hợp quảng cáo sắp tới vào các bản tóm tắt AI làm dấy lên những lo ngại về độ tin cậy và tính độc lập của thông tin được trình bày.
* Hướng đi tiếp theo?
Người dùng luôn cần nhận thức rõ về những hạn chế chính của các bản tóm tắt AI. Việc hỏi những sự thật đơn giản có thể cho ra những câu trả lời chính xác. Tuy nhiên, việc đặt ra những câu hỏi phức tạp hơn hoặc gây chia rẽ, chẳng hạn như, “Thế vận hội 2032 có khiến Queensland phá sản không?”, có thể yêu cầu người dùng mở các liên kết và tìm hiểu sâu hơn để có được sự hiểu biết toàn diện.
Google không cung cấp một tùy chọn rõ ràng để tắt hoàn toàn tính năng này. Có lẽ cách đơn giản nhất là nhấp vào tab “Web” bên dưới thanh tìm kiếm trên kết quả tìm kiếm, hoặc thêm “-ai” vào truy vấn tìm kiếm. Nhưng điều này có thể cần phải thao tác lặp đi lặp lại.
Một số giải pháp mang tính kỹ thuật hơn là tự tạo một bộ lọc tìm kiếm trang web thông qua cài đặt Chrome. Nhưng những điều này cần sự can thiệp có ý thức từ phía người dùng, khác với một tính năng có sẵn để bật/tắt dễ dàng.

Lê Đạt/BNEWS/vnanet.vn