AI và những thách thức đối với kiểm toán viên

AI có tác động đến ngày càng nhiều lĩnh vực. Ảnh: ST

Theo ACCA, AI ngày càng được tích hợp vào nhiều lĩnh vực kinh doanh, đặt ra yêu cầu đối với kiểm toán viên như phải nắm bắt và giải quyết các rủi ro mà công nghệ này mang lại. Nếu không kiểm soát chặt chẽ, các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp ứng dụng AI có thể phải đối mặt với những rủi ro như sự sai lệch, thiếu minh bạch, thiếu trách nhiệm giải trình, thông tin không rõ ràng cũng như nguy cơ vi phạm các quy định hiện hành.

ACCA cho biết, Luật AI mang tính bước ngoặt của Liên minh châu Âu (EU) bắt đầu có hiệu lực từ tháng 02/2025, bao gồm lệnh cấm sử dụng các hệ thống AI bị coi là có rủi ro đặc biệt nghiêm trọng và yêu cầu bắt buộc có kiến thức AI căn bản. Điều này đánh dấu một bước ngoặt trong việc tuân thủ pháp lý của các tổ chức sử dụng AI tại châu Âu; đảm bảo việc triển khai AI có trách nhiệm dựa trên một khung quản trị phù hợp.

Đạo luật này là văn bản pháp lý đầu tiên nhấn mạnh cách tiếp cận dựa trên rủi ro, đồng thời tạo cơ hội để kiểm toán viên giúp khách hàng áp dụng một phương pháp có trách nhiệm khi phát triển và triển khai AI.

Luật AI phân loại các hệ thống AI dựa trên mức độ rủi ro, từ rủi ro tối thiểu đến rủi ro đặc biệt nghiêm trọng. Các hệ thống có rủi ro cao, như những hệ thống được sử dụng trong nhận dạng sinh trắc học, lĩnh vực tín dụng và cơ sở hạ tầng trọng yếu, sẽ phải tuân thủ các nghĩa vụ nghiêm ngặt liên quan đến tính minh bạch, quản trị dữ liệu, việc giám sát và quản lý rủi ro.

Lãnh đạo toàn cầu mảng đảm bảo AI tại Hãng kiểm toán EY Richard Jackson đồng tình với ACCA và cho rằng, cách thức tích hợp AI, đặc biệt là AI tạo sinh, vào quy trình làm việc của kiểm toán viên đang làm thay đổi căn bản nghề nghiệp kiểm toán.

Kiểm toán viên không những cần hiểu AI đang thay đổi trách nhiệm trong kiểm toán báo cáo tài chính như thế nào mà còn cần nhận thức về nhu cầu gia tăng từ khách hàng liên quan đến các vấn đề như AI có trách nhiệm.

Ông Richard Jackson nhấn mạnh tầm quan trọng của phương pháp tiếp cận và tư duy về việc triển khai AI có trách nhiệm đồng thời tuân thủ Luật AI trước khi triển khai công nghệ. Kiểm toán viên cần coi trọng việc kiểm toán hệ thống AI.

ACCA khuyến nghị, một trong những bước đầu tiên mà kiểm toán viên nên thực hiện là đánh giá kỹ lưỡng các hệ thống AI hiện tại của khách hàng và cách thức họ đang sử dụng chúng, bởi một trong những yếu tố nền tảng của Luật AI là yêu cầu tạo ra một danh mục các trường hợp sử dụng AI.

Để nắm bắt các lĩnh vực liên quan đến AI, kiểm toán viên cần hiểu công nghệ đó đã được phát triển như thế nào. Đối với nhiều tổ chức, việc tạo ra danh mục lại là một trong những thách thức phức tạp nhất trong môi trường này.

Bên cạnh đó, kiểm toán viên cần xây dựng một quy trình có cấu trúc, dựa trên rủi ro nhằm đánh giá thiết kế, triển khai và giám sát các công cụ AI. Việc này sẽ đòi hỏi phân loại cách sử dụng AI theo khung rủi ro để xác định xem việc sử dụng đó có đáp ứng một số tiêu chí hoặc phân loại trong Luật AI của EU không.

ACCA nhấn mạnh, khả năng hiểu được cách thức mà hệ thống AI đưa ra quyết định là một khía cạnh then chốt của việc triển khai AI có trách nhiệm. Luật AI của EU đặt trọng tâm vào tính minh bạch, cho phép người dùng hiểu cách sử dụng các hệ thống AI, cũng như yêu cầu về tài liệu kỹ thuật, lưu giữ hồ sơ và quản trị dữ liệu.

Bàn về những thách thức từ AI, ACCA đưa ra một ví dụ về tác tử AI (chương trình máy tính được thiết kế để thực hiện các tác vụ tự động bằng cách sử dụng AI). Tác tử AI được cho là sẽ tạo ra thách thức mới cho kiểm toán viên.

Do đó, ACCA khuyến nghị các tổ chức cần cung cấp chuỗi dấu vết bằng cách tạo ra các bản ghi minh bạch hơn về tất cả các bước mà công nghệ thực hiện. Nhờ đó, kiểm toán viên có thể tương tác với tác tử AI nhiều hơn và tạo ra mức độ tin tưởng nhất định đối với khả năng giải thích của hệ thống./.

(Theo ACCA và EY)

Tuệ Lâm