AI Startups Forum: Chiến lược khơi thông chính sách và nuôi dưỡng nhân tài để Việt Nam tự chủ công nghệ

Đây là nhận định chung được các nhà quản lý, chuyên gia và cộng đồng startup công nghệ chia sẻ tại Diễn đàn Doanh nghiệp khởi nghiệp trí tuệ nhân tạo (AI Startups Forum) diễn ra ngày 28.10 tại Ninh Bình. Diễn đàn thuộc khuôn khổ Tuần lễ Số Quốc tế Việt Nam 2025 (VIDW 2025).

Thể chế linh hoạt kiến tạo sự "dám đổi mới"

Diễn đàn tập trung thảo luận về vai trò của chính sách trong việc mở đường cho các startup AI. Phát biểu tại diễn đàn, TS Nguyễn Văn Trúc, Giám đốc Trung tâm Phát triển doanh nghiệp khoa học và công nghệ (Bộ KH&CN), nhấn mạnh rằng Việt Nam đang bước vào giai đoạn mới của kinh tế số, trong đó AI đóng vai trò trung tâm. Chính phủ đã xác định doanh nghiệp là hạt nhân của đổi mới sáng tạo, đồng thời tập trung hoàn thiện khung pháp lý cho khởi nghiệp AI.

Diễn đàn Doanh nghiệp khởi nghiệp trí tuệ nhân tạo (AI Startups Forum) đã diễn ra tại Ninh Bình ngày 28.10 - Ảnh: BTC

Theo TS Trúc, dự thảo Luật Trí tuệ nhân tạo đang được xây dựng theo hướng linh hoạt và mở, dựa trên hai trụ cột: một là AI vì con người, đảm bảo các yếu tố minh bạch, công bằng và tôn trọng nhân quyền; hai là quản trị đổi mới, quản lý rủi ro nhằm khuyến khích sáng tạo nhưng vẫn kiểm soát an toàn công nghệ. Song song đó, các đạo luật mới như Luật KH&CN và Đổi mới sáng tạo hay Luật Hỗ trợ DN nhỏ và vừa đều dành ưu tiên cho lĩnh vực này.

Ông cũng nêu quan điểm rằng, việc thúc đẩy mạnh mẽ các mô hình sandbox (cơ chế thử nghiệm có kiểm soát), cùng với việc hình thành quỹ đầu tư công nghệ cao và hệ thống kết nối viện - trường - doanh nghiệp, chính là nền tảng để doanh nghiệp dám đổi mới, dám đầu tư vào những lĩnh vực công nghệ mới.

Nhân lực là "năng lực quốc gia"

Phát triển nguồn nhân lực AI được các chuyên gia đánh giá là thách thức lớn nhất. Theo ông Trần Công, Trưởng phòng Máy học (Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông - PTIT), Việt Nam có lợi thế về tư duy toán học nhưng vẫn đối mặt với khoảng cách lớn về chất lượng nhân lực AI thực chiến. Ông khẳng định: “AI không chỉ là câu chuyện của công nghệ, mà là năng lực quốc gia. Muốn có hệ sinh thái mạnh, phải có con người mạnh.”

Để khắc phục tình trạng hiện tại, PTIT đề xuất mô hình đào tạo hai tầng rõ rệt: tầng chuyên sâu để hình thành đội ngũ nhà khoa học nghiên cứu công nghệ lõi và tầng phổ rộng để đào tạo kỹ sư ứng dụng AI trong các lĩnh vực như y tế, nông nghiệp, logistics hay giáo dục. Cùng với đó, cần có giải pháp thu hút chuyên gia quốc tế, đặc biệt là nguồn lực Việt kiều, để xây dựng ba trung tâm AI quốc gia theo mô hình đối tác công - tư, đồng thời phổ cập giáo dục số và AI ngay từ bậc phổ thông.

Hướng đi khác biệt: Tự chủ dữ liệu với AI ngoại tuyến

Đại diện cộng đồng doanh nghiệp cũng trình bày các giải pháp “Make in Vietnam” mang tính chiến lược cao. Ông Vũ Ngọc Quyết, nhà sáng lập LocaAI, cho rằng Việt Nam cần tìm hướng đi khác biệt trong cuộc đua toàn cầu, đó là On-Device AI (trí tuệ nhân tạo trên thiết bị). Ông lập luận rằng, hiện 80% giải pháp AI trên thế giới vẫn dựa vào đám mây, tiềm ẩn rủi ro bảo mật và chi phí vận hành cao. LocaAI đã phát triển bộ đôi sản phẩm LocaAI Sentinel (AI bảo mật) và LocaAI Concierge (trợ lý ảo hành chính công), với khả năng hoạt động 100% ngoại tuyến, nhằm bảo đảm chủ quyền dữ liệu và phản hồi tức thì.

Trong lĩnh vực y tế, Công ty OneMedic đã mang đến nền tảng MedicAI, hợp tác cùng Mayo Clinic (Hoa Kỳ), giúp bác sĩ sàng lọc bệnh sớm và quản lý bệnh nhân mạn tính từ xa, với các công cụ hỗ trợ chẩn đoán ung thư và bệnh tim mạch. Nền tảng này hiện triển khai tại hơn 20 bệnh viện, phục vụ hàng trăm ngàn bệnh nhân. Đại diện OneMedic nhấn mạnh cơ hội phát triển các sản phẩm AI y tế “có thể giải thích, bảo mật và được kiểm chứng tại chỗ”.

Kết nối "3 mắt xích" để bứt phá

Ông Trần Anh Tú - Phó cục trưởng Cục Công nghiệp công nghệ thông tin (Bộ KH&CN) - đã tóm tắt rằng sự phát triển của hệ sinh thái AI cần dựa trên ba trụ cột: chính sách minh bạch, nhân lực chất lượng và doanh nghiệp sáng tạo.

Ông Trần Anh Tú - Phó cục trưởng Cục Công nghiệp công nghệ thông tin, Bộ KH&CN - Ảnh: BTC

Các chuyên gia và doanh nghiệp tại diễn đàn đều thống nhất cần một chiến lược tổng thể kết nối ba mắt xích thể chế - nhân lực - thị trường để hệ sinh thái khởi nghiệp AI của Việt Nam phát triển bền vững. Về thể chế, các ý kiến đề nghị sớm ban hành Luật Trí tuệ nhân tạo, hình thành quỹ đầu tư quốc gia cho AI và DeepTech, đồng thời triển khai sandbox AI đa lĩnh vực như y tế, giáo dục, tài chính, giao thông.

Về nhân lực, cần gắn kết chặt chẽ giữa đại học - viện nghiên cứu - doanh nghiệp, mở rộng chương trình học bổng AI và thu hút chuyên gia Việt kiều. Cuối cùng, về thị trường, các chuyên gia khuyến nghị đẩy mạnh mô hình “Make in Vietnam”, ưu tiên mua sắm công cho sản phẩm AI nội địa và xây dựng mạng lưới trung tâm đổi mới sáng tạo AI tại các thành phố lớn như Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng.

Những kiến nghị này cho thấy, cộng đồng doanh nghiệp và các nhà quản lý đã sẵn sàng cho một cuộc chạy đua toàn cầu, nơi AI không chỉ là công nghệ, mà là năng lực quốc gia định hình tương lai kinh tế.

Nam Phong