AI ngày càng nguy hiểm

Con người có xu hướng lệ thuộc vào AI. Ảnh: MarketWatch.

Một nghiên cứu mới từ Phòng thí nghiệm Truyền thông (Media Lab) thuộc Viện Công nghệ Massachusetts (MIT) cho thấy việc lạm dụng ChatGPT có thể ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng tư duy phản biện, đặc biệt ở người trẻ tuổi.

Nghiên cứu được thực hiện với 54 người tham gia, độ tuổi từ 18-39 tại khu vực Boston (Mỹ), chia thành ba nhóm gồm sử dụng ChatGPT, tìm kiếm thông tin qua Google và không dùng công cụ hỗ trợ.

Tất cả được yêu cầu viết 3 bài luận theo phong cách đề thi SAT. Trong suốt quá trình, các nhà nghiên cứu sử dụng điện não đồ (EEG) để ghi lại hoạt động não tại 32 vùng khác nhau.

"Tác dụng phụ" của AI

Kết quả cho thấy nhóm sử dụng ChatGPT có mức độ tương tác thần kinh thấp nhất. Cụ thể, bài luận của họ bị đánh giá thiếu chiều sâu và tư duy độc lập, phần lớn mang tính sao chép cũng như lặp lại. Ngoài ra, 2 giáo viên tiếng Anh tham gia đánh giá nhận định những bài viết này "vô hồn và giống nhau đến kỳ lạ”.

EEG ghi nhận nhóm sử dụng ChatGPT hoạt động kém ở các dải sóng não quan trọng như alpha, theta và delta. Đây vốn là những dải sóng não liên quan đến khả năng tập trung, sáng tạo và xử lý ngôn ngữ. Càng về sau, người tham gia càng có xu hướng dựa hoàn toàn vào công cụ AI để hoàn thành bài viết mà không có nỗ lực cá nhân.

Hình ảnh so sánh hoạt động của não bộ ở nhóm dùng AI và nhóm không sử dụng. Ảnh: Nataliya Kosmyna.

“Chỉ cần gõ yêu cầu, tinh chỉnh một vài câu và tôi đã hoàn thành xong yêu cầu được giao”, một người tham gia mô tả.

Ngược lại, nhóm không dùng công cụ AI cho ra kết quả tích cực hơn khi não bộ thể hiện sự tham gia sâu sắc vào quá trình viết, đồng thời bày tỏ sự hài lòng cao hơn về sản phẩm của mình. Nhóm chỉ dùng công cụ tìm kiếm của Google cũng cho thấy mức hoạt động thần kinh ổn định và thể hiện sự chủ động trong việc thu thập, xử lý thông tin.

Ở giai đoạn tiếp theo, khi được yêu cầu viết lại một bài luận đã từng làm mà không dùng đến công cụ AI, nhóm từng sử dụng ChatGPT gần như không nhớ nội dung của chính mình. Các chỉ số sóng não của họ tiếp tục ở mức thấp. Trong khi đó, những nhóm còn lại tiếp tục cho thấy mức độ tập trung và kết nối thần kinh tăng mạnh.

Ảnh hưởng đến sức khỏe

Tác giả chính của nghiên cứu, Tiến sĩ Nataliya Kosmyna cho biết đây là công trình đầu tiên của bà được công bố trước khi qua quá trình nghiên cứu sâu hơn. Bà lý giải quyết định này xuất phát từ lo ngại rằng việc sử dụng AI trong giáo dục có thể được triển khai quá nhanh, trước khi có nghiên cứu đầy đủ và chính xác.

“Việc lạm dụng AI sẽ ảnh hưởng nặng nhất tới các bộ não đang trong giai đoạn phát triển. Nếu không kiểm soát, việc để trẻ em sử dụng các công cụ như ChatGPT có thể ảnh hưởng đến cách tư duy sau này”, Tiến sĩ Nataliya Kosmyna nói.

Việc sử dụng AI trong thời gian dài có thể khiến não bộ hoạt động kém hiệu quả hơn. Ảnh: The Observer.

Một số chuyên gia trong lĩnh vực sức khỏe tâm thần cũng đồng tình với lo ngại này. Bác sĩ tâm thần Zishan Khan cảnh báo rằng việc quá phụ thuộc vào AI trong học tập có thể làm suy giảm khả năng ghi nhớ, tiếp nhận thông tin và gây rối loạn tâm lý của người trẻ.

Đáng chú ý, sau khi công bố nghiên cứu, Kosmyna phát hiện một số người đã dùng chính ChatGPT để tóm tắt lại bài báo, dẫn đến tình trạng AI gặp "ảo giác" và đưa ra thông tin không có trong tài liệu gốc. Một số bản tóm tắt cho rằng nghiên cứu sử dụng GPT-4o, trong khi thực tế không hề đề cập đến.

Hiện tại, nhóm nghiên cứu của Kosmyna đang tiếp tục thực hiện một dự án tương tự liên quan đến lập trình viên và kỹ sư phần mềm. Theo bà, kết quả ban đầu “thậm chí còn tệ hơn”, làm dấy lên câu hỏi lớn về ảnh hưởng lâu dài của AI đến lực lượng lao động tương lai.

Minh Hoàng