Ai đứng sau vụ đảo chính ở Guinea-Bissau?

Bầu không khí trên khắp Guinea-Bissau khá căng thẳng vào sáng 26-11. Ba ngày sau cuộc bầu cử Tổng thống, quốc gia Tây Phi với 2,5 triệu dân này đang chờ đợi thông báo chính thức về người chiến thắng từ Ủy ban Bầu cử quốc gia vì hầu hết số phiếu đã được kiểm. Vào thời điểm đó, giới quan sát có chung nhận định: Tổng thống đương nhiệm Umaro Sissoco Embalo sẽ mất ghế, trong khi ứng cử viên đối lập phi đảng phái Fernando Dias sẵn sàng tuyên bố chiến thắng. Vào lúc 12h40 giờ địa phương, tiếng súng, tiếng la hét hoảng loạn vang lên từ dinh Tổng thống cũng như trụ sở Ủy ban Bầu cử quốc gia, và nó lan rộng ngay lập tức.

Chính quyền quân sự chính thức nắm quyền ở Guinea Bissau

Quân đội nắm quyền kiểm soát

Ban đầu có tin đồn quân đội đã bắt giữ Tổng thống Embalo bởi ông không muốn trao chiến thắng cho đối thủ. Nhưng 2 giờ sau, một tuyên bố được phát sóng trên đài truyền hình Nhà nước TGB đã làm sáng tỏ phần nào câu chuyện: Ông Dinis N'Tchama - Phát ngôn viên của Bộ Tư lệnh quân sự Tối cao, tuyên bố quân đội đã nắm quyền kiểm soát đất nước nhằm khôi phục an ninh quốc gia và trật tự công cộng. Giới chỉ huy quân đội cho biết đã phá âm mưu liên quan đến một số chính trị gia cấp cao cũng như những kẻ buôn bán ma túy, quá trình bầu cử bị đình chỉ và Tổng thống Embalo đã bị bắt.

Bà Suzy Barbosa - Đệ nhất phu nhân và cũng là cựu Ngoại trưởng của Guinea Bissau xác nhận với tờ DW của Đức: “Tổng thống và có lẽ cả Bộ trưởng Nội vụ Botche Cande đã bị quân đội bắt giữ và đưa đến căn cứ ở Bissau. Thật kinh khủng. Những gì đang xảy ra ở Bissau hiện nay là một cuộc đảo chính quân sự”.

Tuy nhiên, ông Armando Lona - Điều phối viên của Tổ chức xã hội dân sự đa đảng Frente Popular lại có quan điểm hoàn toàn khác về các sự kiện nói trên. Ông này cho rằng, những gì đã xảy ra không phải là một cuộc đảo chính thực sự mà là một màn kịch do chính Tổng thống Embalo dàn dựng. “Ông Sissoco Embalo đứng sau cái gọi là cuộc đảo chính này. Đây là một chiến dịch thông tin sai lệch, chủ yếu nhắm vào truyền thông nước ngoài nhằm mục đích tạo cớ để vô hiệu hóa cuộc bầu cử” - ông giải thích. Theo nguồn tin của ông Armando Lona, ứng cử viên đối lập Fernando Dias đã giành chiến thắng ở hầu hết các khu vực bầu cử. Cuộc đảo chính là một nỗ lực được che đậy khéo léo của những người nắm quyền nhằm ngăn chặn việc công bố kết quả bầu cử Tổng thống.

“Vị Tổng thống thất cử đã dàn dựng cái gọi là cuộc đảo chính này vì ông ta đã thua cuộc bầu cử và muốn ngăn Ủy ban Bầu cử quốc gia chính thức xác nhận kết quả” - ông Fernando Dias, người đang giấu nơi ở của mình, đăng trên mạng xã hội.

Trạng thái bình thường mới

Bản thân Tổng thống Embalo đã không xuất hiện trong nhiều ngày, có tin đồn ngay sau cuộc bầu cử ông đã bay đến Paris (Pháp) bằng máy bay riêng. Hiện chưa có xác nhận chính thức nào về tuyên bố ông bị quân đội bắt giữ. Tuy nhiên, điều chắc chắn về mặt kỹ thuật là ông không còn giữ chức Tổng thống, bất kể kết quả bầu cử ra sao. Chính quyền quân sự đã bổ nhiệm một “Tổng thống chuyển tiếp” mới, đó là Tướng Horta N'Ta.

Ông N'Ta từng là Tổng Tham mưu trưởng lực lượng cận vệ của Tổng thống Embalo. Phe đối lập tin rằng việc bổ nhiệm ông N'Ta làm lãnh đạo đất nước cho thấy những người chỉ huy cuộc đảo chính thực chất là đồng minh thân cận của ông Embalo. Ngoài một số chính trị gia đã ủng hộ ông Fernando Dias trong suốt chiến dịch tranh cử đã bị bắt, một số tiếng nói đối lập đã mất liên lạc với nhiều thành viên trong đảng kể từ cuộc đảo chính. Vẫn chưa rõ liệu họ đang lẩn trốn vì sự an toàn của chính mình hay đã bị bắt.

Trong khi đó, “Tổng thống chuyển tiếp” của Guinea Bissau đã ra thông cáo chính thức về những gì chính quyền quân sự dự định là con đường phía trước: Chính phủ lâm thời dự định sẽ nắm quyền trong 1 năm để khôi phục trật tự hiến pháp và “trạng thái bình thường” của đất nước. Nhưng sau vụ chiếm đoạt quyền lực bằng vũ lực này ở một quốc gia có lịch sử cả thành công lẫn thất bại của các cuộc đảo chính quân sự, “trạng thái bình thường” có thể vẫn là một khái niệm xa vời đối với nhiều người ở Guinea-Bissau.

Yến Chi