AI đang tái định hình chiến tranh hiện đại

Không chỉ là một thắng lợi chiến thuật, Chiến dịch Mạng Nhện còn là một ví dụ điển hình về tương lai của chiến lược quân sự, nơi mà các hệ thống tự động, máy bay không người lái (UAV) được điều khiển bằng AI và các quyết định được đưa ra bởi thuật toán không còn là giả tưởng mà đã trở thành hiện thực trên chiến trường.

UAV và container được Ukraine bí mật đưa sâu vào lãnh thổ Nga. Nguồn: AP.

AI là trọng tâm của chiến dịch

Xương sống của Chiến dịch Mạng Nhện là một đội UAV sử dụng AI tiên tiến. Đây không đơn thuần là các thiết bị được điều khiển từ xa, mà là những phương tiện có khả năng ra quyết định trong thời gian thực nhờ các hệ thống AI tích hợp.

Chúng tự di chuyển vào vùng lãnh thổ đối phương, tránh bị phát hiện bởi radar, xác định mục tiêu và thực hiện tấn công chính xác. Từ khi được kích hoạt, chúng hoạt động mà không cần sự điều khiển của con người.Thành công của Chiến dịch Mạng Nhện không chỉ đến từ công nghệ mà còn nhờ vào chiến lược triển khai khéo léo.

Các UAV được giấu bên trong xe tải trông như dân sự và thùng gỗ ngụy trang để bí mật đưa vào lãnh thổ Nga. Khi đã tiếp cận gần căn cứ, chúng mới được kích hoạt và phóng ra.

Một trong những yếu tố cách mạng nhất của AI trong chiến dịch này là tối ưu hóa chi phí. Thay vì đầu tư vào máy bay chiến đấu trị giá hàng trăm triệu, thậm chí cả tỷ đô la hoặc đưa phi công vào các nhiệm vụ nguy hiểm, Ukraine sử dụng các linh kiện thương mại phổ biến kết hợp với thuật toán AI tinh vi, tạo nên những UAV có thể được sản xuất nhanh chóng và triển khai trên diện rộng.

Mỗi chiếc UAV này, được cho là có giá bán thấp hơn 10 chiếc iPhone 16 Pro, lại sở hữu khả năng sát thương cao, có thể được triển khai trên quy mô lớn, và hiệu quả vượt trội.

Hình ảnh chụp từ UAV tấn công sân bay Nga trong chiến dịch Mạng Nhện. Ảnh: Overt Defense.

3 năng lực chủ chốt của UAV được trang bị thuật toán định hướng AI

Ba năng lực chủ chốt của UAV bao gồm tự động điều hướng và thực hiện nhiệm vụ, nhận dạng mục tiêu và tấn công chính xác, và tấn công theo bầy đàn (Swarming).

Khác với UAV truyền thống vốn phụ thuộc vào người điều khiển và tín hiệu vệ tinh dễ bị nhiễu, UAV trong Chiến dịch Mạng Nhện được trang bị các thuật toán định hướng AI và công nghệ thị giác máy tính giúp chúng tự động di chuyển trong khu vực đối phương.

Chúng có thể tránh chướng ngại vật, điều chỉnh lộ trình khi cần thiết và hoạt động ngay cả khi không có tín hiệu GPS. Điều này khiến đối phương gặp vô vàn khó khăn trong việc phát hiện và đánh chặn.

Sự kết hợp giữa ẩn danh-linh hoạt-tự động hóa đã khiến đối phương không kịp trở tay. Đây chính là hình mẫu cho các cuộc chiến phi đối xứng hiện đại – nơi bên yếu hơn có thể áp dụng công nghệ để đánh bại đối phương mạnh hơn.

Nhờ các mô hình nhận dạng hình ảnh và vật thể được huấn luyện bởi AI, UAV có thể phân biệt mục tiêu quân sự thực sự như máy bay ném bom Tu-95, Tu-160 với các mô hình giả hoặc cơ sở dân sự. Nhờ đó, tổn thất ngoài ý muốn được giảm thiểu, và hiệu quả tác chiến được tối ưu hóa.

Một chiến thuật khác được hỗ trợ bởi AI trong chiến dịch là tấn công theo bầy đàn. Các UAV có thể giao tiếp với nhau thông qua mạng cục bộ được bảo mật, giúp phối hợp tấn công, tránh bị chồng chéo mục tiêu và gây quá tải cho hệ thống phòng không.

AI cho phép chúng học hỏi cách tổ chức của đàn chim hoặc côn trùng trong tự nhiên, nhưng với sự chính xác và sức mạnh hủy diệt vượt trội.

Tác động sâu rộng tới chiến tranh hiện đại

AI khiến chiến lược trở nên khó đoán và làm lộ điểm yếu của khí tài quân sự truyền thống. Đồng thời, AI gây ra thách thức đạo đức và pháp lý.

AI không tư duy như con người. Các quyết định chiến thuật do AI đưa ra thường khác biệt và khó lường, khiến hệ thống phòng thủ truyền thống bị vô hiệu hóa.

Các căn cứ không quân, máy bay ném bom lớn - vốn được xem là sức mạnh tối thượng - giờ lại trở nên dễ bị tổn thương trước các UAV nhỏ, rẻ và thông minh.

Tuy nhiên, vũ khí tự động hóa gây ra nhiều câu hỏi đạo đức: Ai chịu trách nhiệm nếu AI gây ra lỗi? Ai kiểm soát quyết định giết người? Dù Chiến dịch Mạng Nhện tránh được thiệt hại dân thường, nhưng công nghệ này có thể bị lạm dụng.

Máy bay ném bom chiến lược TU-95 của Nga, Ảnh: AP.

Thái An