AI - công cụ mới của phóng viên

Một bức ảnh do AI tạo dựng nhằm mô tả cho nội dung "AI - công cụ mới của phóng viên"

Định hình lại quy trình tác nghiệp báo chí

“Chưa bao giờ thế giới báo chí lại đứng trước một làn sóng công nghệ mạnh mẽ và đột phá như hiện nay - khi AI không còn là khái niệm xa vời mà trở thành một công cụ tác nghiệp hữu dụng, đa năng và ngày càng phổ biến trong rất nhiều cơ quan báo chí”.

Đây là một đoạn văn do ChatGPT tạo ra trong chưa đầy 2 giây, tính cả thời gian hiển thị nội dung, sau khi được hỏi về tác động của AI với nghề báo.

Tại Việt Nam, nhiều phóng viên, biên tập viên, kỹ thuật viên từ báo in, báo điện tử cho tới truyền hình đã nhanh chóng bắt nhịp, ứng dụng AI vào nhiều khâu tác nghiệp. Từ tìm kiếm dữ liệu, viết, biên tập, dựng hình đến sản xuất chương trình đa phương tiện.

Là người tiếp cận rất sớm với AI, nhà báo Nguyễn Hoàng Nhật, Phó Trưởng Ban Điện tử của Báo Nhân Dân cho rằng AI đang thực sự đóng vai trò của một trợ lý số cho các phóng viên, biên tập viên. “Trợ lý” này đang đảm nhiệm các tác vụ lặp đi lặp lại của con người, giúp tăng tốc và đào sâu hơn vào công việc. Nhờ vậy, chúng ta có thể cải tiến quy trình và sản phẩm hiện tại.

Nhà báo Nguyễn Hoàng Nhật (Báo Nhân Dân) cho rằng AI đang thực sự đóng vai trò của một trợ lý số cho các phóng viên, biên tập viên. Trong ảnh: Nhà báo Nguyễn Hoàng Nhật giảng dạy về AI tại một lớp tập huấn do Hội Nhà báo Việt Nam tổ chức ở TP Hồ Chí Minh

“Lấy ví dụ, trước đây một phóng viên có thể mất hàng giờ để bóc băng phỏng vấn. Giờ đây các công cụ trí tuệ nhân tạo không chỉ bóc băng chính xác mà còn biên tập, rồi thậm chí vạch ra ý chính của cuộc phỏng vấn, giúp phóng viên có thể xây dựng bài viết dễ dàng. Hay đối với một số thể loại tin bài mang tính lặp đi lặp lại nhiều lần, chẳng hạn tin chứng khoán, thời tiết… đều có thể được các trợ lý AI đảm nhiệm”, nhà báo Nguyễn Hoàng Nhật minh họa.

Trước đây, báo chí dữ liệu là thể loại khó, đòi hỏi kỹ năng phân tích chuyên sâu. Giờ đây, nhờ AI, bất kỳ phóng viên nào cũng có thể thực hiện - mở ra cơ hội phổ biến hóa báo chí dữ liệu.

Không chỉ báo điện tử, mảng truyền hình cũng đang được đội ngũ phóng viên tận dụng triệt để các tính năng từ AI. Nhà báo Nguyễn Phúc Huy, Phó Trưởng phòng Kỹ thuật - Công nghệ (Báo và Đài Phát thanh - Truyền hình Hải Dương) cho biết anh đang sử dụng hàng loạt ứng dụng AI vào công việc, như Dreamina, Leonardo, Midjourney trong tạo hình ảnh, Veo 3, Hailou, Vidu trong tạo video…

“Những nền tảng này giúp tôi gia tăng hiệu quả trong xử lý hậu kỳ. Ví dụ như lọc tiếng ồn, khử nhiễu tự động, hỗ trợ chèn phụ đề tự động hay phân cảnh video. Một số công cụ AI có khả năng dựng clip từ văn bản hoặc hình ảnh”, anh Huy chia sẻ.

Nhà báo Nguyễn Phúc Huy (Báo và Đài Phát thanh - Truyền hình Hải Dương) đang sử dụng cùng lúc nhiều công cụ AI để tạo ra một sản phẩm mới

Ngoài việc sản xuất tác phẩm báo chí nhanh hơn, AI còn giúp các tòa soạn phân tích dữ liệu người dùng để cá nhân hóa nội dung, xác định xu hướng xã hội, thậm chí hỗ trợ giám sát tin tức nổi bật theo thời gian thực.

Làm chủ công cụ, giữ đạo đức nghề

Trí tuệ nhân tạo đang phát triển nhanh chưa từng thấy. Trước đây chủ yếu nói về các công cụ AI trò chuyện (Conversational AI), chẳng hạn như Chatbot, thì nhiều tháng nay có thêm sự xuất hiện của thuật ngữ Gen AI (Generative AI, tức trí tuệ nhân tạo tạo sinh). Đây là thuật ngữ chỉ các ứng dụng AI có khả năng tạo ra văn bản, hình ảnh hoặc phương tiện truyền thông khác dựa trên câu lệnh.

Gần đây là sự xuất hiện của AI Agents, thuật ngữ chỉ các nền tảng AI có thể tạo ra các quy trình tự động hóa hoàn toàn.

Nhiều tòa soạn lớn trên thế giới hiện khuyến khích phóng viên, biên tập viên tự xây dựng các quy trình tự động của riêng mình. Chẳng hạn như tự quét tin nóng, tự tóm tắt bài viết, dịch tự động, tự động biến các bài viết thành podcast, video… hay tự động bóc tách dữ liệu để trực quan hóa thành các biểu đồ, đồ họa.

Tuy nhiên, AI không phải “cây đũa thần” vạn năng. Theo nhiều nhà báo, AI có thể nhanh và mạnh, nhưng không có trực giác nghề nghiệp.

“AI là công cụ điện tử, vì vậy không thể cảm nhận điều bất thường từ một cái nhìn, một ánh mắt hoặc một câu nói tưởng như bình thường. AI cũng không thể tạo ra những nội dung có tính chiều sâu, sự tinh tế hay tạo cảm xúc. Hơn nữa, AI chỉ phân tích được những yếu tố dựa trên lượng dữ liệu thu thập được khi huấn luyện. Vì vậy, những gì AI tạo ra có thể là giả, gây nhầm lẫn nếu không có sự kiểm duyệt kỹ”, nhà báo Phạm Thị Bích Nga, Phó Trưởng phòng Phóng viên phát thanh - truyền hình (Báo và Đài Phát thanh - Truyền hình Hải Dương) phân tích.

Theo nhà báo Phạm Thị Bích Nga (Báo và Đài Phát thanh - Truyền hình Hải Dương), dù AI là công cụ hỗ trợ rất đắc lực, nhưng không thể tạo ra những nội dung có tính chiều sâu, sự tinh tế hay tạo cảm xúc

Đồng quan điểm, nhà báo Vũ Thị Hạnh, Phó Trưởng phòng Phóng viên báo (Báo và Đài Phát thanh - Truyền hình Hải Dương) cho rằng không khó để nhìn thấy những nguy cơ nếu phóng viên “phó thác” cho AI. Từ tin giả, thông tin sai lệch, vi phạm bản quyền, nội dung kém chất lượng cho đến “AI slop”, thuật ngữ chỉ những sản phẩm báo chí kém chất lượng được tạo ra bằng AI.

“Muốn làm chủ AI, trước hết phải hiểu về AI. Mỗi dạng tác phẩm báo chí có thể sử dụng một nền tảng AI phù hợp. Chọn sai công cụ cũng đồng nghĩa với việc tạo ra tác phẩm dưới chuẩn. Ngoài ra, AI có thể hỗ trợ viết nhanh, dựng tốt nhưng không thể thay thế tư duy phản biện, phân tích nhân vật, cảm xúc, giá trị nhân văn và bản lĩnh chính trị của người làm báo”, nhà báo Vũ Thị Hạnh nói.

HÀ KIÊN