ADIPEC 2025: 'Viết lại phương trình' của ngành năng lượng

Trí tuệ nhân tạo (AI) - cách nó vận hành, ứng dụng, và lượng năng lượng khổng lồ mà nó tiêu thụ, được đặc biệt quan tâm tại ADIPEC 2025. Ảnh AFP

Trong bài phát biểu khai mạc, Tiến sĩ Sultan Al Jaber - Bộ trưởng Công nghiệp và Công nghệ Tiên tiến UAE, đồng thời là Tổng Giám đốc Tập đoàn ADNOC - nhận định: “Nhu cầu điện sẽ tiếp tục tăng mạnh đến năm 2040, khi lượng điện dùng cho các trung tâm dữ liệu dự kiến tăng gấp 4 lần; nhu cầu khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) tăng 50%, còn nhu cầu dầu vẫn duy trì trên 100 triệu thùng/ngày sau năm 2040”.

Một phần của đà tăng này đến từ việc cải thiện mức sống tại các quốc gia đang phát triển, một phần từ nhu cầu làm mát ngày càng lớn trong bối cảnh khí hậu nóng lên. Tuy nhiên, động lực tăng trưởng lớn nhất - đặc biệt ở các nước phương Tây và vùng Vịnh - lại đến từ nhu cầu điện cho các trung tâm dữ liệu.

Đó chính là trọng tâm của ý tưởng “sức mạnh là tri thức”. “Sức mạnh” ở đây là nguồn điện khổng lồ cần để vận hành và làm mát các hệ thống AI. Chủ đề này cũng được thảo luận sâu tại buổi tọa đàm Enact majlis do Tiến sĩ Al Jaber chủ trì ngay trước thềm ADIPEC.

Phái đoàn Mỹ, gồm quan chức chính phủ và lãnh đạo doanh nghiệp, bàn về bài toán cân bằng giữa khí đốt, điện hạt nhân và năng lượng tái tạo; độ tin cậy của pin lưu trữ phục vụ AI; cùng khó khăn trong việc mua turbine khí để đáp ứng nhu cầu. Trong khi đó, đại diện châu Âu lo ngại chi phí năng lượng cao đang khiến họ mất lợi thế cạnh tranh.

Trái lại, các diễn giả vùng Vịnh thể hiện sự tự tin nhờ lợi thế kết hợp khí đốt giá rẻ, năng lượng tái tạo và hệ thống pin, giúp khu vực này có vị thế tốt trong “cuộc đua AI”. Tuần trước, UAE cũng ký thỏa thuận quan trọng để nhập khẩu chip AI tiên tiến của Nvidia - trong bối cảnh Mỹ tìm cách siết xuất khẩu loại công nghệ này nhằm duy trì ưu thế.

Dù không nổi bật tại tọa đàm, Trung Quốc có lẽ cũng tự tin với mô hình điện năng kết hợp: Các nhà máy nhiệt điện than hiện đại, hiệu suất cao, cùng hệ thống thủy điện, năng lượng mặt trời, gió và hạt nhân đang phát triển nhanh, với chi phí cạnh tranh.

Cơn sốt AI và trung tâm dữ liệu hiện nay gợi nhớ đến những cơn “sốt” trong lịch sử: Đường sắt ở Anh thập niên 1840, bất động sản và ô tô ở thập niên 1920, hay bong bóng dot-com đầu những năm 2000. Khi ấy, vốn đầu tư bùng nổ, lợi nhuận công nghệ bị thổi phồng, và nhiều nhà đầu tư mất trắng. Nhưng chính những giai đoạn ấy lại tạo nền móng cho nền kinh tế mới - nơi những “người sống sót” như Amazon, hay Google, đã trở thành các đế chế toàn cầu sau này.

Bất kỳ kế hoạch năng lượng nào trong tương lai cũng phải tính đến thực tế này. Chu kỳ đầu tư dài của các dự án phát điện truyền thống luôn tiềm ẩn nguy cơ dư thừa, nếu AI chững lại trong vài năm, công nghệ hiện tại đi vào ngõ cụt, hoặc dòng vốn giữa các tập đoàn bị nghẽn. Vì vậy, các giải pháp linh hoạt, đa dạng và có chu kỳ đầu tư ngắn - như điện mặt trời kết hợp pin lưu trữ - đang được ưa chuộng, bởi có thể triển khai và vận hành chỉ trong 1-2 năm.

Nhìn chung, AI gần như chắc chắn sẽ làm tăng mức tiêu thụ năng lượng, nhưng đồng thời cũng giúp nâng cao hiệu suất và năng suất tổng thể. Các hệ thống AI trong tương lai sẽ tiết kiệm năng lượng hơn, từ đó giảm chi phí vận hành. Trong nhiều trường hợp, các mô hình AI nhỏ gọn và ít tiêu tốn năng lượng - như DeepSeek của Trung Quốc - đã có thể đáp ứng tốt nhu cầu sử dụng.

Giá trị thực sự của AI trong ngành năng lượng không nằm ở các công nghệ AI tạo sinh như ChatGPT, hay Midjourney, mà ở AI phân tích và AI tác nhân (Agentic AI) - những hệ thống có khả năng hiểu và điều khiển thế giới thực.

Tại ADIPEC, ADNOC đã công bố hợp tác với tập đoàn dịch vụ dầu khí SLB để triển khai hệ thống tối ưu hóa khai thác bằng AI trên 8 mỏ dầu. Việc vận hành các cơ sở ở xa, hoặc ngoài khơi, hay khảo sát khu vực nguy hiểm bằng robot, hoặc drone, giúp giảm rủi ro cho con người và tăng hiệu quả vận hành.

Các trung tâm dữ liệu cũng có thể trở thành nguồn linh hoạt cho lưới điện. Chúng mang lại tải tiêu thụ ổn định, dễ dự đoán, và có thể điều chỉnh công suất tạm thời, khi nhu cầu điện tăng cao, hoặc khi sản lượng điện tái tạo sụt giảm. Ở UAE, chẳng hạn, điện mặt trời ngừng phát vào đầu buổi tối, trong khi nhu cầu điện cho điều hòa, giải trí và nấu ăn lại đạt đỉnh.

Với người tiêu dùng, AI có thể giúp tiết kiệm điện và quản lý tải hiệu quả hơn - từ việc lên lịch vận hành thiết bị, điều phối làm mát tòa nhà, tối ưu tốc độ động cơ, cho đến phát hiện và loại bỏ tình trạng tiêu thụ điện quá mức.

Khi dữ liệu và kinh nghiệm tích lũy ngày càng nhiều, giá trị của những ứng dụng này sẽ càng lớn. Tuy nhiên, ngành năng lượng cũng cần phát triển năng lực con người để có thể làm việc song song với AI, thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào công nghệ.

Bên cạnh việc cải thiện hoạt động hiện có, AI còn mở ra triển vọng cho những bước tiến mang tính đột phá. Giải Nobel năm ngoái trao cho nhóm phát triển AlphaFold - công nghệ dự đoán cấu trúc protein - được xem như một dấu hiệu báo trước. Những bước ngoặt tiếp theo có thể đến từ sinh học tổng hợp (tạo nhiên liệu, hoặc hấp thụ CO₂), khoa học vật liệu (tìm hợp chất pin tối ưu), hay vật lý hạt nhân (sản xuất nguồn năng lượng sạch vô tận từ phản ứng nhiệt hạch).

Nếu những đột phá đó trở thành hiện thực, chúng có thể tự giải quyết bài toán năng lượng của chính AI. Khi ấy, vòng tròn sẽ khép kín: Tri thức tạo ra năng lượng, và năng lượng lại tạo ra tri thức.

Ảnh hưởng chiến lược của khả năng này - cùng nguy cơ bị bỏ lại phía sau - không chỉ liên quan đến ngành năng lượng mà còn tới vận mệnh của các quốc gia. Đó cũng chính là lý do khiến Abu Dhabi tuần trước tràn ngập “cơn sốt AI”.

Nh.Thạch

AFP