ADB hợp tác GEAPP phát triển nền tảng ENABLE, mở đường cho tương lai pin lưu trữ tại APAC

ENABLE - viết tắt của “Tăng cường tiếp cận hệ thống lưu trữ năng lượng pin cho các nền kinh tế carbon thấp”, được thiết kế như một nền tảng tích hợp nhằm huy động nguồn lực tài chính, kỹ thuật và nhân lực từ ADB, GEAPP và các đối tác phát triển cùng định hướng, hướng đến tháo gỡ rào cản kỹ thuật, tài chính, chính sách để thúc đẩy BESS.

Mục tiêu là thúc đẩy các dự án lưu trữ năng lượng (BESS) có khả năng triển khai nhanh, thương mại hóa được và phù hợp với lưới điện từng quốc gia. ADB sẽ quản lý khoản tài trợ khởi động gồm 500.000 USD từ Quỹ Đổi mới năng lượng thông minh (SEIF) và 250.000 USD từ GEAPP.

Nói về vai trò của nền tảng này, bà Cindy Cisneros-Tiangco, Giám đốc Các khu vực mới nổi, Văn phòng Năng lượng của ADB, cho biết: “ENABLE giải quyết các rào cản then chốt bằng cách cung cấp chuyên môn kỹ thuật, hỗ trợ phát triển dự án và các giải pháp tài chính đổi mới, giúp các quốc gia tích hợp nhiều năng lượng tái tạo hơn vào lưới điện.”

Khu vực APAC đang chứng kiến sự gia tăng nhanh về nhu cầu điện, với công suất năng lượng tái tạo dự kiến tăng gần 430 GW trong giai đoạn 2023–2028. Trong đó, hệ thống điện mặt trời sẽ chiếm khoảng hai phần ba mức tăng trưởng. Với sự mở rộng này, BESS được coi là yếu tố then chốt để bảo đảm độ ổn định và hiệu quả của lưới điện.

Tại Việt Nam, bản điều chỉnh Quy hoạch điện VIII (Quyết định 768/QĐ‑TTg ngày 15/4/2025) lần đầu tiên đưa BESS vào danh mục nguồn điện chiến lược. Cụ thể, công suất lưu trữ năng lượng đặt mục tiêu đạt 10.000–16.300 MW đến năm 2030 và hơn 95.000 MW đến năm 2050.

BESS được phân bố gần các cụm điện tái tạo hoặc phụ tải lớn, nhằm hỗ trợ điều tần và tối ưu vận hành hệ thống.

Trước đó, năm 2023, Chính phủ cũng đã ban hành Quyết định 1009/QĐ‑TTg cho phép EVN đầu tư thí điểm hệ thống BESS 50 MW/50 MWh tại miền Bắc. Đồng thời, Nghị định 58 (ban hành tháng 3/2025) quy định rõ việc ưu tiên huy động điện từ hệ thống BESS kết hợp năng lượng tái tạo trong giờ cao điểm.

Đại diện Viện Năng lượng Việt Nam, ADB và GEAPP tại Diễn đàn Năng lượng sạch châu Á 2025. Ảnh: GEAPP

Đại diện Viện Năng lượng Việt Nam, ông Nguyễn Mạnh Cường nhận định: “Đến năm 2030, Việt Nam đặt mục tiêu 49% tổng công suất điện đến từ năng lượng mặt trời và gió. Nhưng để đạt được điều đó, chúng tôi cần thiết lập hệ thống pin lưu trữ năng lượng (BESS).

Trong hai năm qua, GEAPP đã hỗ trợ thực hiện các nghiên cứu điều tần, thay thế điện than bằng điện tái tạo và BESS tại miền Bắc Việt Nam, cũng như xây dựng các bản thiết kế chi tiết về tích hợp BESS vào hệ thống điện quốc gia. Giờ đây, với nền tảng ENABLE, chúng tôi có thêm cơ hội để thu hẹp khoảng cách chính sách và đưa BESS vào thị trường điện Việt Nam.”

Bà Kitty Bu, Phó Chủ tịch GEAPP khu vực Đông Nam Á, cho biết: “Thông qua ENABLE, GEAPP đang góp phần lấp đầy khoảng trống trong lĩnh vực pin lưu trữ năng lượng, một yếu tố nếu không phát triển sẽ kìm hãm tiềm năng năng lượng sạch trong khu vực. Chúng tôi sử dụng nguồn vốn từ thiện để giảm thiểu rủi ro và thu hút đầu tư tư nhân. Hợp tác với ADB giúp tháo gỡ rào cản thị trường một cách có hệ thống, biến BESS thành một cơ hội đầu tư có thể nhân rộng.”

Việt Nam nằm trong nhóm ưu tiên triển khai ENABLE

Việt Nam là một trong ba quốc gia đầu tiên được ENABLE lựa chọn triển khai trong giai đoạn 2025–2028, cùng với Mông Cổ và Campuchia, và sau đó là kế hoạch mở rộng sang các quốc gia khác trong khu vực.

Trong giai đoạn đầu, ENABLE tại Việt Nam sẽ tập trung hỗ trợ kỹ thuật cho các dự án thí điểm BESS tích hợp với điện mặt trời và điện gió quy mô lớn. Các trọng tâm bao gồm: xây dựng khung pháp lý riêng cho lưu trữ điện, thiết kế cơ chế giá cho dịch vụ điều tần, tiêu chuẩn kỹ thuật kết nối lưới, hướng dẫn đấu thầu, tích hợp công nghệ số như AI và phát triển các mô hình kinh doanh có khả năng thu hút vốn tư nhân.

Tại Việt Nam, Bộ Công Thương và Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng đang xây dựng bộ tiêu chuẩn quốc gia về BESS. Đồng thời, khung cơ chế giá riêng cho điện lưu trữ cũng đang được nghiên cứu để bổ sung vào hệ thống quy hoạch và vận hành điện.

Quan hệ đối tác giữa ADB và GEAPP hướng đến việc thúc đẩy các dự án BESS khả thi, tạo điều kiện thuận lợi cho đầu tư tư nhân. Nền tảng ENABLE kỳ vọng sẽ hỗ trợ quá trình chuyển dịch năng lượng sạch dài hạn, góp phần hiện thực hóa mục tiêu năng lượng bền vững tại châu Á - Thái Bình Dương.

Hợp tác chiến lược cho tương lai năng lượng bền vững

Bên cạnh Việt Nam, nhiều quốc gia trong khu vực đang tăng tốc đầu tư vào công nghệ lưu trữ năng lượng. Tại Ấn Độ, chính phủ đang triển khai chương trình đấu thầu 4GW BESS với sự tài trợ của Ngân hàng Thế giới. Thái Lan cũng đã thông qua kế hoạch tích hợp 2,5GW hệ thống lưu trữ pin vào lưới điện quốc gia đến năm 2037.

ENABLE được kỳ vọng trở thành mô hình hợp tác khu vực giữa các tổ chức phát triển và nhà nước nhằm thúc đẩy lưu trữ năng lượng trở thành trụ cột trong chuyển đổi năng lượng.

Trong dài hạn, nền tảng này sẽ mở rộng hỗ trợ sang các quốc gia khác trong khu vực, bao gồm việc thử nghiệm công nghệ AI trong điều độ điện, hướng dẫn đấu thầu công khai BESS, và mô hình kinh doanh chia sẻ dữ liệu điện lưới.

ADB hiện có 69 thành viên, trong đó 50 quốc gia thuộc khu vực APAC. Ngân hàng này đang thúc đẩy sử dụng các công cụ tài chính kết hợp cùng quan hệ đối tác chiến lược để giải quyết các thách thức về năng lượng và khí hậu.

Về phía GEAPP, tổ chức này đặt mục tiêu giảm 4 gigaton khí thải carbon, mở rộng tiếp cận năng lượng sạch cho 1 tỷ người và tạo 150 triệu việc làm mới. Các đối tác tài trợ chính của GEAPP gồm Quỹ IKEA, Quỹ Rockefeller và Bezos Earth Fund.