80 năm đường lối ngoại giao Hồ Chí Minh

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà và Phó Thủ tướng Nga Dmitry Chernyshenko ký Biên bản Khóa họp lần thứ 24 Ủy ban liên Chính phủ Việt Nam - Nga về hợp tác kinh tế - thương mại và khoa học - kỹ thuật. Ảnh: VGP

Thiết lập ngoại giao với Liên hợp quốc

Ngày 17/10/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã gửi điện văn cho Tổng thống Mỹ H. Truman: “... Trước hết, xét đến tầm quan trọng về chiến lược và kinh tế của Việt Nam, thứ đến là mong muốn tha thiết - mà Việt Nam cảm nhận sâu sắc và chứng tỏ một cách nhất trí - được hợp tác với những nền dân chủ khác trong việc tạo lập và củng cố nền hòa bình và phồn vinh trên thế giới”(1).

Một chính phủ non trẻ, vừa mới tuyên bố độc lập chỉ hơn một tháng, người đứng đầu chính phủ thể hiện bản lĩnh của một quốc gia có chủ quyền, gửi điện văn đến Tổng thống Mỹ. Lúc đó, Mỹ đang đứng ra kêu gọi các nước thành lập Liên hợp quốc, đồng thời, Mỹ là cường quốc kinh tế và quân sự. Chủ tịch Hồ Chí Minh khẩn trương thiết lập ngoại giao với Mỹ và nói rõ lập trường của Việt Nam mong muốn hợp tác quốc tế, xây dựng môi trường hòa bình, phát triển. Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định với Tổng thống Mỹ: “Thiện chí cùng với lập trường kiên định về nền dân chủ, Việt Nam có đủ điều kiện cử đại diện vào Ủy ban tư vấn (Ủy ban tư vấn đối với khu vực Viễn Đông)... Việt Nam có thể mang lại sự đóng góp có hiệu quả cho việc giải quyết các vấn đề còn tồn đọng ở Viễn Đông; trái lại, sự vắng mặt của Việt Nam sẽ gây ra tình trạng bất ổn”(2).

Dẫn ra những thông tin ở trên để thấy tư tưởng ngoại giao của Chủ tịch Hồ Chí Minh nhìn rất xa, chọn đặt mối quan hệ ngoại giao với Liên hợp quốc, Mỹ ngay từ ngày đầu lập quốc. Đồng thời “phát tín hiệu” đến với Mỹ và các nước, Việt Nam có vị trí chiến lược quan trọng: “Sự vắng mặt của Việt Nam sẽ gây ra tình trạng bất ổn”. Tư tưởng mở cửa hội nhập, hợp tác quốc tế, đường lối ngoại giao của Bác Hồ: “Việt Nam làm bạn với mọi nước dân chủ, không gây thù oán với ai... Lấy tình người xóa đi khúc mắc”. Thời điểm đất nước đang ở thế “ngàn cân treo sợi tóc”, nhưng Bác Hồ vẫn xác định vị thế Việt Nam trên “bàn cờ thế giới”. Đề nghị Liên hợp quốc “cầm trịch” để Việt Nam hợp tác phát triển kinh tế, khoa học kỹ thuật, xây dựng cảng biển, sân bay... mở rộng giao thương với các nước trên thế giới.

Năm 1946, đất nước còn thù trong, giặc ngoài, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã gửi thư cho Liên hợp quốc bày tỏ quan điểm rõ ràng: “Đối với các nước dân chủ, nước Việt Nam sẵn sàng thực thi chính sách mở cửa và hợp tác trong mọi lĩnh vực: Nước Việt Nam dành sự tiếp nhận thuận lợi cho đầu tư của các nhà tư bản, nhà kỹ thuật nước ngoài trong tất cả các ngành kỹ thuật của mình; Nước Việt Nam sẵn sàng mở rộng các cảng, sân bay và đường giao thông cho việc buôn bán và quá cảnh quốc tế; Nước Việt Nam chấp nhận tham gia mọi tổ chức hợp tác kinh tế quốc tế dưới sự lãnh đạo của Liên hợp quốc"(3).

Chiêng có to tiếng mới lớn

Nghiên cứu kỹ và phân tích lịch sử, thì thấy Việt Nam vừa mới độc lập, nhưng nằm trên “bàn cờ thế giới”, các nước lớn muốn có “lợi ích”, đưa quân vào Việt Nam chiếm đóng, hoặc hỗ trợ quân sự, kinh tế. Việt Nam cùng một lúc phải “chiến đấu” với nhiều kẻ thù, thế lực phản quốc. Chính phủ Hồ Chí Minh phải đương đầu với muôn vàn khó khăn. Với tài ngoại giao thao lược và tầm nhìn xa của Chủ tịch Hồ Chí Minh, đã lần lượt loại bỏ những đội quân xâm lược trực tiếp và gián tiếp, xây dựng Chính phủ trường kỳ kháng chiến với quân Pháp. Phương châm hành động cả bên trong và bên ngoài được Bác Hồ chỉ ra: “Phải trông ở thực lực. Thực lực là cái chiêng, ngoại giao là cái tiếng; chiêng có to tiếng mới lớn"(4).

Việt Nam đăng cai tổ chức “Năm APEC 2017”, đón lãnh đạo 21 nền kinh tế châu Á - Thái Bình Dương đến Việt Nam dự Hội nghị APEC 2017. Trong ảnh: Hội nghị APEC chuyên ngành tại tỉnh Khánh Hòa. Ảnh: Hải Luận

Nếu như không có “thực lực” của dân và quân ta tại chiến dịch Điện Biên Phủ chấn động địa cầu, thì không thể buộc Chính phủ Pháp ký vào Hiệp định Genève (năm 1954). Quân Pháp đầu hàng và bị bắt sống hàng nghìn quân tại Việt Nam, buộc Pháp phải ký vào bản Hiệp định Genève công nhận nền hòa bình của Việt Nam. Mỹ nhảy vào xâm lược Việt Nam, dân và quân ta đã đánh nhiều trận vang dội, điển hình là Mậu Thân năm 1968, đánh tan tập đoàn quân sự của Mỹ ở Khe Sanh, đánh bại chiến dịch máy bay chiến lược B52 tập kích vào Hà Nội..., buộc Chính phủ Mỹ phải ký Hiệp định Paris (1973) vô điều kiện, rút quân Mỹ khỏi Việt Nam.

Tư tưởng ngoại giao kháng chiến của Bác Hồ phản ánh đặc trưng con người, văn hóa cốt cách Việt Nam, quyết chiến đấu để bảo vệ bờ cõi, đuổi quân giặc ra khỏi biên thùy, “gác lại quá khứ, hướng tới tương lai”. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã để lại cho nền ngoại giao nước nhà “Lấy tình người xóa đi khúc mắc”. Mấy chục năm qua, Việt Nam đã đặt mối bang giao gần như khắp các châu lục. Tình cảm chân thành của Việt Nam đã làm cho bạn bè trên thế giới mến phục, kết hợp “thực lực” kinh tế, chính trị, ngoại giao, văn hóa... của đất nước ta ngày càng lớn mạnh. Đây là lý do các nước trên thế giới đã hai lần bầu Việt Nam vào Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc, một lần giữ chức vụ Phó Chủ tịch Đại hội đồng Liên hợp quốc và đảm nhiệm nhiều vị trí của cơ quan Liên hợp quốc. Việt Nam đã thiết lập quan hệ ngoại giao, hợp tác thương mại với hơn 190 quốc gia và nền kinh tế. Nước ta đã thiết lập quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện với nhiều quốc gia như: Trung Quốc, Nga, Ấn Độ, Hàn Quốc, Mỹ, Nhật Bản, Australia, Pháp, Malaysia.

Ngày nay, trong một thế giới có nhiều biến động, có nhiều thái cực, nhiều chuyên gia quốc tế cho rằng, duy nhất Việt Nam cùng một lúc có thể “nói chuyện thân mật” và ký kết hợp tác lâu dài với Trung Quốc, Nga, Mỹ, Ấn Độ, Nhật Bản, Hàn Quốc, các nước châu Âu, một số “chảo lửa” chiến tranh ở Trung Đông...

Cả nước đã và đang diễn ra đại hội Đảng các cấp, tiến tới Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng, tập trung phân tích, đánh giá 40 năm thực hiện đường lối đổi mới, sách lược đối ngoại toàn dân, toàn diện. Đồng thời đề ra mục tiêu, chiến lược phát triển đất nước đến năm 2045, kỷ niệm 100 năm lập quốc, Việt Nam sẽ trở thành nước phát triển.

(1) Hồ Chí Minh, toàn tập, tập 4, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, trang 52.

(2) Sách đã dẫn, trang 53.

(3) Sách đã dẫn, trang 470.

(4) Vũ Khoan tâm tình gửi lại, Nhà xuất bản Hội Nhà văn, trang 70.

Hải Luận