6 món ăn bài thuốc giúp phòng bệnh lúc giao mùa

1. Khi giao mùa, cơ thể dễ sinh bệnh gì?

Sự thay đổi đột ngột của khí hậu trong thời điểm giao mùa thường khiến cơ thể dễ bị ảnh hưởng, gây ra cảm mạo, ho hen, rối loạn tiêu hóa hay đau nhức xương khớp. Giao mùa từ nóng sang lạnh, từ mưa sang nắng luôn là thời điểm nhạy cảm đối với sức khỏe. Sự thay đổi đột ngột của nhiệt độ, độ ẩm và áp suất khí quyển khiến cơ thể khó thích ứng, hệ miễn dịch suy giảm, tạo điều kiện cho ngoại tà xâm nhập.

Theo Y học cổ truyền (YHCT), giao mùa là lúc âm dương mất thăng bằng, "tà khí" như phong (gió), hàn (lạnh), thử (nóng), thấp (ẩm ướt) dễ thừa cơ mà vào cơ thể.

Nếu chính khí vốn suy yếu (đặc biệt là tỳ vị và phế) dễ sinh ra các chứng bệnh về hô hấp (cúm, viêm phế quản, viêm mũi dị ứng), rối loạn tiêu hóa và các bệnh dị ứng da, bệnh xương khớp.

Do đó, việc thay đổi lối sống, dinh dưỡng cân bằng là điều cần thiết để phòng bệnh lúc giao mùa. Bởi YHCT cho rằng, thực phẩm không chỉ cung cấp dinh dưỡng mà còn mang tính dược liệu với "tứ khí" (lạnh, mát, ấm, nóng) và "ngũ vị" (chua, cay, ngọt, đắng, mặn).

- Thức ăn ấm, nóng (gạo nếp, táo tàu, gừng, tỏi, hành, thịt gà, hạt tiêu, quế, thịt cừu…) giúp ôn dương, tán hàn, kiện tỳ, bổ thận, phù hợp cho người thể hàn, dương hư với biểu hiện chân tay lạnh, sợ gió, tiêu chảy lỏng, tiểu đêm.

- Thức ăn mát, lạnh (đậu xanh, lê, dưa hấu, mướp đắng, rong biển, hoa cúc…) có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, nhuận tràng, thích hợp cho người thể nhiệt, âm hư, hay bốc hỏa, khát nước, táo bón.

- Thức ăn bình, trung tính (gạo, ngô, thịt lợn, nấm, củ cải, đậu nành, kỷ tử…) an toàn cho hầu hết mọi người, có thể dùng quanh năm.

Ngoài ra, ngũ vị của thực phẩm tương ứng với tạng phủ: Chua - Can, cay - Phế, đắng - Tâm, mặn - Thận, ngọt - Tỳ. Ăn quá nhiều một vị dễ tổn hại cơ quan liên quan, do đó chế độ ăn lúc giao mùa cần hài hòa, cân đối. Đây là tư tưởng dưỡng sinh quan trọng, đặc biệt phù hợp trong phòng bệnh giao mùa.

Cháo tía tô - món ăn tốt cho sức khỏe giúp phòng bệnh lúc giao mùa.

2. Một số món ăn bài thuốc giúp phòng bệnh lúc giao mùa

2.1. Cháo hành, tía tô

Thành phần: Gạo tẻ 100g, lá tía tô tươi 10g, hành 10g.

Cách dùng: Vo gạo đem nấu chung với nước, đun cho đến khi chín nhừ thành cháo. Thêm tía tô, hành lá đã rửa sạch, thái nhỏ vào nấu cùng trong 2 phút, tắt bếp; thêm gia vị vừa ăn, ăn nóng để ra mồ hôi nhẹ.

Tác dụng: Giải cảm, hành khí hòa vị, giảm buồn nôn, ấm trung tiêu, dễ tiêu hóa.

Canh gà hầm thuốc bắc.

2.2. Canh gà hầm thuốc bắc

Thành phần: Gà ta 1 con (1–1,2kg), hoàng kỳ 20g, đảng sâm 20g, táo tàu 10 quả, kỷ tử 15g, gừng 10g. Cách dùng: Gà làm sạch, chặt miếng, cho cùng các vị thuốc vào hầm nhừ.

Tác dụng: Đại bổ khí huyết, kiện tỳ ích vị, ôn trung trừ hàn, cố biểu, tăng sức đề kháng.

2.3. Lẩu thịt cừu

Thành phần: Thịt cừu 300g, quế 3g, tiêu đen 2g, rau củ tùy thích.

Cách dùng: Hầm thịt cừu với quế, tiêu làm nước dùng, ăn nóng cùng rau củ.

Tác dụng: Đại bổ dương khí, ôn tỳ vị, chống lạnh; không dùng cho người âm hư, hay bốc hỏa.

Lẩu thịt cừu.

2.4. Cháo gạo nếp hầm táo tàu, long nhãn

Thành phần: Gạo nếp 50g, táo tàu 10 quả, long nhãn 15g, thêm ít hạt thông.

Cách dùng: Vo gạo đem nấu với nước đến khi chín nhừ; cho táo tàu, long nhãn, hạt thông vào hầm chín. Thêm gia vị vừa ăn, ăn khi còn ấm.

Tác dụng: Bổ tỳ vị, dưỡng huyết an thần, làm ấm cơ thể.

2.5. Trà gừng, quế, mật ong

Thành phần: Gừng tươi 5 lát, quế 2g, mật ong 1–2 muỗng.

Cách dùng: Cho gừng, quế vào cốc nước sôi 300ml, hãm 5 phút, thêm mật ong; uống khi còn ấm.

Tác dụng: Ôn trung tán hàn, hành khí, tăng sức đề kháng; không nên uống quá đặc hoặc vào buổi tối muộn, dễ bị mất ngủ.

2.6. Rượu đảng sâm, kỷ tử

Nguyên liệu: Nhân sâm (hoặc đảng sâm 30g), kỷ tử 20g, đại táo 10 quả, rượu trắng 1 lít.

Cách dùng: Các vị thuốc rửa sạch, để ráo, cho vào bình thủy tinh, đổ rượu ngập, ngâm 20 - 30 ngày là dùng được. Mỗi ngày dùng khoảng 1 - 2 chén nhỏ (tương đương 20 - 30ml).

Tác dụng: Rượu thuốc này giúp kiện tỳ, ích khí, bổ huyết, dưỡng can thận, hỗ trợ nâng cao miễn dịch, chống mệt mỏi; thích hợp sử dụng khi giao mùa, cơ thể dễ suy nhược, chán ăn, ngủ kém hay đau mỏi xương khớp.

3. Lưu ý khi sử dụng món ăn bài thuốc

Nên ăn chín uống sôi, hạn chế đồ sống lạnh hoặc các thực phẩm có tính hàn, lạnh khi thời tiết chuyển mùa.
Không lạm dụng thức ăn quá cay nóng hoặc quá lạnh mát; cần cân đối theo thể trạng.
Người có bệnh mạn tính (tăng huyết áp, đái tháo đường, thận hư…) nên tham khảo ý kiến bác sĩ YHCT trước khi áp dụng.
Kết hợp giữ ấm cơ thể khi thời tiết giao mùa.
Thay đổi lối sống lành mạnh, tập luyện điều độ, ngủ đủ giấc để nâng cao chính khí, giúp cơ thể thích ứng tốt hơn.

BSNT. Hương Trà